Erfbelasting ontwijken is uitgegroeid tot een nationale sport. Wie een beetje vermogen heeft, vindt makkelijk de achterpoortjes om zo weinig mogelijk te betalen. ‘Alleen de lage middenklasse betaalt nog erfbelasting. Is dat rechtvaardig?’
Belastingen moeten betalen op je erfenis voelt heel onrechtvaardig, maar laten we eerlijk zijn, erfbelasting is eigenlijk de meest faire belasting.’ Die uitspraak komt niet van een groepje linkse rakkers, maar van Jong VLD. Toen de jongerenafdeling van de Vlaamse liberalen naar buiten kwam met twaalf fiscale hervormingen, nam ze ook de erfbelasting in het vizier. ‘Geef prioriteit aan lastenverlagingen op arbeid, eerder dan de successierechten en schenkingsbelastingen te verlagen.’ Daarmee gaan de liberale jongeren in tegen de tendens van de afgelopen jaren, waarbij de gewestelijke regeringen stelselmatig zowel de erfbelasting als de schenkingstarieven verlaagden.
Wie 100.000 euro erft, betaalt erfbelasting. Wie voor 100.000 euro aan aandelen erft, betaalt niets.
Rechtvaardige belasting
‘Het standpunt van Jong VLD valt op omdat het ingaat tegen de populistische visie op erfbelasting die zeker in Vlaanderen heel erg leeft: op het vermogen van een erfenis zijn al belastingen betaald, dus waarom zou je daar na een overlijden nog eens belastingen op moeten betalen’, reageert Ayfer Aydogan, advocaat en gastprofessor aan UGent. ‘De erfbelasting wordt vaak als onrechtvaardig gepercipieerd omdat ouders eerst belastingen betalen op het vermogen dat ze opbouwen, waarna de fiscus nog eens langs de kassa passeert op het moment dat ze overlijden. Puur economisch zou je dat als een dubbele belasting kunnen beschouwen. Maar juridisch is dat een ander verhaal. Het is niet de overledene die de tweede keer belastingen betaalt, wel zijn erfgenaam. Dat is perfect verdedigbaar. Eigen arbeid wordt zwaar belast en vermogen dat je zelf niet hebt opgebouwd, zou je gratis krijgen. Dat wringt toch?’
Het is een argument dat dateert uit de 19e eeuw, toen erfbelastingen geïntroduceerd moesten worden, om de staatskas te spijzen, maar vooral om rijkdom te herverdelen en de concentratie van grote vermogens in slechts een handvol families te vermijden. ‘Erfbelasting is in essentie de meest herverdelende belasting die er is’, erkent fiscaal advocaat Michel Maus. ‘Alleen schiet de erfbelasting door toedoen van de overheid zelf al lang haar herverdelende doelstelling helemaal voorbij. Wie de truken van de foor kent, slaagt erin de erfbelasting tot het absolute minimum te beperken. En de overheid zet de deuren wagenwijd open voor successieplanning die erop gericht is de belastingfactuur te drukken’, zegt Maus.
Daarmee verwijst de fiscaal advocaat naar de gunstige schenkingstarieven. Wanneer ouders geld schenken aan hun kinderen moet daarop slechts 3 procent schenkingsbelasting worden betaald. Dat is een populaire manier om later de hogere schijven van erfbelasting te ontwijken want op het deel dat is weggeschonken hoeft later geen erfbelasting te worden betaald. Sterker nog: zelfs de schenkingsbelasting kan worden vermeden door te schenken via een hand- of bankgift. Het enige risico is dan wel dat er alsnog erfbelasting moet worden betaald als de ouder binnen een periode van drie jaar na de schenking overlijdt. Aydogan: ‘Binnen het systeem van onze erfbelasting is het de bedoeling om inkomsten te innen naargelang van de omvang van het geërfde vermogen. Vanuit die optiek is het heel vreemd dat er manieren zijn gecreëerd om daarop te anticiperen en daar zelfs omheen te fietsen. Die methoden zijn bovendien vooral goed bekend bij de mensen die het zich kunnen veroorloven om advies in te winnen over hun successieplanning. Zo haal je de hele opzet van de erfbelasting onderuit.’
Daarmee is er volgens de experten een fundamentele onrechtvaardigheid in het belastingsysteem geslopen. Maus verwijst naar de nalatenschap van Albert Frère. De zakenman overleed in 2018. Hoewel hij op dat moment werd beschouwd als de rijkste Belg met een geschat vermogen van ruim 6 miljard euro, bleken zijn kinderen achteraf helemaal geen erfbelasting te hoeven betalen. Daar kwam niet eens fiscale spitstechnologie aan te pas. Het imperium van de miljardair werd beheerd door een Nederlandse stichting. Frère schonk zijn kinderen de certificaten van die stichting. Maus: ‘Dergelijke vermogens worden van de ene generatie op de andere doorgegeven zonder een eurocent erfbelasting te betalen. Wie betaalt dan wel nog erfbelasting? De lage middenklasse die niet de kennis of het geld heeft om aan successieplanning te doen.’
Hervorming
Als ons systeem van erfbelasting helemaal is uitgehold, moeten we dan niet overwegen om die belasting helemaal af te schaffen? ‘Internationaal staat de erfbelasting onder druk. Ze wordt steeds vaker als een onrechtvaardige belasting gezien, waardoor intussen 10 van de 27 lidstaten geen erfbelasting meer heffen’, stelt Maus vast. Moet de erfbelasting bij ons dan ook op de schop? ‘Afschaffen is geen optie. Vlaanderen int 6,8 miljard euro aan fiscale inkomsten, waarvan 1,4 miljard euro afkomstig is van erfbelasting. Vlaanderen kan die inkomsten niet missen.’ Maus bepleit een hervorming. ‘Om te beginnen moeten de tarieven omlaag, want die behoren tot de hoogste van Europa. Zeker als het gaat om erfenissen naar derden is de belastingdruk ridicuul hoog: maximaal 55 procent in Vlaanderen tot zelfs een maximumtarief van 80 procent in Wallonië. Dat is gewoonweg een onteigening van kapitaal. Tegelijkertijd moeten we alle fiscale achterpoortjes sluiten.’
Daarnaast moeten we volgens Aydogan ook het systeem van schenken helemaal herdenken. ‘Ouders moeten nog altijd de kans krijgen om hun kinderen financieel te steunen. Dat moeten we niet ontmoedigen, maar wel beperken. Als we daar een maximumbedrag op plakken vermijden we dat miljoenenvermogens worden weggeschonken louter om belastingen te ontwijken.’ Tegelijkertijd pleit de advocate voor een betere afstemming van de schenkingstarieven op de tarieven van de erfbelasting. ‘Het is niet vanuit een bepaalde ideologie dat de Vlaamse regering de schenkbelasting heeft verlaagd. Het was hoofdzakelijk uit ongeduld, om al meteen belastingen te kunnen innen en niet te hoeven wachten op erfenissen. Op korte termijn heeft dat zeker geld opgebracht, maar op lange termijn ontloopt de overheid daardoor ook veel inkomsten. De erfbelasting kan zeker omlaag, maar dan zou het goed zijn om de schenkbelasting daarmee in lijn te brengen.’
Als schenken minder interessant wordt en fiscale achterpoortjes dichtgaan, heeft fiscaal geïnspireerde successieplanning ook veel minder nut. Vreest Aydogan dan niet voor haar eigen job? ‘Er zijn vermogensplanners, consultants en advocaten die zich vooral richten op de fiscale optimalisatie van successieplanning. Voor die business zou het wellicht nadelig zijn als de erfbelasting wordt afgeschaft. Maar voor mij is dat geen reden om mijn visie fundamenteel te veranderen, niet het minst omdat successieplanning in de eerste plaats net niet om fiscale redenen moet gebeuren. Er zitten te veel excessen in het huidige systeem van de schenkings- en erfbelasting. Ik krijg echt niet uitgelegd dat iemand die 100.000 euro erft daarop erfbelasting moet betalen, terwijl iemand die voor 100.000 euro aandelen van het familiebedrijf geschonken krijgt helemaal niets hoeft te betalen. Ofwel schaf je dan het hele systeem af, ofwel zet je een rechtvaardig systeem op poten. Ik kies voor het laatste.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
