Waarom nog nieuwe wegen aanleggen? Over tien tot twintig jaar is de zelfrijdende auto gewoon, en kan het bestaande wegennetwerk tot vier keer meer auto’s aan. Maar wat betekent de zelfrijdende revolutie voor mensen met jobs als vrachtwagen- of buschauffeur?
De zelfrijdende auto zal de samenleving ingrijpend veranderen. Dat is geen verre toekomstmuziek, want vorig jaar reed een blinde man zonder begeleider een kwartier met een zelfrijdende wagen op (een vooraf uitgestippeld parcours) op de Texaanse wegen. Zelfrijdende auto’s met een chauffeur die kan ingrijpen als er wat fout dreigt te lopen, hebben al miljoenen kilometers op de teller. En binnenkort zal de gewone consument er een kunnen kopen: BMW en Audi willen binnen de drie jaar een zelfrijdende auto op de markt brengen. Elon Musk, de ceo van Tesla, beweert dat zijn bedrijf eind 2018 een zelfrijdende auto klaar zal hebben, al kan het nog drie jaar duren voor alle juridische problemen weggewerkt zijn.
Voorlopig gaat het om zelfrijdende auto’s van niveau vier: die hebben nog steeds een bestuurder nodig, al hoeft die niets te doen. Onderweg kan u een dutje doen, een film kijken of met de kinderen spelen. De volgende stap is de zelfrijdende auto van niveau vijf. In dat geval hoeft er zelfs geen bestuurder meer in de auto te zitten: nadat u op het werk bent gearriveerd, kan uw wagen autonoom een parkeerplaats zoeken, uw boodschappen ophalen of met uw bejaarde moeder naar de dokter rijden.
Totale revolutie
Randall O’Toole is een econoom die gespecialiseerd is in mobiliteit aan het libertarische Cato Instituut. Hij voorspelt een revolutie. ‘Weinig mensen vatten hoe groot de impact van de zelfrijdende wagen zal zijn’, zegt O’Toole. ‘Honderd jaar geleden begon Henry Ford auto’s aan de lopende band te produceren. Daarvoor had twee procent van de Amerikanen een wagen, vijftien jaar later was dat meer dan de helft. Ford transformeerde de hele wereld. De veranderingen die de zelfrijdende wagen te weeg zal brengen zullen minstens zo ingrijpend zijn, al kunnen we nu nog niet inschatten wat er net zal gebeuren. Voor Ford kon niemand zich voorstellen dat er grote buitensteden zouden ontstaan of shoppingcentra die kilometers buiten het stadscentrum liggen.’
Weinig mensen vatten hoe groot de impact van de zelfrijdende wagen zal zijn
‘Tegen 2030 zal de helft van de auto’s zelfrijdend zijn’, gaat O’Toole verder. ‘Die overgang zal makkelijker verlopen dan we vaak denken. Veel auto’s hebben nu al sensoren, rijbaancorrectie of rem-assistentie. In principe hebben zij alle hardware om een volwaardige, zelfrijdende auto te worden. Hun software zal geüpgradet moeten worden, maar dat kan voor minder dan duizend euro.’
Hoogleraar Davy Janssens (UHasselt) is verbonden aan het Instituut voor Mobiliteit. Hij is terughoudender dan O’Toole. ‘De studies zijn niet eenduidig’, zegt Janssens. ‘Het klopt dat er al zelfrijdende auto’s zijn, maar er moeten nog veel praktische problemen opgelost worden voor ze echt in het verkeer ingezet kunnen worden. De meeste experts nemen aan dat de zelfrijdende auto van niveau vijf pas na 2035 echt zal doorbreken. Die technologie zal bovendien heel gradueel ingang vinden. Maar uiteindelijk zal de zelfrijdende auto er komen en zal zijn impact enorm zijn.’
Minder files
Voorstanders van de zelfrijdende auto beklemtonen steeds opnieuw dat het fileleed drastisch zal verminderen. O’Toole. ‘Veel files worden veroorzaakt door menselijke fouten. Als één bestuurder te hard afremt, stropt het hele verkeer. Omdat een computer veel sneller en beter reageert, zullen onze wegen drie of vier keer zoveel auto’s aankunnen.’ Volgens O’Toole hoeft lang niet iedereen een zelfrijdende wagen te hebben voor we die effecten voelen. ‘Zelfs als 25 procent van de auto’s zelfrijdend is, zal het fileleed daardoor verminderen. Ook op het milieu zal dat gunstige effecten hebben.’
Maar de winst kan tenietgedaan worden door een enorme toename van het verkeer. ‘In theorie moeten autonome voertuigen de fileproblematiek terugdringen’, zegt Janssens. ‘Maar er zullen heel wat autogebruikers – zoals kinderen of oudere mensen – bijkomen.’
Er zullen ook veel auto’s op de weg zijn zonder bestuurder. Vandaag staan auto’s het overgrote deel van de dag stil, waardoor ze een bijzonder inefficiënte investering zijn. De zelfrijdende auto van niveau vijf zal veel rendabeler zijn. Hij kan uw boodschappen ophalen terwijl u op het werk bent of uw kinderen naar de hobbyclub brengen. Daarmee zal de consument veel tijd besparen, maar het aantal gereden kilometers zal enorm toenemen. Wel zullen er minder wagens zijn. Deeldiensten zoals Uber – waarbij u een auto enkel bestelt wanneer u er een nodig hebt – zullen explosief groeien. Of misschien zal u samen met uw buren of naaste familie een wagen voor gedeeld gebruik kopen.
De Amerikaanse president Donald Trump wil nieuwe wegen bouwen, maar ook dat kan een domme investering zijn. De bestaande wegen zullen immers veel meer capaciteit aankunnen
De zelfrijdende wagen zal ook de toekomst van het openbare vervoer hypothekeren. In steden, zo denken de meeste experten, zullen trams, bussen en pendeldiensten nog zinvol zijn. Maar O’Toole waarschuwt overheden dat ze niet moeten investeren in dure langeafstandsprojecten. ‘Hoge snelheidstreinen of hyperloops zjin een complete verspilling’, zegt O’Toole. ‘Als mensen niet meer zelf moeten rijden, zullen ze makkelijker duizenden kilometers met de wagen doen. De Amerikaanse president Donald Trump wil nieuwe wegen bouwen, maar ook dat kan een domme investering zijn. De bestaande wegen zullen immers veel meer capaciteit aankunnen.’
Als de voorspelling van O’Toole klopt, dreigen miljarden euro’s kostende infrastructuurwerken in ons land – zoals de Oosterweelverbinding of de heraanleg van de Brusselse Ring – al enkele jaren na hun voltooiing grotendeels overbodig te zijn.
Productieve samenleving
De grootste maatschappelijke uitdaging van de de zelfrijdende auto is het massale jobverlies. Wereldwijd zullen miljoenen bestuurders van vrachtwagens, bussen en taxi’s hun baan kwijt spelen. Optimisten hopen dat er een aantal nieuwe jobs zullen bijkomen die tot een betere dienstverlening zullen leiden. De traditionele taxichauffeur wordt misschien overbodig, maar zijn plaats kan ingenomen worden door een begeleider die kinderen, zieken of oude mensen helpt om op hun bestemming te raken. Toch, zo vrezen de meeste experten, zullen die nieuwe jobs de verliezen niet compenseren.
De autonome wagen zal wel tot een stijging van het BNP leiden. ‘De zelfrijdende auto zal ons tijdsbesef helemaal veranderen’, zegt O’Toole. ‘Vandaag kiezen mensen hun woonplaats voor een groot deel in functie van hun werk. Maar als je onderweg kan werken of een ontspannende film kan kijken, voelt de tijd helemaal anders aan. De kostprijs van de pendeltijd kan met de helft dalen, dus mensen zullen twee keer zo lang onderweg willen zijn.’
Daardoor zou de samenleving veel rijker worden. Vandaag spendeert de Belg gemiddeld een uur per dag aan zijn woon-werkverkeer. O’Toole: ‘Pendelaars kunnen die tijd gebruiken om in hun auto te werken, waardoor ze veel productiever zullen zijn. Bovendien zullen mensen beter werk kunnen vinden. Voor de auto algemeen ingang vond, kon een werkgever enkel personeel rekruteren dat op wandelafstand woonde, maar dan is de keuze beperkt. Als een werkgever door de zelfrijdende wagen mensen in dienst kan nemen die150 kilometer ver wonen, zal zijn bedrijf performanter worden.’
Janssens nuanceert. ‘Het is waar dat je in de wagen zal kunnen werken, maar zal je even productief zijn als op kantoor? Je zal niet met je collega’s kunnen praten of hetzelfde comfort hebben als aan je bureau. Daardoor zal de pendeltijd misschien toch zwaarder doorwegen.’
Vastgoedprijzen
Vandaag liggen de vastgoedprijzen in steden als Leuven, die vlakbij Brussel liggen maar toch een hoge levenskwaliteit bieden, bijzonder hoog. Dat kan door de zelfrijdende auto ingrijpend veranderen.
‘Waarschijnlijk zal de suburbanisatie toenemen’, zegt O’Toole. ‘Veel mensen zullen verder op het platteland gaan wonen, waar het goedkoper is en er meer ruimte is. Maar zal de stad daarom per definitie devalueren? Als mensen uit de stad wegtrekken, zullen kleine appartementen of huisjes omgevormd worden tot grotere woningen waardoor de levenskwaliteit zal toenemen.’
En de zelfrijdende wagen van niveau vijf zal een nog grotere impact hebben. Die wagen kan zelf een parkeerplaats zoeken buiten de stad. Daardoor zal er veel plaats vrijkomen in de stad voor fietsstroken of parkjes. Bovendien zullen zelfrijdende wagens op termijn helemaal elektrisch zijn, waardoor ze veel minder milieu- en geluidsoverlast zullen veroorzaken.
Wat als een voertuig moet kiezen tussen de passagiers beschermen of een voetganger aanrijden?
Minder ongelukken
Alle experts zijn het erover eens dat het aantal verkeersongelukken dramatisch zal dalen. Geschat wordt dat ongeveer negentig procent van de ongelukken het gevolg zijn van een menselijke fout. Vorig jaar vielen er in België 637 doden op de weg en bedroegen de kosten van verkeersongevallen 2,5 miljard euro.
Davy Janssens: ‘De menselijke factor, zoals aandachtsverlies, speelt inderdaad een grote rol. De technologieen van vandaag, zoals rem-assistentie, kunnen daarbij al helpen.’
Misschien wordt de zelfrijdende auto zo veilig dat zelf achter het stuur zitten een luxeproduct wordt. Tijdens een recent congres voor verzekeringsmaatschappijen voorspelden experts dat de verzekeringspremies voor menselijke bestuurders zo hoog zullen worden, dat enkel gegoede mensen nog zelf zullen kunnen rijden.
Hoewel de zelfrijdende auto volgens Davy Janssens tot minder ongelukken zal leiden, doemen er allerlei ethische en juridische problemen op. ‘Wat als een voertuig moet kiezen tussen de passagiers beschermen of een voetganger aanrijden?’ vraagt Jansens. ‘Mensen nemen zulke beslissingen intuïtief, maar hoe moet zo’n voertuig geprogrammeerd worden? Zeker als de technologie nog niet matuur is, zal dat tot grote problemen leiden.’
‘En wat met technologische fouten?’ gaat Janssens verder. ‘Wie zal er aansprakelijk zijn voor een ongeluk? Normaal draagt een bestuurder de eindverantwoordelijkheid, maar wat als er geen bestuurder meer is? Verzekeringsmaatschappijen zullen op die risico’s moeten inspelen. Een wetgeving bestaat er op dit moment helemaal niet, maar dat is logisch.’
Volgens Janssens is niet enkel de technologie belangrijk. Janssens: ‘De psychologische factor wordt vaak vergeten, maar hoe zullen mensen ermee omgaan als ze hun autonomie moeten afgeven? En zal je je als voorbijganger onveilig voelen als je een auto zonder bestuurder ziet voorbijrijden? We staan er vaak niet bij stil, maar over al die problemen zal nog uitgebreid gedebatteerd moeten worden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
