‘Hoog tijd dat politici beseffen hoe roekeloos het is om de euro gelijk te schakelen met de Europese Unie’

‘Het onvermogen om de realiteit van fictie te onderscheiden het ergste is wat een maatschappij kan overkomen’, schrijft Ivan van de Cloot. ‘In de discussie over Griekenland is het verhelderend om eens door de ogen van een buitenstaander te kijken.’

In de discussies over de Griekse crisis komt steevast het perspectief van Duitsland, Griekenland en de andere eurolanden aan bod. Nochtans is het verhelderend eens door de ogen te kijken van een derde zoals Takatoshi Ito van Columbia University, die net naast de laatste benoeming greep tot gouverneur van de Japanse centrale bank. Hij is gespecialiseerd in de Zuidoost-Aziatische crisis van 1996 waar sommige landen toevlucht zochten tot buitenlandse reddingsprogramma’s en andere niet.

Zijn conclusie is recht voor de raap: een land dat austeriteit principieel verwerpt, doet beter geen beroep op een reddende engel van buitenaf. Indonesië leende destijds van het Internationaal Muntfonds maar wilde vervolgens niet meer onderworpen worden aan haar voorwaarden. Het gevolg was dat het IMF haar steun terugtrok, de munt crashte tot een zesde van haar waarde en er volgde politieke instabiliteit met het ontslag van 6 opeenvolgende presidenten. Eigenlijk stelde de uitslag van het Griekse referendum van 5 juli dat de rest van de eurozone de Grieken miljarden moest blijven lenen – maar onder de voorwaarden van Athene. Dat is uiteraard volksverlakkerij waar je geen kant mee uit kan, zoals premier Alexis Tspiras ondertussen ook mocht ervaren.

De Zuidoost-Aziatische landen die wel als goede leerlingen van het IMF de hervormingsprogramma’s uitvoerden, beschouwden dit achteraf niet als een vernedering maar als een harde maar noodzakelijke fase. Zoals een kind dat om zijn eigen bestwil op het goede pad gezet wordt door zijn ouder. Daartoe moeten echter aan twee voorwaarden voldaan zijn. De eerste is dat het ouderlijk gezag aanvaard wordt, wat de vraag stelt of Griekenland tot de eurozone wil blijven behoren. In een openhartig interview stelt voormalig minister van financiën Yanis Varoufakis ondertussen dat hij steevast intern het Grexitscenario op tafel legde en dat Tsipras enkel op het laatste moment hem daar niet in wilde volgen.

Een tweede voorwaarde is dat de ouder werkelijk handelt met het welzijn van zijn kind op het oog. Ook hier is het parcours van de eurogroep niet zonder incidenten. Zo verwijzen sommigen naar de rentelasten die met 3% van het bbp onder die van veel andere landen liggen. Zolang de schuldratio echter eerder in de buurt van 200% van het bbp ligt, kan elk fatsoenlijk econoom vertellen dat dergelijke schuldoverhang betekent dat niemand rationeel durft investeren. Alle vruchten van de investering kunnen ooit wegbelast worden. Feitelijk betekent dit dat zolang de overmatige schuld niet wordt aangepakt, de zekerheid van eigendomsrechten voor iedereen die investeert op de helling staat. Laat nu net dat zijn wat tot de belangrijkste groeivoorwaarden op lange termijn behoort.

Ondertussen beweren alle partijen zich te willen herpakken. De tijd raakt echter op. Vaak denkt men dat een Grexit een actie is waarbij van de ene op de andere dag het muntstelsel omgeschakeld wordt. De geschiedenis leert dat bij onhoudbare muntunies het veel gradueler verloopt. Elke dag die verstrijkt, verlopen meer transacties in de vorm van zogenaamde IOU’s of schuldbewijzen die bijvoorbeeld aantonen dat de houder recht heeft op toekomstige staatsinkomsten. Op beperkte schaal is dit vandaag al gaande maar nog onvoldoende opdat de gevreesde wet van Gresham optreedt. Deze stelt dat slecht geld goed geld verdrijft. Als op massieve schaal de parallelle munt gangbaar wordt, gaat deze de euro verdringen in de dagelijkse transacties.

De menselijke ervaring leert ons dat onvermogen om de realiteit van fictie te onderscheiden het ergste is wat een maatschappij kan overkomen. Daarom is het urgent dat politici beseffen hoe roekeloos het is om de euro gelijk te schakelen met de Europese Unie, laat staan Europa.