‘Hoe onafhankelijk ben je als land als je keuze beperkt is tot het meestappen in de logica van multinationals?’

‘Hoe groot moet de consensus, de noodzaak, of nog, de publieke verontwaardiging zijn vooraleer alle politieke partijen de noodzaak inzien van een echte rechtvaardige fiscaliteit?’ vraagt Europees parlementslid Tom Vandekendelaere zich af.

Als je je belastbaar inkomen niet aangeeft, terwijl je dit volgens de wet wel behoort te doen, dan ontduik je belastingen. Dat is strafbaar. Maak je gebruik van de mazen in het grote fiscale net door jezelf of je bedrijf fiscaal te optimaliseren, zoals dat heet, dan ontwijk je belastingen. Dat mag. Verontwaardigde of jaloerse reacties kunnen dan simpel worden gepareerd door de overheid met de vinger te wijzen: zij moeten de mazen maar dichten.

Dat fiscaal optimaliseren kost trouwens nogal wat. Gespecialiseerde consultants als Mossack Fonseca of Appleby kosten net iets meer dan wat de boekhouder om de hoek aanrekent. Enkel de écht grote vissen (de 0,01%) kunnen hun diensten betalen. Zo ontstaat een klassefiscaliteit. Iedereen mag belastingen ontwijken maar enkel de diepste buidels kunnen het zich veroorloven. Zo vloeit het water naar de zee. Zo wordt de kloof tussen de allerrijksten en de rest groter en groter.

Door het massale ontwijken van belastingen weten we zelfs niet hoe gigantisch die kloof in werkelijkheid is. Bij iedere Leak of Paper merken we, al dan niet met verbazing, dat de vermogensconcentratie nóg groter is dan we dachten. Toch ben ik altijd benieuwd als het ICIJ opnieuw een schot voor de boeg geeft. En de Paradise Papers zijn een serieuze bom.

Tussenpersonen aanpakken

Een bom die de vlam van de publieke verontwaardiging brandend houdt. Dat is nodig want publieke druk leidt tot politieke actie. Dat bewezen de vorige schandalen. De laatste jaren werkt de EU in versneld tempo. Er komt een Europees parket om btw-fraude aan te pakken. Multinationals worden verplicht om aan te geven in welke landen ze winst maken, en hoeveel belastingen ze betalen. In heel Europa is het bankgeheim intussen verleden tijd. Speciale regelingen met de fiscus moeten worden meegedeeld aan de andere lidstaten.

Eindelijk worden de tussenpersonen ook aangepakt: adviseurs, juristen en boekhouders worden verplicht de fiscus in te lichten over buitenlandse belastingconstructies. Tegen december komt er een Europese zwarte lijst met belastingparadijzen. En eurocommissaris Pierre Moscovici riep deze week de ministers van financiën op om de gemeenschappelijke aanslagbasis voor vennootschapsbelasting op touw te zetten.

Harde cijfers en feiten helpen dus. Verontwaardiging ook. Op internationaal niveau rijpen de geesten al een tijdje. De OESO komt in actie en Europa is volop bezig het voortouw te nemen in de wereldwijde strijd tegen belastingontwijking én fraude. Maar het blijft vechten met één arm. Wat het Parlement wil, of de Berlaymont, valt aan de overkant van het Schumanplein, in het gebouw van de Europese Raad, vaak op een koude steen. Vele lidstaten willen hun fiscale arsenaal, sluipwegen incluis, blijven inzetten om multinationals, én hun investeringen, te kunnen aantrekken.

Helaas is dat voor België niet anders. De voorbeelden zijn legio. Zo hield ons land in november 2014, samen met ‘brothers in arms‘ Nederland en het Verenigd Koninkrijk, lange tijd het voorstel tegen om moeder-dochterbedrijven te verhinderen hun winsten te versluizen naar het fiscaal meest aantrekkelijke land, ongeacht de economische activiteit ter plaatse. Ook bij de nieuwe richtlijn ter bestrijding van belastingontwijkingspraktijken was het België die tegentrok. Bij de Tobintaks bleef België zodanig op de rem staan, dat de onderhandelingen geblokkeerd raakten. En recent nog wekte België ergernis van Commissaris Moscovici op door onmiddellijk bezwaren te uiten tegen het voorstel om de tussenpersonen aan te pakken.

België wil dus een soeverein fiscaal beleid kunnen voeren, competitieve vennootschapsbelastingtarieven gebruiken, én belastingvoordelen bieden aan multinationals om zo hun investeringen aan te trekken. Investeringen zorgen voor economische groei en jobs. Daar kan niemand tegen zijn. De vraag die we ons eigenlijk moeten stellen is: in hoeverre beslist een land werkelijk nog ‘soeverein’ als hun keuze beperkt blijft tot het meestappen in de logica van de multinationals? Hoe onafhankelijk ben je als je je laat meeslepen in de race naar de laagste tarieven en de nauwste fiscale achterpoorten? Op een bepaald moment zullen we toch de baten tegen de kosten moeten afwegen. Wat de overheid alleszins niet moet doen is zelf meedraaien in de fiscale carrousellen waar superrijken en multinationals gretig van gebruik maken. Dan verlies je elke geloofwaardigheid.

Fiscaal shoppen aan banden leggen

Wat we wél moeten doen is ten eerste op Europees niveau sámen fiscale fraude aanpakken en zo het fiscaal shoppen door multinationals aan banden leggen. Daar zijn ze trouwens zélf vragende partij voor. Er is niets mis met fiscale concurrentie maar we moeten als België mee aan de kar trekken om ervoor te zorgen dat in heel Europa met gelijke wapens wordt gevochten. Anders dreigen we onszelf in de voet te schieten.

Ten tweede moet onze eigen fiscaliteit eenvoudiger en transparanter. Een échte tax shift is nodig: belast arbeid minder en vermogens, consumptie en vervuiling meer. Onze fiscaliteit bezwijkt onder een labyrint van regels. Elk jaar komt de overheid met nieuwe maatregelen. Maar hoe meer regels, hoe moeilijker het systeem wordt en dus interessanter voor de superrijken en de multinationals. Het zijn de enige die de gespecialiseerde jagers kunnen betalen die wél door de bomen het bos weten te vinden.

Over heel veel van deze zaken bestaat onder experts grote consensus. Toch blijft échte actie uit. Hoe groot moet de consensus, de noodzaak, of nog, de publieke verontwaardiging zijn vooraleer alle politieke partijen de noodzaak inzien van een echte rechtvaardige fiscaliteit? Sommigen opperen dat het gewoon is van niet kunnen. De constructie is te obees, de staat bezwijkt onder zijn eigen regels en is gewoon onmachtig om met een wit blad te beginnen. Dat geloof ik niet. Al staan tussen droom en daad wetten en praktische bezwaren, door doorzettingsvermogen bereikt de slak de ark.

Volgens mij is het eerder van niet willen. Daarom wilde ik graag deze eenvoudige vraag stellen: willen diegene die écht fiscale rechtvaardigheid willen nu opstaan? Het wordt zo langzamerhand tijd om de maskers te laten vallen.

Ik weet aan welke kant ik sta. De portemonnee van Jan Modaal en de lokale kmo’s ook. Wat ons land kan doen met de miljarden misgelopen belastinggeld, doet duizelen. Maar blijkbaar niet zoveel als de onafhankelijkheid van een Spaanse regio hier 1000 kilometer vandaan.