Hoe het misliep tussen Paul Magnette en de Vlaamse kopstukken

‘Bedrog van deze omvang is echt uitzonderlijk’, zegt politoloog Carl Devos over de manier waarop PS-voorzitter Paul Magnette zowel N-VA-voorzitter Bart De Wever als SP.A-voorzitter Conner Rousseau te grazen heeft genomen.

Een paar dagen nadat PS-voorzitter Paul Magnette live op televisie een noodregering met de N-VA aan flarden had geschoten, liet hij zich interviewen op radio Bel-RTL. Het gesprek ging vrijwel uitsluitend over de steun van de PS aan de regering-Wilmès en nieuwe socialistische voorstellen om de impact van de coronacrisis te verzachten. Over het bewogen politieke weekend van 14 en 15 maart, waarin werd geprobeerd een echte noodregering op de been te brengen – en de dubieuze en volgens Vlaamse politieke kopstukken vileine rol die Magnette daarin speelde – werd met geen woord meer gerept. Het illustreert hoe anders Franstalig België kijkt naar de politieke rollercoaster in volle coronacrisis.

Pro memorie: volgens min of meer eensluidende Vlaamse bronnen hadden N-VA-voorzitter Bart De Wever en Magnette een deal gesloten – beklonken met een zogenoemde elbow bump – over een tijdelijke paars-gele noodregering om de coronacrisis te ondervangen. Op 15 maart blies Magnette dat akkoord op in een videotussenkomst in het zondagse debatprogramma C’est pas tous les jours dimanche op RTL TVI, zonder de andere onderhandelaars zelfs maar vooraf in te seinen. ‘How low can you go?‘ zei N-VA-voorzitter Bart De Wever daarover in Humo.

Ook politoloog Carl Devos ziet de bocht van Magnette als onuitgegeven politieke kuiperij. ‘Natuurlijk wordt er gelogen en bedrogen in de politiek. Maar bedrog van deze omvang is echt uitzonderlijk’, zegt hij. ‘Als je in de Wetstraat een akkoord bevestigt met een ritueel, door elkaar de hand te geven of in dit geval de ellebogen tegen elkaar te drukken, wil een erecode dat je dat akkoord respecteert. Zeker als de partijvoorzitters hun woord geven, geldt dat als een heilig verbond. En dan zie je dat de voorzitter van de grootste Franstalige partij, in een crisis zonder weerga, een gegeven woord niet nakomt. De manier waarop maakt het natuurlijk allemaal nog erger.’

De vertrouwensbreuk tussen de grootste Vlaamse en de grootste Franstalige partij is daarmee compleet. ‘En dat heeft verstrekkende gevolgen voor de komende jaren’, vervolgt Devos. ‘Magnette is nog maar pas tot partijvoorzitter verkozen en zal dat waarschijnlijk nog een hele tijd zijn.’

Vernedering

Na De Wever beschuldigde ook SP.A-voorzitter Conner Rousseau, die als dealmaker optrad voor de mislukte paars-gele noodregering, zijn Franstalige evenknie van leugens en woordbreuk. En zo heeft Paul Magnette in Vlaanderen in korte tijd de reputatie van een onbetrouwbaar, grillig en onbesuisd politicus gekregen. CD&V-kopstuk Koen Geens had als koninklijk onderhandelaar al via kranteninterviews moeten vernemen dat Magnette er de buik van vol had – met een ‘J’en ai marre‘ torpedeerde hij half februari Geens’ opdracht. Toen waren er nog verzachtende omstandigheden: Geens mocht van zijn eigen partij het spoor van een paars-groene federale regering niet verder onderzoeken, hoewel de PS-voorzitter uitentreuren had herhaald dat het niets zou worden tussen zijn partij en de N-VA.

Ditmaal, in volle coronacrisis, lagen de kaarten anders. Niemand had Magnette gedwongen om met De Wever te gaan onderhandelen, hij had er zelf op aangestuurd. Aan Franstalige kant worden wel vraagtekens gezet bij het statuut van dat zogenoemde paars-gele elleboogakkoord. ‘Volgens Magnette en de PS wás er geen akkoord’, zegt David Coppi, politiek redacteur bij Le Soir. ‘Er werd onderhandeld. Vervolgens groeide bij de PS-top het besef dat premier Sophie Wilmès (MR) in de coronacrisis niet slecht voor de dag kwam en dat de interne aversie – in Brussel, in Luik, bij de Jongsocialisten, bij de socialistische vakbond FGTB en bij de basis van de partij – tegen de N-VA onoverkomelijk groot is.’

Dat bevestigt een PS-boegbeeld dat kritisch stond tegenover een coronaregering met de N-VA. ‘Als je ziet dat de ontslagnemende federale regering er met succes in slaagt om radicale maatregelen te nemen, waarom zou je dan nog een noodregering maken? Met steeds meer nieuwe besmettingen en coronadoden zou het absurd geweest zijn om dagen te onderhandelen over een nieuwe regering en de werking van de staat stil te leggen. We zijn geen fan van minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD). Maar zelfs ervaren mensen die het departement kennen, zoals Laurette Onkelinx of Rudy Demotte, hadden kabinetten moeten samenstellen. Het duurt een week voor je operationeel bent. De bevolking zou dat niet geaccepteerd hebben, en terecht. Sommigen zullen dat voortschrijdende inzicht misschien verraad noemen, maar dat was in elk geval ons fundamentele bezwaar.’

Voeg daarbij de door en door getroubleerde relatie tussen de PS en MR, die elkaar niets gunnen, en de bar slechte persoonlijke verstandhouding tussen Paul Magnette en MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. Ook dat heeft de vorming van een paars-gele noodregering danig bemoeilijkt.

Blijft de vraag waarom Magnette zich dan toch zover heeft gewaagd in onderhandelingen over een paars-gele noodregering en vervolgens zelfs SP.A-voorzitter Rousseau niet van zijn volte-face op de hoogte bracht. Vlaamse journalisten kregen wél vooraf te horen dat Magnette een belangrijke verklaring op RTL zou afleggen. Toen bleek dat ook Groen en Ecolo waren gebrieft, was de vernedering van Rousseau totaal. ‘Het is mij een mysterie’, zegt ook het PS-boegbeeld. ‘Ik begrijp niet waarom Paul Conner Rousseau niet vooraf heeft ingelicht. Daar is iets grondig misgelopen.’

Door het eigengereide optreden van Magnette is ook het vertrouwen tussen de SP.A en de PS tot het nulpunt gezakt. ‘En de banden binnen de socialistische familie waren al niet sterk’, zegt Carl Devos. ‘Ze hebben Conner Rousseau bijna naar het nieuwjaarsfeestje van de PS moeten sleuren. Hij heeft een andere kijk op de relatie met de PS dan zijn voorganger John Crombez, die er veel meer voor openstond.’

Bij de PS vragen ze begrip voor de moeilijke positie waarin ze zich naar eigen zeggen sinds de verkiezingen van 26 mei 2019 bevinden. ‘Wij zijn de enige Franstalige linkse partij die toch maandenlang bereid is geweest om met rechtse partijen over de vorming van een regering te onderhandelen – rechtse partijen die de voorbije jaren een rampzalige hold-up op de sociale zekerheid hebben gepleegd. Want Ecolo loopt gewoon de kamer uit als de N-VA binnenkomt.’

Slagveld

In Franstalig België had Magnette het wellicht ook veel moeilijker gehad om een noodregering met de N-VA te verdedigen, dan om het mislukken ervan weg te redeneren. ‘De communicatie van Magnette – ‘We gaan toch niet midden in een enorme gezondheidscrisis over een nieuwe regering onderhandelen?’ – is in de Franstalige publieke opinie overtuigend overgekomen’, zegt David Coppi. Maar in Vlaanderen zal nog lang de vraag rijzen of de PS-voorzitter en zijn partij wel te vertrouwen zijn.

‘Zoiets laat diepe littekens achter’, zegt Carl Devos. ‘Wij hebben een elitair politiek systeem. Een handvol mensen, de partijvoorzitters en hun secondanten, maken de regeringen. Persoonlijke relaties en vertrouwen zijn daarbij heel belangrijk. En de setting is al niet positief: er zitten veel nieuwe mensen in de club die nu aan zet is. Ze hebben samen nog niets meegemaakt, hebben nog geen deals gesloten, hebben nooit voor hete vuren gestaan. Ze hebben, kortom, geen gezamenlijke geschiedenis. Ze zijn die geschiedenis nu aan het schrijven. En tot dusver is het een lelijke geschiedenis.’