‘Hoe GAS-boetes de democratie beknotten’

‘Middelen als GAS-boetes worden te pas en te onpas ingezet om kritische burgers en het middenveld het zwijgen op te leggen’, schrijft Line De Witte van Comac. ‘Zo wordt kritiek monddood gemaakt, en daarmee ook onze democratie.’

Stel je voor dat politiek iets van iedereen zou zijn, en niet enkel van politici’. Met die insteek schreven Jos D’Haese en ik een hoofdstuk in het nieuwe boek van PVDA-voorzitterPeter Mertens: ‘De miljonairstaks en zeven andere briljante ideeën om de samenleving te veranderen’. We schreven dat hoofdstuk omdat we geloven in een echte democratie, waar iedereen in de samenleving zoveel mogelijk wordt betrokken. Waar het volk echt kan beslissen. Want als de mondige burger en het middenveld moeten zwijgen, is de democratie er slecht aan toe. En dat zien we nu gebeuren. Middelen als GAS-boetes worden te pas en te onpas ingezet om kritische burger en middenveld het zwijgen op te leggen. Om kritiek monddood te maken, en daarmee ook onze democratie.

Democratie is meer dan om de vijf jaar een bolletje kleuren, het is meer dan het verkiezen van personen die jou mogen vertegenwoordigen. Het woord komt uit het Grieks, en betekent letterlijk ‘het volk regeert’. Democratie, dat zijn u en ik, en wij hebben wel degelijk iets te zeggen. Om die democratie te laten werken, moeten mensen op alle mogelijke manieren worden aangemoedigd om hun mening te delen, om mee na te denken over een betere samenleving.

Om die democratie te laten werken, hebben we democratische rechten nodig. Broodnodig. Die democratische rechten staan onder druk. Steeds meer en meer. Ze staan onder druk door het systeem van GAS-boetes, ze staan onder druk door de almaar groeiende hoeveelheid aan repressieve maatregelen van de regering(en).

Op 25 maart kregen 210 personen een GAS-boete omdat ze protesteerden tegen de uitlatingen van Bart De Wever over migranten. De Antwerpse burgemeester schoffeerde bepaalde bevolkingsgroepen en dat lokte hevige reacties uit. Dat mensen dan ook hun mening willen verkondigen, is een essentieel onderdeel van een democratie. Dat we alle mogelijkheden krijgen, en zelfs worden aangemoedigd om te protesteren, is cruciaal.

De manifestanten wilden hun omgeving en de burgemeester in een vreedzaam protest duidelijk maken wat hun standpunt was. Nog voor het protest begonnen was, werd socioloog Jan Hertogen al aangehouden door de politie. Van geweld door de manifestanten was geen sprake en toch ging de politie nadien over tot extra arrestaties. Voor elke manifestant werd een GAS-dossier opgemaakt. Burgers die hun burgerplicht doen, deelnemen aan onze democratie, worden behandeld als criminelen. Dit wijst op een dieper probleem, op het feit dat de huidige regeringen duidelijk een erg beperkt beeld hebben op democratie. Op het feit dat participatie voor hen gevaarlijk is. Dat het moet worden gecriminaliseerd en zo ontmoedigd. Met argumenten als ‘de betoging was niet aangevraagd’ wordt de discussie uit de weg gegaan. Aangevraagd of niet, een vreedzame betoging die niemand hindert belagen met een politiemacht, is overdreven. Die betogers aanhouden en beboeten, is een aanval op onze democratie.

Later bleek dat niet alleen de manifestanten, maar ook de journalisten die over de betoging rapporteerden, een GAS-boete kregen. Wat deden deze journalisten in kwestie verkeerd? Ze voerden hun werk uit en rapporteerden over de disproportionele reactie van de ordediensten op de betogers. Dit is niet alleen hun job, het is ook hun plicht. En toch werden ook zij gecriminaliseerd. In de toekomst ontmoedigd om nog te rapporteren over wat er in ons land gebeurt? Wie weet.

Mooie woorden als democratie, persvrijheid, of vrijheid van meningsuiting worden te pas en te onpas gebruikt. Maar het zijn holle woorden, want onze regeringen zijn vergeten wat ze willen zeggen. Jongeren wordt zo aangeleerd dat het beter is om in de pas te lopen. Dat het beter is om vooral niet moeilijk te doen, want dan riskeer je een GAS-boete. Personen die doen wat er in een democratie van hen wordt verwacht, deelname en kritiek, worden behandeld als criminelen. Afgestraft met boetes, opgepakt en opgesloten. Letterlijk. Dat verontwaardigt mij. Dat verontrust mij diep over de visie van democratie die onze regeringen voor ogen hebben.

De beslissing van het Grondwettelijk Hof om de beroepen tegen de GAS-wet te verwerpen, is dan ook betreurenswaardig. Het toont aan dat recht niet per definitie rechtvaardigheid inhoudt. Want een rechtvaardige samenleving ondersteunt de democratie en verwerpt alles wat die beknot. De vraag die we ons moeten stellen, is wat voor samenleving we willen. Is dat er één waar iedereen wordt aangemoedigd om deel te nemen, één waar de publieke ruimte echt van iedereen is? Of één van verzuring en repressie, waar elke vorm van sociaal engagement met argwaan wordt bekeken, ontmoedigd en zelfs wordt afgestraft met GAS-boetes? Ik kies voor dat eerste, en ik hoop u ook.