‘Hoe hard moeten we er eigenlijk om smeken of bidden? Vereenvoudig nu toch eens fiscaal!’

‘Het is niet omdat de regering enkele stappen heeft gezet, dat het werk af is. Allesbehalve zelfs.’ Ivan Van de Cloot en Karel Volckaert van Itinera focussen op enkele prioriteiten inzake fiscaliteit.

De regering is trots op haar verwezenlijkingen tot nu toe. Zo heeft ze een tax shift beslist en een aanpassing van de vennootschapsbelasting. We kunnen stellen dat ze enkele van de juiste problemen probeert aan te pakken. Arbeid wordt veel te zwaar belast in dit land alsof het een toxisch goedje is dat moet wegbelast. En de fiscaliteit in zijn geheel maar zeker ook de vennootschapsbelasting is veel te complex. Het is niet omdat de regering enkele stappen heeft gezet, dat het werk af is. Allesbehalve zelfs. De totale belastingsdruk heeft een kleine knik naar beneden gemaakt. Toch blijft die erg bescheiden en ook onduurzaam als niet tegelijkertijd de uitgaven echt worden aangepakt. Daar schiet het reële palmares van deze regering wel heel hard tekort tegenover de beloftes. We focussen op enkele prioriteiten inzake fiscaliteit.

Verbreding belastingsbasis laat lagere tarieven mogelijk

Ons land heeft nood aan een fundamentele belastinghervorming met een bredere belastingbasis en lagere tarieven dan vandaag. We stellen ons te vaak tevreden met symbolische maatregelen zoals de speculatiebelasting of effectentaks die wel eens minder kan opbrengen dan hij heeft gekost. We moeten voorbij de quick-fixes. Let op gedragseffecten op de lange termijn. Evalueer hervormingen dus op basis van hun effect op het geheel, en niet maatregel per maatregel. Denk bij herverdeling ook in termen van de volledige levenscyclus in plaats van alleen een momentopname te maken. Een beter belastingsysteem is een duurzaam belastingsysteem.

Zet verlaging belasting op arbeid voort

De werking van het belastingstelsel beïnvloedt zelf hoe de samenleving en de economie zich gedraagt op korte of langere termijn. Of we werken. Hoe hard we werken. Wat we verbruiken. Waarin we investeren – in menselijk en machinekapitaal. Onderzoek en ontwikkeling. Ondernemerschap en beroepskeuze.

Sommige belastingen richten daarbij meer schade aan dan anderen – ongeacht wat er met hun opbrengst gebeurt. (Laten we vooral ook daar op verbetering aansturen). Deze regering deed reeds een beperkte belastingverschuiving van inkomen naar consumptie. Dat is in elk geval de juiste richting. Om het belastingsysteem in zijn geheel minder arbeidsontmoedigend te maken moet men dit blijven doorzetten, liefst met maatregelen van veel grotere omvang. Gerichte hervormingen kunnen heel wat mensen uit de inactiviteit helpen.

De BTW eenvoudig? Vergeet het!

Vereenvoudig zoveel als kan de belasting over de toegevoegde waarde. Er zijn hooguit enkele uitzonderingen mogelijk om niet alle verbruik op dezelfde manier te belasten. Buiten die enkele uitzonderingen moeten afwijkingen van uniforme btw-tarieven worden vermeden. Bij elke afwijking moet immers afgewogen worden of het voordeel daarvan opweegt tegen het complexer maken van het systeem. Het btw-tarief van 0 % op goederen die meer dan gemiddeld voorkomen in de bestedingen van lage inkomens kan bijvoorbeeld vervangen worden door aanpassing van de belastingvrije som.

Binnen vermogen? Denk aan neutraliteit

Deze regering heeft symbolische maatregelen genomen binnen vermogensfiscaliteit – die vooral geld nodeloos doen verschuiven. De saga van de speculatiebelasting spreekt boekdelen maar de effectenbelasting stevent af op eenzelfde vaudeville. De remedie? Het beginsel van neutraliteit. Neutraliteit pleit ervoor gelijke inkomsten uit vermogen zo gelijk mogelijk te belasten. Weliswaar is de aard van sommige inkomsten uit vermogen vaak fundamenteel verschillend, en dat verschil kan een specifieke behandeling rechtvaardigen. Binnen die categorieën is er geen reden om het ene financiële product anders te belasten dan het andere.

Stop de ‘statuten’jacht

Interne coherentie van het fiscaal stelsel vermijdt dat er een te grote kloof is tussen het gecombineerde tarief van vennootschapsbelasting en roerende voorheffing enerzijds en de personenbelasting anderzijds. Die wig creëert een te grote stimulans voor oneigelijk gebruik van vennootschapsstructuren.

Vereenvoudig nu toch eens een keer

Hoe hard moeten we er eigenlijk om smeken of bidden? Het belastingstelsel blijft een jungle met uitzondering op uitzondering. Eenvoud is een basiswaarde om overtollige administratieve last te verminderen bij de overheid en bij de belastingplichtige. Complexiteit speelt enkel in de kaart van gespecialiseerde spelers, die de middelen hebben om er een comparatief voordeel uit te halen. Doe er iets aan! (Dat geldt overigens ook voor het oerwoud van subsidies die dringend eens op hun opportuniteit moeten geëvalueerd). Koppel iedere fiscale maatregel aan één, hooguit twee meetbare doelstellingen. Alleen dan kun je de maatregel ook evalueren op zijn effectiviteit en efficiëntie. Als het parlement van bij het begin van de legislatuur daadkrachtig de ene voorgestelde aftrek na de andere zou hebben geëvalueerd op effectiviteit en noodzaak, dan hadden we misschien al veel kunnen wieden tegen vandaag om opnieuw mooie levenskrachtige plantjes te kunnen laten groeien. Met die ingrepen had dan een diepe verlaging van het tarief op arbeid gefinancierd kunnen worden. Vandaag blijven we achter met torenhoge tarieven op een smalle belastingsbasis.

De uitdaging is te evolueren naar lagere tarieven op een brede belastingsbasis. Pas als dergelijke brede belastingshervorming beoogd wordt in plaats van ad hoc maatregelen komt meer fiscale stabiliteit en rechtszekerheid in zicht. Voorspelbaarheid is het keurmerk van een houdbaar fiscaal stelsel. Ga het engagement aan dat na de fundamentele belastingherziening de fiscaliteit minstens gedurende twee legislaturen stabiel blijft. Heeft deze regering nog de ambitie om dit allemaal waar te maken? Misschien kan ze nog de grootste impact hebben door een commissie fiscaliteit te lanceren zoals de vorige regering een pensioencommissie aanstelde. Vaak deinst men er echter voor terug om een beroep te doen op expertise van buiten de eigen bevriende cirkel. Beleid voeren is echter niet louter kiezen voor wat sympathiek is zonder de gevolgen te doorgronden. De politiek-electorale gevolgen worden al meer dan voldoende ingecalculeerd, maar wanneer de inhaalbeweging voor kennisopbouw over impact op de kwaliteit van het bestuur?

Ivan Van de Cloot en Karel Volckaert

Hoofdeconoom en visiting fellow denktank Itinera