‘Niemand kan immers nog beweren dat de wettelijke pensioenen intrinsiek onbetaalbaar zijn’, schrijft Olivier Pintelon. Hij houdt de bevindingen van de Studiecommissie voor de vergrijzing tegen het licht.
De vroege zomer, zo ergens aan de vooravond van de komkommertijd, is het vast moment waarop de Studiecommissie voor de Vergrijzing haar prognoses bekend maakt. En voor het tweede jaar op rij wordt een rooskleurig beeld geschetst. De vergrijzingskost lijkt in België al bij al onder controle. Dat noopt mij tot een boude en polemische uitspraak: hoera, de vergrijzing is opgelost!
Voilà, uw aandacht heb ik ondertussen. Hoogtijd voor enkele kritische bedenkingen. Allereest heeft de dalende vergrijzingskost onder meer te maken met een besparingsoperatie: de afschaffing van de pensioenbonus. Ten tweede kan men niet langer volhouden dat verregaande besparingen noodzakelijk zijn om de vergrijzingskost op te vangen. Hoog tijd dus voor de échte inzet van het debat.
‘Hoera, de vergrijzing is opgelost’
Wat kost de vergrijzing ons nu precies? In België is de Studiecommissie voor de Vergrijzing hiervoor de belangrijkste informatiebron. Die werd in 2001 opgericht door de toenmalige paars-groene regering en kreeg als opdracht om de sociale en budgettaire gevolgen van de vergrijzing te bestuderen. De afgelopen 15 jaar werden haar prognoses telkens aan het begin van de zomer voorgesteld. Veelal werd de kost van de vergrijzing geschat op ongeveer 4% van het BBP tegen 2060. Een significante kost, maar die manifesteert zich slechts langzaam over een langere periode. De vergrijzing is dus geen tsunami, maar een langzaam aanzwellende stroom.
En vorige zomer kwam er zelfs nog beter nieuws. Tegen 2060 zou de meerkost van de vergrijzing slechts 2,1% van het BBP bedragen. Aangezien we 44 jaar hebben om die kost op te vangen, zou dat neerkomen op een heel haalbare budgettaire inspanning. Het meest recente rapport – dat werd gepubliceerd op 13 juli 2016 – gaat uit van een meerkost gelijk aan 2,3% van het BBP. Eigenlijk lijkt de vergrijzingskost hiermee onder controle. Hoera, de vergrijzing is opgelost!
Wat men ons niet vertelt
Bij de recente simulaties van de Studiecommissie voor de Vergrijzing moeten echter drie kanttekeningen worden gemaakt. Allereerst, het zijn maar simulaties. Het gaat over de inschatting van een kost die zich situeert over 45 jaar. 45 jaar! Om het met de woorden van de econoom Keynes te zeggen: “in het long run, we are all dead”.
Ten tweede gaat de studiecommissie ervan uit dat werknemers – tegen gevolge van de hogere pensioenleeftijd – effectief twee jaar langer zullen werken. Daar kunnen heel wat vraagtekens bij geplaatst worden. Hebben oudere werknemers eigenlijk wel een reële kans op onze arbeidsmarkt? En krijgen we – in navolging van Nederland – geen explosie van het aantal arbeidsongeschikten?
‘Willen we een solidair en adequaat pensioenstelsel? Of laten we die verantwoordelijkheid liever over aan de markt of het individu?’
En ten slotte, we zullen vooral langer werken voor minder pensioen. Er wordt immers bespaard op de pensioenbedragen. De afschaffing van de pensioenbonus heeft een doorslaggevende invloed. Het Europese Pension Adequacy Report 2015 berekende zo dat zelfs bij langere loopbanen de pensioenbedragen zullen zakken. De huidige regering gaat prat op haar hervormingstraject, maar hierover zwijgt men in alle talen.
De échte inzet
Wat men al zeker niet zegt, is dat de échte inzet van het pensioendebat verborgen blijft. Willen we een solidair en adequaat pensioenstelsel? Of laten we die verantwoordelijkheid liever over aan de markt of het individu? De vergrijzing is geen complot. Dat het aantal ouderen in onze samenleving zal toenemen, is een vaststaand wetenschappelijk feit. Echter, het komt bepaalde politieke en maatschappelijke actoren goed uit om telkens opnieuw te verwijzen naar de dwingende context van de vergrijzing. Elke jonge werknemer wordt zo overstelpt met voorstellen voor pensioensparen. Formules die vaak zonder fiscale stimulus elke economische ratio missen, worden onder het motto ‘reken niet op de staat voor uw pensioen’ aan de man gebracht.
De vergrijzing wordt misbruikt om het wettelijk repartitiestelsel te ondergraven. Met de recente simulaties valt dat argument definitief weg. Niemand kan immers nog beweren dat de wettelijke pensioenen intrinsiek onbetaalbaar zijn. En dat is zonder meer positief voor het pensioendebat.
De Doordenkers van Knack.be
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier