Huiselijk geweld in quarantaine laait op: ‘Mij wordt geen hap eten gegund’

De quarantaine doet experts vrezen voor een stijging van het intrafamiliale geweld. Drie van de vier slachtoffers die Knack sprak, bevestigen die vrees.

Niels

Niels heeft een goede baan, een slecht huwelijk en vier zonen en dochters. Voor de coronacrisis was hij zelden thuis – hij betaalde de hypotheek en de rekeningen, haalde de kinderen van school en bracht hen elke dag naar de sportclub. Nu zit het hele gezin technisch werkloos thuis en is psychisch geweld zijn deel. ‘Mijn vrouw heeft in geen maanden tegen me gesproken en ik slaap bij de jongens. Sinds een paar dagen ben ik ook niet meer welkom aan tafel, mij wordt geen hap eten gegund. Ik maak grote wandelingen en ga bij een familielid eten. Hoe lang ik dit volhoud, weet ik niet.’

In normale tijden wordt één vrouw op de zeven en één man op de tien het slachtoffer van huiselijk geweld. Als bovendien de sociale controle wegvalt, het inkomen vermindert, mensen op elkaars lip zitten en de frustratie en de stress in het rond gieren – zoals nu – dan valt te vrezen voor een lawine aan gevallen. Kijk naar de landen die ons voorgingen. Exacte cijfers zijn er niet, maar China schat de stijging op 30 procent. Frankrijk maakt zich grote zorgen en voorziet 20.000 extra overnachtingen voor slachtoffers van huiselijk geweld. En Spanje kwam met ‘Masker 19’, een bij de apotheek te gebruiken code die moet resulteren in onmiddellijke politieinterventie.

Of dat laatste een goed plan is, betwijfelen sommige experts. ‘Weet de apotheker dan perfect wat hem of haar te doen staat?’ vraagt Ines Keygnaert, hoogleraar seksuele gezondheid, zich af. ‘Heeft die een strikt te volgen protocol en is er tijd en knowhow om op de kwestie in te gaan? Apotheken zijn dezer dagen drukbezochte plekken. Het lijkt mij veel belangrijker om te onderstrepen dat de Zorgcentra na Seksueel Geweld wel degelijk open zijn, dat mensen terechtkunnen bij de huisarts, de politie, de chat op de site tegen seksueel geweld en de hulplijn 1712. ‘

Extreem druk is het bij die hulplijn voorlopig niet. ‘Het kan dat slachtoffers van huiselijk geweld nu veel barrières ervaren’, meent coördinator Wim Van de Voorde. ‘Ze voelen zich meer gecontroleerd door een gewelddadige, dominante partner of ouder, verkeren in de foute veronderstelling dat de hulp ook ophokplicht heeft. Bovendien zijn de poortwachters weggevallen: de sportcoaches, de leerlingbegeleiders, de vrienden of familieleden die normaliter aansporen om stappen te ondernemen. Ook daar is grote solidariteit nodig. Intrafamiliaal geweld vraagt een alertheid van de hele samenleving.’

Otto & Lucy

Otto (31) en Lucy (31) wonen al vier jaar samen en hebben een moeilijke relatie. Hij maakte de middelbare school niet af, ging op zijn achttiende uit huis wonen en had zeven jaar later een schuld van meer dan 10.000 euro opgebouwd. ‘Sindsdien ging het alleen bergafwaarts’, zegt hij met een zucht. ‘Als kind had ik wel ADHD, maar dat gigantische woedeprobleem is iets van de jongste jaren. Zie ik die driftbuien aankomen? Niet echt. Er zijn zo van die dagen, de laatste tijd steeds meer. Meestal komt het omdat ik iets niet kan vinden. De afstandsbediening van de televisie bijvoorbeeld. De spanning stijgt, de bom barst. Ik hoor en zie mezelf foute dingen doen.’

Lucy zegt dat de lastige relatie ook komt door haar zware verleden. Een disfunctioneel gezin, een jeugd in een instelling, onverwerkte trauma’s. ‘Ik ben vroeg het vertrouwen in andere mensen verloren, praten lukt daarom niet goed en vaak zit ik vol zelfverwijten. Eind vorig jaar probeerde ik uit het leven te stappen. Ik wacht op een nieuw intakegesprek voor een intensieve begeleiding. Alleen staat alles nu stil.’

De lockdown is voor Otto en Lucy een periode van kwalijke gebeurtenissen die soms eindigen met een politie-interventie. Lucy: ‘We hadden het al moeilijk met het leefloon en de schuldbemiddeling en onlangs verminderde ons weekbudget nog van 55 euro naar 50. En we kregen minder belwaarde en beperkter internet, allemaal besparingen in een al uitzichtloze tijd. Letterlijk alles wordt duurder, je kunt niemand bereiken, er is geen fluit op tv. We proberen ons bezig te houden – maar wat moet een mens een hele dag lang, zelfs als je uitslaapt? Otto voert huishoudelijke taken uit en speelt computerspelletjes. Ik ben een rustig iemand, hij kan zijn frustraties soms niet de baas.’

‘De buren belden op dag twee van de lockdown al naar de politie – er waren strubbelingen maar echt hard ging het niet. De agenten waren vriendelijk, ze zeiden dat ik mocht vertrekken als ik wilde. Ik ben er niet op ingegaan. Op zich kan ik bij een tante terecht, maar volgens de overheid moeten we afstand bewaren en die maatregel respecteer ik. Houden we dit nog lang vol? Er is meer ruzie en minder steun, we leven van dag tot dag.’

Otto voelt zich gevangen in een vicieuze cirkel. ‘Ik hoop op een lichtpuntje, op een psychiatrische opname voor zes maanden. Ik weet zeker dat ik mezelf zo weer op de rails krijg, maar godweet wanneer die kans komt.’

Otto en Lucy moeten hun wekelijkse gesprekken met de relatietherapeut voorlopig missen, maar worden wel frequent door haar gebeld. ‘We proberen erg aanklampend te werken’, vertelt Vera Gypens van het CAW-team partnerconflict en -geweld. ‘Alle cliënten worden systematisch benaderd, er worden videogesprekken gehouden.’

Jasper & Tine

Jasper (41) en Tine (27), gingen in juli van vorig jaar samenwonen en klopten in november na politietussenkomst bij het lokale CAW aan. ‘Aanvankelijk zagen we allebei gigantisch op tegen de lockdown’, zegt Tine. ‘We zeiden het vroeger ook tegen vrienden: sluit ons twee weken samen op en de oorlog breekt uit.’ Altijd weer loopt het om dezelfde redenen uit de hand. Jasper voert de afgesproken huishoudelijke taken op vrije dagen niet uit en spendeert onverantwoorde bedragen aan vinylplaten of rondhangen met vrienden. Tine maakt verwijten en vervolgens zit het er bovenhands op.

Tine: ‘Waren we afgelopen winter in de lockdown terechtgekomen, dan zat er een drama aan te komen, nu is die quarantaine positief. Als technisch werkloze heb ik geen werkstress meer. Alle winkels zijn dicht en er is tijd zat voor klussen of werk in de tuin. Het voelt zo’n beetje als toen we elkaar net kenden. De relatiebemiddelaar gaf ons goede tips. Die maken het verschil. In plaats van Jasper uit te kafferen, probeer ik nu rustig uit te leggen dat ik me boos, verdrietig of bang voel.’

Lieselot

Lieselot (35) is hoogopgeleid en ondanks de coronacrisis nog aan het werk. Jarenlang was ze het slachtoffer van wat hulpverleners ‘intiem terrorisme’ noemen. Daarbij probeert de (doorgaans mannelijke) partner de totale controle over de wederhelft en de relatie te verwerven. Niet zelden zijn dat mensen met narcistische of psychopathische persoonlijkheden. ‘Ik heb me de voorbije weken afgevraagd wat een lockdown met die man in één huis zou hebben betekend’, zegt Lieselot. ‘Ik betwijfel of ik dat zou hebben overleefd.’

‘Aangezien we co-ouderschap hebben over ons zesjarige kind ben ik nog altijd tot hem veroordeeld. Hoe gaat het met mijn dochter nu bij hem? Ik hoor dat hij de ideale vader speelt. Uiteraard ben ik alert voor alarmerende signalen van mijn kind, maar tegelijk weet ik dat ik het moet loslaten. Niet simpel. Gelukkig heb ik een goed persoonlijk en professioneel netwerk. Door hen kan ik dit.’

Alle namen in de getuigenissen zijn op vraag van de geïnterviewden gefingeerd.