Hoe N-VA en klimaatactivisten objectieve bondgenoten tegen gascentrales werden

Eind deze week krijgen we wellicht een beter beeld over de toekomst van de gascentrales, die minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) tijdelijk nodig acht na de kernuitstap. Ondertussen ontstaat er een ongebruikelijke coalitie van milieugroeperingen en N-VA.

Een bevreemdend gezicht afgelopen vrijdag in de Brusselse Van Orleystraat. Voor het partijhoofdkwartier van Groen, waar ook zusterpartij Ecolo zetelt, kwamen enkele mensen opdagen voor een protestactie.

Kop van Jut: Tinne Van der Straeten, federaal minister van Energie. De actievoerders van de groep Tegengas ontvouwden een spandoek met daarop: ‘Geen steun voor fossiel gas’. Via een pancarte werden Groen en Ecolo als onderdanen van energiebedrijven Engie, Luminus, Eneco en RWE geportretteerd. Omdat ook Groen de thuiswerkregeling nauwgezet toepast, waren er die dag maar weinig gegadigden.

Even terugspoelen. Minister Van der Straeten stoomt al geruime tijd het wettelijk kader klaar dat de bouw van gascentrales rendabel moet maken. Het principe staat bekend als het CRM-subsidiemechanisme, kort voor capacity remuneration mechanism. Via een veiling dit najaar bieden geïnteresseerde aanbieders op tegen elkaar. Zij die het minste overheidssteun nodig hebben, krijgen groen licht.

Fietstocht naar Groen

Volgens Van der Straeten zijn de gascentrales en het CRM-mechanisme nodig ter compensatie van kernenergie. In 2025 valt het doek over de laatste twee kerncentrales, zo stelt het Vivaldi-regeerakkoord. Eind dit jaar zou de regering-De Croo die afspraak moeten formaliseren. Enkel onvoorziene problemen met de bevoorradingszekerheid en de betaalbaarheid kan die kernuitstap nog doorkruisen.

Maar de actievoerders van Tegengas verzetten zich tegen de subsidiëring van gascentrales. Dat uitgerekend deze minister zou inzetten op fossiele brandstoffen, al is het maar voor een tijdje, kan er bij hen niet in. ‘Wij zijn enorm teleurgesteld in Groen’, zegt Peter Paul Vossepoel. ‘We geloven nochtans dat er goede intenties zijn binnen de partij. We hopen dat onze acties hen op andere gedachten kunnen brengen.’

De groep houdt de druk hoog. Tussen 12 en 17 mei organiseert Tegengas een fietstocht langs de acht locaties waar de bouw van gascentrales zouden gepland staan. De karavaan doet ook de kerncentrale van Tihange aan. De finish ligt opnieuw in de Van Orleystraat: het hoofdkwartier van de groenen.

Ook Youth For Climate en Grootouders voor het Klimaat kregen al een uitnodiging in de bus om mee te fietsen. Alvast die laatste is de uitnodiging aan het bestuderen.

Gevaarlijk precedent

Hoeveel mensen Tegengas precies vertegenwoordigt, kan Vossepoel niet zeggen. Er zijn zeker vijf lokale groepen actief in Gent, Vilvoorde, Dilsen-Stokkem, Luik en het Henegouwse Manage. De Facebookpagina van Tegengas – die wordt gedeeld met de Franstalige tegenhanger ‘Dégaze’ – wordt gevolgd door ruim 400 mensen.

De organisatie zegt in naam te spreken van de steeds groter wordende groep mensen die op lokaal vlak bezwaarschriften indienen tegen de bouw van gascentrales. Dat was al het geval in onder meer het Gentse Wondelgem en het Limburgse Dilsen-Stokkem. ‘Dat zijn geen NIMBY-reflexen (not in my backyard, nvdr), want bij die mensen komt het klimaatargument vaak naar boven’, aldus Vossepoel.

In ieder geval staat Tegengas niet alleen. Ook een gevestigde organisatie als Greenpeace is volledig gekant tegen het CRM-mechanisme.

Dat blijkt uit een document dat de milieuorganisatie eind vorig jaar bezorgde aan de Europese Commissie, een reactie op een publieke bevraging van Europa over het Belgische capaciteitsvergoedingsmechanisme. De Commissie moet immers haar fiat geven.

Greenpeace vreest een ‘gevaarlijk precedent’ voor andere lidstaten, wat leidt tot meer subsidies voor fossiele brandstoffen, een hogere CO2-uitstoot en oneerlijke concurrentie met hernieuwbare energiebronnen. De prijs voor de consument dreigt op te lopen.

En toch wil de organisatie niet gezegd hebben dat er géén gascentrale zal nodig zijn. ‘Eén gascentrale is er nog altijd een te veel, maar er zijn andere prioriteiten op het vlak van gas’, zegt Jan Vande Putte van Greenpeace.

Volgens Vande Putte is het een bewuste keuze van Greenpeace om de acties vooral richting Europa te richten, en minder op de partij Groen.

Klein-links

Opvallend genoeg zorgt het verzet van de milieuactivisten ervoor dat ze in hetzelfde kamp zitten als oppositiepartij N-VA. De Vlaams-nationalisten zeggen dat het capaciteitsvergoedingsmechanisme van Van der Straeten niet deugt.

‘De N-VA is dit keer misschien een bondgenoot in deze zeer specifieke kwestie’, geeft Vossepoel toe. ‘We strijden in hetzelfde kamp’, zegt ook N-VA-Kamerlid Bert Wollants. ‘Vreemd genoeg staat er een groene minister aan de overkant.’

Maar hier houden de gelijkenissen op. De N-VA stelt voor om de kerncentrales langer open te houden, en dat is voor Tegengas, Greenpeace en andere milieuorganisaties te gek voor woorden.

Het verzet tegen de kernuitstap is een centraal punt geworden in het ‘ecorealisme’ van de N-VA, een visie die naar eigen zeggen ecologie en economie verzoent.

Op 22 april, Earth Day, herinnerde voorzitter Bart De Wever de wereld eraan dat technologische innovatie cruciaal zal zijn om de planeet duurzaam te beheren. ‘Laten we die innovatie dan ook niet irrationeel inperken door achterhaalde dogma’s, bijvoorbeeld inzake kernenergie.’

Eerder noemde diezelfde De Wever het ‘crazy’ dat ecologisten gascentrales bouwen om kernenergie te vervangen. De N-VA’er gelooft niet dat de lange en heikele procedure, die via de EU en lokale bouwvergunningen gaat, gereed is tegen 2025, het jaar van de kernuitstap. ‘Men stort ons in de totale onzekerheid’, zei hij eind 2020 op Radio 1.

https://twitter.com/Bart_DeWever/status/1385201474641317890Bart De Weverhttps://twitter.com/Bart_DeWever

Vandaag is het #EarthDay .

De scheppende mens heeft de opdracht om deze planeet duurzaam te beheren. Technologische innovatie zal daarvoor cruciaal zijn. Laten we die innovatie dan ook niet irrationeel inperken door achterhaalde dogma’s, bijvoorbeeld inzake kernenergie… pic.twitter.com/v4X7LZxnWB

— Bart De Wever (@Bart_DeWever) April 22, 2021

Duurzaam Vlaanderen

Voor Groen is het eigenaardig bondgenootschap wat ongemakkelijk. Tegenstanders van Van der Straeten zullen maar wat graag naar de protesten uit bevriende organisaties wijzen. Binnen de bredere groene beweging deelt iemand Tegengas onder bij de ‘klein-links activistische groeperingen die tegen álles zijn’.

Tegelijkertijd is Van der Straeten niet doof voor de kritiek. Ze wil dat de centrales zo kort mogelijk met fossiel gas draaien en daarna naar biogas of waterstof overschakelen. Bovendien hoopt ze de capaciteit zo laag mogelijk te houden. Tegengas vreest acht centrales, maar dat aantal zou ruim overdreven zijn. Deze vrijdag buigt de ministerraad zich over het volume dat geveild mag worden.

Hoe dan ook zal de kwestie nog jaren spelen in de Wetstraat, óók tijdens het verkiezingsjaar 2024. Bij de N-VA wordt het thema ‘Duurzaam Vlaanderen’ een van de vijf speerpunten van het ideologisch congres in 2023. Volgens de Vlaams-nationalisten heeft het ecorealisme een groot groeipotentieel. Zoals Theo Francken deze week in Knack zegt: ‘Het electorale speelveld ligt open’.