‘Hoelang nog moeten sommigen een volledige maand aan pensioen betalen voor artsen en medicijnen?’

Steeds meer Belgen zijn erg bezorgd over dure geneesmiddelen. Die kosten in ons land vaak 5 à 10 keer zoveel als in Nederland. Uit protest gingen dit weekend 400 Belgen medicamenten kopen in het Nederlandse grensdorpje Hulst. Nochtans kan het anders, schrijft Peter Mertens, met een systeem voor openbare aanbesteding, beter bekend als het Kiwi-model. Dat is voordelig voor de patiënt én voor de sociale zekerheid. Mertens antwoordt punt per punt op de argumenten van minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD).

Dit weekend overspoelden 400 Belgen het pittoreske Nederlandse grensdorpje Hulst. Ze kwamen van overal, met bussen vanuit Deurne, Hoboken, Zelzate, Molenbeek en Schaarbeek. Op initiatief van de groespraktijken van Geneeskunde Voor Het Volk en de PVDA trokken ze naar Nederland om daar medicamenten te gaan kopen.

Georges en Gerda: “een maand van ons pensioen voor dokters en medicijnen”

Zelf zat ik samen met dokter Dirk Van Duppen, de initiatiefnemer van de actie, op de bus van Deurne. Ik sprak er met Georges Delombaerde (73), voormalig Renault-arbeider, en zijn vrouw Gerda Vanderauwera (72). Het verhaal van Georges en Gerda is tekenend voor de hele medicamenten-problematiek. Georges en Gerda gebruiken elk vijf verschillende geneesmiddelen die ze dagelijks moeten innemen. Veel van die medicamenten zijn in Nederland stukken goedkoper. De maagzuurremmer omeprazole 40 mg in grote verpakking bijvoorbeeld, kost in België 52 euro. Sinds 1 april moeten ze dat bedrag uit eigen zak betalen, want minister De Block heeft het geneesmiddel in deze verpakking uit de terugbetaling gehaald. Besparingen van de regering, op te hoesten door Georges en Gerda, en al die andere patiënten. In Nederland kost hetzelfde geneesmiddel in dezelfde dosis en verpakkingsgrootte van dezelfde firma 9 euro. Negen euro versus tweeënvijftig euro, tel maar uit. En dat is lang niet het enige voorbeeld. De corticosteroïde neusspray Flixonase voor allergie en sinusitis kost bij ons 15 euro. En die is sinds 1 april ook volledig uit eigen te betalen. Besparingen van minister De Block, jawel. In Nederland kost dezelfde neusspray 4,50 euro. Vierenhalve euro versus vijftien euro. Dat tikt allemaal aardig aan.

“Zevenhonderd euro per jaar Peter”, zegt Georges me op de bus, “dat zouden we kunnen besparen als onze geneesmiddelen aan Nederlandse prijzen zouden worden aangeboden, 700 euro per jaar.” Meer nog, “als je de kinesist van mijn vrouw meerekent, dan moeten we per jaar een maand van ons pensioen opzijzetten voor dokters en medicijnen”, vertelt Georges me. Vandaar ook het succes van de actie. Betaalbare medicamenten zijn voor heel veel mensen een noodzaak geworden, en de actie is op touw gezet om aan te tonen dat een betaalbaar medicamentenbeleid kan werken.

Vanwaar die prijsverschillen?

“Als je bijvoorbeeld twintig firma’s hebt die dezelfde omeprazole op de markt brengen dan zeggen de Nederlandse zorgverzekeraars: wie biedt de beste prijs en die betalen we terug. Dan dalen de prijzen spectaculair. Het is een vorm van aanbestedingen.”, vertelt dokter Dirk Van Duppen in de bus op weg naar Hulst. Tien jaar geleden organiseerde Geneeskunde voor het Volk al een eerste reis naar Hulst met bussen vol patiënten. Toen lag de klemtoon op paracetamol. Voor de prijs van één doosje Dafalgan kun je in Nederland zes tot acht doosjes paracetamol kopen. Dat komt omdat winkelketens zoals Kruidvat hun paracetamol in het groot met aanbestedingen aankopen. Maar sindsdien kopen ze dus in Nederland ook de voorschrift-plichtige geneesmiddelen met aanbestedingen aan, met even spectaculaire prijsdalingen als gevolg.

Geen Nederlands model, maar wel een Kiwi-model

“Nochtans willen wij geen Nederlands model, wij willen een Kiwi-model”, legt dokter Dirk Van Duppen uit. “Het nadeel van het Nederlandse systeem is dat de ziekenkassen daar geprivatiseerd zijn. Het zijn de aandeelhouders van die private zorgverzekeraars die de opbrengsten van die prijsdalingen in hun zak steken. En de farmaceutische bedrijven slagen er soms in die private zorgverzekeraars tegen mekaar uit te spelen om het systeem te boycotten met stockbreuken als gevolg. In Nieuw-Zeeland heb je net zoals in België één publieke ziekteverzekering en die koopt geneesmiddelen via openbare aanbestedingen. Daarom wordt dit systeem kiwimodel genoemd. In tegenstelling tot de private aanbestedingen van de zorgverzekeraars in Nederland vloeit bij openbare aanbestedingen de opbrengst terug naar de patiënten en hun gemeenschappelijke ziekteverzekering.”

Het Kiwi-model dus. Al tien jaar lang ijveren de PVDA en Geneeskunde voor het Volk, samen met de mutualiteiten en middenveldorganisaties voor de toepassing van het kiwimodel in België. Vaccins worden trouwens in België al aangekocht met het kiwimodel. Zo daalde de prijs van het vaccin tegen baarmoederhalskanker in 2010 van 330 euro per vaccinatiekuur naar 52 euro dankzij een openbare aanbesteding. Sindsdien wordt dit vaccin gratis in alle scholen toegediend en is de vaccinatiegraad gestegen van 10 naar 90 procent. Als dat voor vaccins kan waarom dan niet voor geneesmiddelen?

Bitsig kamerdebat tussen Maggie De Block (Open Vld) en Marco Van Hees (PVDA)

Die vraag stelde PVDA-volksvertegenwoordiger Marco Van Hees vorige donderdag in het parlement aan minister Maggie De Block. “De dokters van de PVDA moeten geen bus inleggen om goedkope medicamenten te gaan inslaan in Nederland”, sneerde mevrouw De Block terug. “Neen, dat zou ú moeten doen”, antwoordde Marco Van Hees. “Als minister van volksgezondheid zou ú zich het lot van de patiënten moeten aantrekken.”

De minister zei ook dat als de prijzen in ons land zouden dalen, er bevoorradingsproblemen zouden kunnen opduiken. “Maar als er recent échte bevoorradingsproblemen waren met Ledertrexate het middel tegen reuma van Pfizer, zijn wij met de patiënten naar het gerecht zijn gestapt, waarna de bevoorrading snel terug op gang kwam, terwijl u bleef stilzitten. U bent dus heel slecht geplaatst om hierover uitspraken te doen”, antwoordde Marco. Hij verwees ook naar het voorstel van de Christelijke Mutualiteit, om bij openbare aanbestedingen niet één maar meerdere fabrikanten van eenzelfde geneesmiddel als vergunde te kiezen, om zo eventuele bevoorradingsproblemen te vermijden.

Overconsumptie stimuleren?

De minister verweet de PVDA-dokters dat ze de overconsumptie zouden stimuleren door de mensen goedkope geneesmiddelen te laten halen in Nederland. Met diezelfde redenering maakte minister De Block vanaf 1 mei antibiotica fors duurder voor de patiënt. In de pers zei de minister hierover: “Belgen slikken driemaal zoveel antibiotica dan Nederlanders. Door te prijs te verhogen gaat de patiënt wel twee keer nadenken vooraleer ze die gaat nemen.” Daarvoor verdubbelde ze het aandeel in de prijs dat de patiënt uit eigen zak moet betalen. Voor gewoon verzekerden van 25 naar 50 procent, dat is dus het dubbele. Voor patiënten met verhoogde tegemoetkoming van 15 naar 50 procent, dat is meer dan het driedubbele. De minister wil hiermee 13 miljoen besparen.

‘Wie iets aan de overconsumptie wil doen zal in de eerste plaats iets moeten doen aan het voorschrijfgedrag van de artsen.’

Het gaat dus wel degelijk om een botte besparingsmaatregelen. Wie iets aan de overconsumptie wil doen zal in de eerste plaats iets moeten doen aan het voorschrijfgedrag van de artsen. In Nederland betaalt de patiënt geen remgeld en daar ligt het geneesmiddelenverbruik stukken lager dan in België. Het is ook logisch dat de prijs geen invloed heeft op het geneesmiddelenverbruik: het is de arts die voorschrijft. Daar komt bij dat voor de grote meerderheid van de mensen gezondheid geen prijs heeft. Er is weinig prijselasticiteit. Patiënten zijn bereid veel geld te betalen als ze geloven dat het hun gezondheid ten goede komt. Enkel de meest kwetsbare patiënten zullen om financiële redenen hun antibiotica niet afhalen. Net bij hen zal een gecompliceerde bronchitis dan leiden tot een longontsteking, en dan staan we verder van huis.

Is antibiotica voortaan geen ‘essentieel geneesmiddel’ meer?

Om haar besparingsoperatie op medicamenten door te drijven verschuift minister De Block antibiotica van categorie. Antibiotica zal niet langer behoren tot terugbetalingscategorie B, voor noodzakelijke geneesmiddelen, maar voortaan behoren tot categorie C, dit zijn comfortgeneesmiddelen.

Dat is best straffe kost, want alle antibiotica staan op de lijst voor essentiële geneesmiddelen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Ons land gaat met die maatregel ook tegen de internationale verbintenissen in. Professor sociaal recht Freek Louckx van de VUB zegt dat België gebonden is door Europese verdragen om het remgeld op essentiële geneesmiddelen nooit hoger te maken dan 25 procent van de kostprijs. Maar volgens minister De Block gelden die verdragen niet voor geneesmiddelen van terugbetalingscategorie C, waar antibiotica nu onder vallen. De grote besparings-truuk met de hoed van De Block: je steekt antibiotica in een andere categorie, en abracadabra, je mag meteen een pak meer remgeld vragen. Dat is een zeer gevaarlijke evolutie. Voor mensen die antibiotica nodig hebben is dat uiteraard een noodzakelijk geneesmiddel. Minister De Block creëert een erg gevaarlijk precedent door de logica van de terugbetalingscategorieën niet meer te respecteren. In die logica kan zij straks nog andere veranderingen doorvoeren voor vele andere noodzakelijke geneesmiddelen, zoals cholesterolverlagers, middelen tegen de bloeddruk, ontstekingsremmers, met zware besparingen op kap van de patiënten als gevolg.

Hoe Maggie De Block en Big Farma de kiwi tot kiwi-moes herleidde

Verder antwoordde De Block vorige donderdag in de Kamer dat “Rudy Demotte (PS) ooit geprobeerd heeft om het kiwimodel hier te lanceren, en dat het mislukt is”. Dat is wel erg gewiekst van haar. Want, wat vergat minister De Block daarbij te vermelden? Dat zij, Maggie De Block, toen zelf mee aan de basis lag van die mislukking.

Op 22 maart 2005 stelde Rudy Demotte een wetsontwerp voor toepassing van het kiwimodel voor in de Kamer. Bedoeling was toen al om zo 504 miljoen euro te sparen. In de nacht van 22 op 23 maart 2005 zette de farmaceutische industrie toen naar eigen zeggen “de grootste lobbymachine ooit” in om het wetsvoorstel te torpederen. Yolande Avontroodt (Open Vld) diende met de steun van Maggie De Block, destijds Kamerlid van Open Vld, amendementen in, op een wetsontwerp van haar eigen meerderheid. Die amendementen “herleidden de kiwi tot kiwimoes”, schreef journalist Tom Cochez toen als commentaar in De Morgen. Het resultaat was uiteindelijk een lightversie. Maar de farmaceutische industrie was nog niet tevreden. Ze organiseerde een ware juridische veldslag toen Demotte zijn kiwi-lightversie probeerde toe te passen op de cholesterolverlager simvastatine en de bloeddrukverlager amlodipine. Uiteindelijk gooide Demotte de handdoek in de ring.

Minister De Block zegt vandaag dat het juridisch onmogelijk is om het Kiwimodel in België in te voeren. Niets is minder waar. De veldslag tussen Demotte en Big Farma staat haarfijn beschreven in een studie over de juridische haalbaarheid van het kiwimodel in België, die het prestigieuze advocatenkantoor CMS De Backer in 2009 publiceerde. De studie werd uitgevoerd in opdracht van toenmalig minister van Volksgezondheid Laurette Onkelinx. Ze werd nooit overgemaakt aan de leden van de Kamer. Het weekblad Knack kon de studie toen wel inkijken, en titelde: “Kiwimodel is juridisch perfect mogelijk” (Knack, 26 juli 2009). De studie van CMS De Backer haalt dus ook het laatste argument van De Block onderuit en concludeert: het kiwimodel is ook in ons land juridisch perfect mogelijk.

Wetsvoorstel

Georges en Gerda, en die 398 andere Belgen die zaterdag naar Hulst toerden deden dat om een duidelijk signaal te geven. Geneesmiddelen zijn te duur, én, het kan anders. De busreis naar Hulst heeft de Belgische woekerprijzen opnieuw onder de aandacht gebracht, net als het Kiwi-model dat een alternatief biedt.

De reacties in de media, op sociale media en in de groepspraktijken laten zien dat er terug een groot draagvlak is. Onze PVDA-volksvertegenwoordigers werken aan een wetsvoorstel om het kiwimodel ook in België toe te passen. Dan hoeven de patiënten niet meer naar Nederland te reizen, tenminste niet om goedkopere geneesmiddelen aan te kopen. Maar ook voor onze ziekteverzekering is dit zo belangrijk. De PVDA-gezondheidsspecialisten Dirk Van Duppen en Sofie Merckx berekenden in een nieuwe studie dat als er een slim kiwibeleid wordt toegepast op de TOP-25 van de voor het RIZIV meest kostende geneesmiddelen dit jaarlijks voor de ziekteverzekering 480 miljoen euro zou opbrengen. Minister Maggie, waar wacht je nog op?