‘Hoe kunnen we ons nationalisme, die Vlaamsgezindheid, op een open, sociale manier vorm geven?’

‘De Vlaamse beweging moet opnieuw de emancipatorische leidraad zijn die onze samenleving leidt naar soevereiniteit, maar evenzeer naar openheid, gastvrijheid, zelfverwezenlijking, sociale progressie en meer gelijkheid’, schrijven Nils Abbeloos en Johan Velghe van Vlinks.

Sommige zelfstandige naamwoorden klinken beter als werkwoorden. Liefde is een werkwoord, waarbij enkele semantische lagen toegevoegd worden aan het begrip ‘liefde’. Liefde voelen we voor onze naasten, voor onze afkomst, eigen streek, vaderland, cultuur… Abstract, maar toch een gevoel dat verbanden en herinneringen (erfgoed) oproept. Stimulerend en verbindend. Is dit nationalisme?

Nationalisme heeft een kwalijke klank. Terecht. Het staatsnationalisme en het chauvinisme -om het eufemistisch uit te drukken- van het FN bekoort ons allerminst. Diezelfde uitsluitinggedachte beklemtoont het etnisch nationalisme net als een religieus nationalisme in overtreffende mate.

Maar wat wanneer nationalisme inclusieve ‘liefde’ is? Vanzelfsprekend is die liefde niet. Liefde blijft een werkwoord. Je moet er energie in steken, geduld en hoop. Wat houdt een positieve, inclusieve, moderne opvatting van dit nationalisme, dit ‘Vlaams-zijn’, vandaag in?

In zijn meest neutrale betekenis stelt nationalisme dat de staat als politieke eenheid in overeenstemming moet zijn met de natie als socio-culturele eenheid. Het is de uitdrukking van de wil tot volkssoevereiniteit. De historische invullingen sinds het ontstaan van het begrip natie eind 18e eeuw zijn legio, situeren zich zowel langs links als rechts, kennen liberale en socialistische varianten, worden soms zeer ruim, en in het slechtste geval als zeer eng opgevat.

De natie is het volk

Nationalisme is actueler dan ooit. Als je de verschillende, nationalistische strekkingen in Europa en de bijhorende partijen naderbij gaat bekijken, ontwaart men een ongelooflijk lappendeken waarbij nationalisme van Oosten tot Westen en van Noorden tot Zuiden uiting geeft aan verschillende politieke richtingen, ideeën en opvattingen. Ook in Vlaanderen geven verschillende partijen, verenigingen en bewegingen uiting van hun Vlaamsgezindheid.

Het begrip natie kent verschillende interpretaties. De meest eenvoudige, maar ontoereikende versie: de natie is het volk. Een andere, eveneens onvolledige is: een volk dat onderlinge samenhorigheid territoriaal heeft vastgelegd. Stellen dat de natie het volk is, zegt niets inhoudelijks of wezenlijks over dat volk. De tweede versie zegt al iets meer over de vorm van de natie door territorialiteit als een begrenzing of afbakening van dat volk op te werpen, het begrip volk blijft evenmin vaag.

Homogene volkeren zijn er amper

Aanhangers van Pegida scanderen ‘Wir sind das Volk!’. Zonder het begrip in se te definiëren zet Pegida een denkbeeldige lijn uit door te stellen dat om te beginnen zij, de adepten van Pegida, het volk uitmaken. Ze zijn anti-islam, bijgevolg staan ze voor een volk dat geen moslims telt. Uitsluiting, daar loopt het gegarandeerd mis mee, zowel qua individuele mensenrechten als het apartheidsmodel. Homogene volkeren of maatschappijen zijn er amper, IJsland en Noord-Korea niet te na gesproken.

Zij die een samenleving of het volk uitmaken, hebben raakpunten. Afkomst of origine verbindt, net als een gemeenschappelijk verleden. Een loutere etnische invulling is evenwel zéér problematisch en inhumaan. Waarden en verwezenlijkingen van de Verlichting zoals pluralisme, secularisme, rationaliteit, tolerantie, moraliteit worden opgeworpen als basis van de Europese cultuur. Deze parameters verruimen, maar het ontbreekt wederom aan een dimensie: identiteit.

Bestaat er niet zoiets als het Vlaamse volk? Die gemeenschap die zich op het Vlaamse grondgebied bevindt (zij die zich legitiem hier bevinden of gevestigd hebben), woont, werkt, belastingen betaalt en bovenstaande waarden mee onderschrijft, zichzelf Vlaming noemt… en zich schikt naar de wetten.

We leven ondertussen wel in een Belgische constructie die zeer zeker in het verleden, maar met weerhaken ook vandaag de Vlaamse identiteit niet favoriseert. Is Vlaamse onafhankelijkheid daarom een voorwaarde voor het kunnen bepalen wie nu behoort tot dat Vlaamse volk? In geen geval, het zou wel het sluitstuk moeten zijn om het Vlaamse volk te geven waar het recht op heeft: een Vlaamse staat die uitdrukking geeft aan de soevereiniteit van dat Vlaamse volk, binnen de vastgelegde grenzen van het Vlaamse grondgebied.

Nationalisme en migratie

Migratie is van alle tijden. Migratiestop wordt voorgesteld als oplossing voor overbevolking en ontwrichting van de gemeenschap, een einde stellen aan bedreiging van waarden en normen. Een wereldvreemde gedachtenkronkel is het die volledig voorbijgaat aan de realiteit van permanente migratie en de verschillende oorzaken ervan. Migratie -de sprong uit de ellende naar de hoop op een menswaardig leven- valt nauwelijks te controleren. Migratiestromen kunnen enkel ingeperkt worden door het dichten van de kloof tussen arm en rijk, vredesoplossingen in conflictgebieden, anticonceptie in ontwikkelingslanden, effectieve maatregelen tegen opwarming…

Integratie als meerwaarde

Integratie is een sterk instrument om migratie in de samenleving in te passen. Integratie is een laag toevoegen aan iemands gelaagde identiteit. Integratie als een meerwaarde. Het identiteitspallet telt vele kleuren. Elk menselijk pallet vertoont minstens enkele gelijkenissen met eender welk ander menselijk pallet. We willen ons allemaal veilig voelen. Onze dromen verwezenlijken. Gelukkig zijn. Hoe meer aspecten je deelt, hoe makkelijker die integratie verloopt. Van zekere waarden, rechten, normen en vrijheden kan niet zomaar afgeweken worden gezien ze de kern uitmaken van de samenleving, als leidraad dienen voor het volk en samenleven garanderen. Ze vormen het referentiekader dat toelaat mogelijke, gemeenschappelijke delers te ontwaren bij nieuwkomers.

Zij die een wereld- en mensbeeld hanteren dat haaks staat op ons samenleven zijn ongetwijfeld zeer moeilijk te integreren. Integratie vereist de wil van de nieuwkomer om zich aan te passen. De taal -het Standaardnederlands- leren is een van de vereisten. De nieuwe Vlaming dient de aangereikte middelen te grijpen om van zijn integratie een succesverhaal te maken. Zijn/haar weg naar veiligheid, realisatie van dromen, geluk en identiteit binnen de samenleving.

Geen enkele gemeenschap kan een stormloop opvangen. Ten allen tijde dient nagedacht te worden over opvang en draagvlak. Het punt is dat integratie het enige antwoord op migratie is. Zo conflicteert identiteit niet met ons samenlevingsmodel, rechtsstaat en democratie.

Als nationalisme open, inclusief, modern en sociaal wil zijn, moeten begrippen zoals volk, identiteit en gemeenschap evengoed als integratie en migratie omarmd te worden.

Hoe kunnen we dat nationalisme, die Vlaamsgezindheid, op een open, moderne, inclusieve, progressieve en sociale manier vorm geven? Dat emancipatorisch nationalisme moet de weg naar zelfontplooiing uitrollen. De Vlaamse beweging moet opnieuw de emancipatorische leidraad zijn die onze samenleving leidt naar soevereiniteit, maar evenzeer naar openheid, gastvrijheid, zelfverwezenlijking, sociale progressie en meer gelijkheid. Vlaams-zijn gaat niet over tégen zijn, het staat vóór zelfbeschikking, meer democratie en zeggenschap over de eigen toekomst, vorming van identiteit en samenhorigheid, het verenigen van mensen en uittekenen van een samenlevingsmodel waarbij een Vlaming ongedwongen zichzelf kan zijn en openstaat voor het nieuwe.

(Nils Abbeloos is kernlid van Vlinks en Johan Velghe is woordvoerder van Vlinks)