‘Hoe werk je als bedrijf aan een gezinsvriendelijk klimaat?’

‘Sorry, ik raak er niet op tijd’ is het thema van de Dag van het Gezin, een actie die zich richt tot de vroege pendelaar en volledig in het teken staat van een betere combinatie gezin-werk’, legt Lutgard Vrints uit van de Gezinsbond.

‘Sorry, ik raak er niet op tijd.’ Hoeveel vaders en moeders hebben deze woorden al gezegd en hoe vaak hebben ze dat al gedaan? Het antwoord is ongetwijfeld: “heel veel”.

Mensen met een gezin of zorgverantwoordelijkheid geraken vaak niet op tijd op hun werk. Pendeltijd is onvoorspelbaar: trein afgeschaft, te vol of te laat, stakingen, files… Een half uur later beginnen, betekent vaak een half uur later werken. Maar ook als de pendeltijd meezit, geraken ze dikwijls niet waar ze eigenlijk al hadden willen/moeten zijn: tijdig in de crèche of aan de schoolpoort, bij de afspraak met de zorgleerkracht of logopedist, op een openklasmoment van hun kind, bij hun zorgbehoevende vader in het rusthuis…

Combinatie werk-gezin te vaak uit balans

In vergelijkend internationaal onderzoek naar de combinatie gezin-werk scoort België goed. Maar meestal gaat het over de bestaande wettelijke maatregelen. Ons land kent, in vergelijking met veel andere landen, een uitgebreid aantal verlofstelsels, een ruim aanbod aan kinderopvang van baby’s en peuters, een aanbod aan kwalitatieve deeltijdbanen en, op papier toch, relatief korte werkdagen.

In de praktijk zien we dat veel gezinnen vaak in situaties terechtkomen waarbij het evenwicht tussen hun werk en gezinsleven toch gaat wankelen, om andere redenen. Wat met de toepassing van de wettelijke maatregelen? Als er geen appreciatie is voor familiaal verlof? Ouderschapsverlof taboe is? Er beknibbeld wordt op je vaderschapsverlof? Vrouwen die zwanger zijn scheef aangekeken worden? Wat met systematische overuren, op het werk of thuis? Wat als er veel flexibiliteit verwacht wordt, maar weinig begrip is als je zélf eens om gezinsredenen vroeger naar huis gaat? Voor sommigen is het dagelijkse realiteit, en dat weegt zwaar.

Actie voor een gezinsvriendelijke werkvloer

Het is dus niet zomaar dat de Gezinsbond “sorry, ik geraak er niet op tijd” kiest als motto voor zijn actie n.a.v. de Dag van het Gezin. Een actie die zich richt tot de vroege pendelaar en volledig in het teken staat van een betere combinatie gezin-werk. Op vrijdag 13 mei geeft de gezinsorganisatie de pendelaars in de grote stations in Vlaanderen postkaarten met een cartoon van Eva Mouton. Ludiek dus, maar met een duidelijke boodschap die gezinnen informeert over de gezinsvriendelijke werkvloer waar ze recht op hebben.

We moedigen hen ook aan om de boodschap via een postkaart door te geven aan hun werkgever, directe chef, collega… als startpunt voor een dialoog over het thema ‘gezin en werk’ in hun organisatie.

Mythes over gezinsvriendelijk ondernemen

Heel wat werkgevers zijn bereid om na te denken over gezinsvriendelijke maatregelen, maar vinden ze te duur. Ze denken daarbij aan bedrijfscrèches, strijkdiensten of andere gezinsondersteunende diensten. Dat deze diensten de kern zijn van een gezinsvriendelijk personeelsbeleid is een mythe. En er zijn nog meer mythes die de ronde doen over gezinsvriendelijk ondernemen: dat alleen vrouwen of jonge ouders er nood aan hebben, dat enkel grote bedrijven of bedrijven met kenniswerkers er werk van kunnen maken… Stuk voor stuk misverstanden, die de Gezinsbond zo snel mogelijk uit de wereld wil uithelpen.

Wat is gezinsvriendelijk ondernemen dan wel?

Ieder bedrijf kan een gezinsvriendelijk personeelsbeleid voeren. Natuurlijk is niet alles overal haalbaar, en komt er vaak maatwerk aan te pas. Maar volgende maatregelen kunnen de meeste organisaties toepassen, ongeacht hun grootte, type, sector of personeelsbestand: actief en duidelijk communiceren over de wettelijke regelingen en de rechten van de werknemer en over de extra’s die het bedrijf aanbiedt, deeltijds werken toestaan, maar ook deeltijdwerkers terug méér uren laten werken als ze dat wensen, vaders die vaderschapsverlof of ouderschapsverlof willen nemen niet stigmatiseren of ontmoedigen, moeders uit moederschapsrust niet op een zijspoor zetten, werknemers beoordelen op hun geleverde werk en niet op hun uur van aanvang en vertrek, inspraak in uurroosters, shiften onderling laten wisselen, een last minute aanvraag voor een half dagje verlof toestaan, ouders voorrang geven om vakantie te nemen in de schoolvakanties… De lijst met gezinsvriendelijke maatregelen die binnen de mogelijkheden van elke werkgever kunnen liggen, is nog veel langer.

De baas maakt het verschil

Als baas zelf het goede voorbeeld geven, is ook cruciaal, en dat op alle niveaus. Als de werkgever oog heeft voor de mens achter het personeelslid of zich ook positief uitlaat over werknemers die familiaal verlof opnemen of vaders die van ouderschapsverlof gebruik maken, creëert hij een gezinsvriendelijk klimaat op de werkvloer. Zo’n sfeer heeft een grote impact op de werknemers met een gezin. Wie voelt dat hij indien nodig beroep kan doen op begrip van zijn werkgever, is ook bereid voor de organisatie een tandje bij te steken. Dergelijk personeelsbeleid geeft ademruimte aan mensen. Het creëert gemotiveerde, gelukkige en gezonde werknemers, en jawel: werkbaar werk, om eens een modewoord te gebruiken.

En nu aan de slag

Hoe werk je als bedrijf of organisatie aan een gezinsvriendelijk klimaat? Het start bij een bevraging onder het personeel die peilt naar hun noden en hoe het bedrijf of de organisatie daarop kan inspelen. Dat kan via de gewone sociale overlegorganen, maar als die er niet zijn of niet functioneren, kan dat ook rechtstreeks, via een bevraging, een ideeënbus…En dan start het denkproces: wat is goed, wat kan beter, wat is haalbaar? Ook dat gebeurt best in overleg met je personeel. Het Charter voor gezinsvriendelijk ondernemen van de Gezinsbond kan een inspiratie zijn voor iedereen die op zijn werk de dialoog op gang wil brengen.

Lutgard Vrints is sociologe en werkt op de studiedienst van de Gezinsbond.