Hoopvolle verandering

De Palestijnen hebben hun onafhankelijkheid van de VS uitgeroepen, en voor het eerst in het lange Palestijns-Israëlische conflict het initiatief genomen.

‘Vrede komt niet voort uit VN-resoluties’, zei de Amerikaanse president Barack Obama, de Israëli’s napratend. Maar VN-resoluties dienen wel voor de erkenning van een onafhankelijke staat. Zo is in 1947 ook Israël ontstaan.

PLO-voorzitter Mahmoud Abbas kwam naar de Verenigde Naties in New York met de Palestijnse vraag om erkenning als onafhankelijke staat – met de ‘grenzen van 4 juni 1967’ – en volwaardig VN-lidmaatschap. Menigeen had betwijfeld of hij de moed zou hebben, deze ‘grijze man in zijn grijze pak’, ongelukkige opvolger van de flamboyante Yasser Arafat, om een stap te zetten die hem stellig werd ontraden door Obama en vele andere machtige lieden. Maar hij deed het en werd een Palestijnse held.

Abbas hield een genereuze toespraak voor de Algemene Vergadering, waarin hij voor de Palestijnen hun staat vroeg én Israël vrede aanbood. Een uur later zou Israëls premier Benjamin Netanyahu alles afwijzen. Dat was normaal. Israël wil immers geen Palestijnse staat naast zich. Niet in de gebieden die het bezet houdt, noch ergens anders. Vanaf het begin wilden de zionisten heel Palestina of méér voor hun Joodse staat, en dat is tot op heden zo gebleven.

In mijn boek In lood gegoten leg ik uit waarom David Ben-Gurion en zijn opvolgers nooit definitieve grenzen voor Israël hebben willen vastleggen: zo bleef het altijd voor uitbreiding vatbaar. Israël kan niet vrijwillig de oprichting van een beetje onafhankelijke Palestijnse staat aanvaarden, hoeveel onderhandelingen daarover ook opgevoerd worden. Daar zijn veel redenen voor gegeven: eerst dat Palestijnen niet bestonden, dan dat ze niet zouden mogen bestaan, uiteindelijk dat Israël zich tegen hen niet zou kunnen verdedigen. Maar dat is slechts voor de vorm: het echte argument is dat Israël sterk, rijk en machtig is en nu zelfs de president van de VS kan dwingen zich voor de wereld belachelijk te maken. Terwijl de Palestijnen een versnipperd en bezet volk zijn dat geen partij is voor de moderne en would-be Europese Joodse staat.

Daarom is dit een historisch moment voor de Verenigde Naties: omdat Obama, die eerder verklaarde dat hij een Palestijnse staat zou begroeten, er nu zijn veto over zal uitspreken in de Veiligheidsraad. En omdat het voor iedereen duidelijk is, zeker voor de Arabieren die Obama voorheen sympathie en steun had toegezegd, dat hij dit doet uit vrees voor Israël en de Israëllobby in de VS (met name in het Congres) die zijn herverkiezing in de weg kunnen staan. De rol van bemiddelaar in het Midden-Oosten komt vrij, en het is niet de Europese Unie die hem zal overnemen. Mahmoud Abbas had gelijk.

Abbas, die altijd in de Amerikanen en de door hen aangestuurde onderhandelingen is blijven geloven, zei nu nee tegen de VS en tegen Israël. Dit is geen eindspel, maar een nieuwe strategie omdat de oude niet werkte. Wat er na het veto in de Veiligheidsraad ook komt – een status als die van het Vaticaan of iets anders – er is een proces op gang gebracht. De Palestijnen hebben hun onafhankelijkheid van de VS uitgeroepen, en voor het eerst in dit lange conflict hebben zij het initiatief genomen. Dat is een hoopvolle verandering, paradoxaal genoeg ook voor Israël.

Sus van Elzen, voormalig redacteur van Knack, publiceerde onlangs In lood gegoten. Israël en de tragedie van de Joodse staat bij De Bezige Bij Antwerpen.