Hoe de seksuele revolutie te redden

De reacties op de zaken Weinstein en De Pauw tonen dat de seksuele revolutie tot op zekere hoogte bedreigd wordt. Tom Hannes legt uit hoe ze te vrijwaren en te vervolmaken is. ‘Het is tijd voor de kinderen van de revolutie om de volwassenen van de revolutie te worden’.

Shit will be broadcast. And be liked.

Dat lijkt ook deze weken weer de slogan van de sociale media. In de zaken Weinstein, De Pauw en co vliegen de bakken ongefilterde en onbehouwen bagger, verwarring en verwensingen tussen believers en nonbelievers. Alsof we plots verwikkeld zijn in een stammenoorlog tussen hysterische kuthoeren en geile bokken. We kunnen ons verwachten aan nog meer onthullingen van seksueel grensoverschrijdende gedrag door hooggeplaatste celebs, dus zal de virtuele toogpraat nog wel even welig tieren. Hoort, de wind waait door de bomen, klinkt het hoge lied. ‘Makkers staakt uw wild geraas’, proberen milde stemmen als die van Dirk De Wachter dan ook te suggereren. Want het ongefilterde gedoe mag dan wel de prijs zijn die we betalen voor de democratisering van de informatieverstrekking, maar mag het met iets meer stijl alstublieft?

Wel, neen.

Want er is ook nog wat meer aan de hand. De emotionele en ronduit hysterische uitbarstingen zijn wel degelijk ook een blijk van hoe belangrijk we deze dingen vinden. Hoe zwaar deze onthullingen en aanklachten ons morele gevoel raken. Natuurlijk in de eerste plaats over hoe flagrant onjuist de mythe is waarin velen dachten te leven: dat onze maatschappij allang zo’n mate van gelijkheid heeft bereikt dat frivoliteiten alleen maar vrolijk kunnen zijn. Niet dus. Vrouwen hebben het een pak meer lastig dan we – wij, mannen – ons hebben kunnen veroorloven te geloven.

Maar hier wil ik het hebben over een andere set van reacties. Die van mannelijke oprispingen van het genre ‘mag een man nu al geen compliment meer geven of wat?’ Ik moet toegeven: in de eerste plaats vond ik die stuitend ongevoelig. Maar ook hier huist een morele lading die we maar beter ernstig nemen. Er schuilt een vrees in dat de stroom van aanklachten onherstelbare schade zal berokkenen aan een van onze allergrootste verworvenheden van onze moderne cultuur: de seksuele revolutie. De angst dat de critici van de permissieve maatschappij, eeuwig op de loer om de hoer van Babylon neer te halen, nu de handen vrij zullen krijgen om de verworven vrijheden weer af te bouwen. De angst dat, zoals het het vaakst verwoord wordt ‘de klok weer wordt teruggedraaid’ naar de jaren vijftig – met het doembeeld van een maatschappij die alle plezier dat uit de heupen komt als duivels afwijst en daarom iedereen verplettert onder een dikke laag van opgelegd en vals fatsoen.

Vol verwachting klopt ons hart, wie de koek krijgt, wie de gard

Ik sta geboekstaafd als zenboeddhist. Dus word ik misschien verondersteld nu een lans te breken voor onthechting en zuiverheid van gedrag, zodat grensoverschrijdende toestanden niet meer hoeven voor te komen. Maar in alle eerlijkheid: ik kan me bij onthechte of zuivere erotiek niet eens iets voorstellen. Toch niets dat mijn vrouw sexy zou vinden. Ik ben een trots en dankbaar erfgenaam van de seksuele revolutie en voor zover ik dat kan inschatten geldt dit voor veruit de meeste mensen om ons heen. In de huidige mediastorm weerklinken weliswaar enkele neo-preutse reacties, maar dat gebeurt al bij al opvallend weinig. De angst dat de vijanden van de permissieve maatschappij de boel zullen overnemen en onze omgangsvormen weer aan banden zullen leggen, lijkt me dan ook erg overdreven.

Niet dat de seksuele revolutie niet bedreigd wordt. Want dat is vandaag mogelijk wel het geval. Maar de dreiging komt net eerder voort uit de verongelijkte mannelijke reacties. O ironie. In de manier waarop ze de seksuele revolutie verdedigen, doen ze er afbreuk aan.

Want, (dames en) heren, het zit zo.

Vrijheid maakt de dingen ingewikkelder. Veel ingewikkelder. Wie daar geen zin in heeft, is geen fan van vrijheid. Seksuele vrijheid is daar een heel goed voorbeeld daarvan. In de tijd voor de seksuele revolutie waren de fatsoensregels duidelijk. Je hield je er ook maar beter aan. Geen handje vasthouden met zomaar iedereen. Niet vrijen voor je getrouwd was. Niet met een vreemde vrouw over straat lopen. Het was van meet af duidelijk wat goed is en wat fout is. Natuurlijk gaan er in zo’n maatschappij massaal veel seksuele uitspattingen ondergronds, en dat is een reden waarom ik zo gewonnen ben voor onze moderne seksuele vrijheid. Maar toen de vaste gedragsregels wegvielen, verdween ook elke kans op eenvoud. Zonder seksuele omgangsregels moet je de dingen aanvoelen. Zelf. Dat is precies wat de seksuele revolutie inhoudt: wie het zonder fatsoensregels wil stellen, zal een virtuoos moeten zijn in de edele kunst van de empathie. De wet is eenvoudig: hoe groter je vrijheid, des te hoger de eisen aan je inschattingsvermogen. Of je komt vroeg of laat in de problemen. Doorgaans pas nadat je het erg veel anderen erg lang erg onaangenaam gemaakt hebt.

Het heerlijk avondje mag gaan komen

Dat was het grote mankement van de zogenaamd vrije jaren 1960. Al te veel mannen interpreteerden de nieuwe vrijheid als: ‘Ik kan gewoonweg mijn zin doen en een vrouw die niet wil is een bourgeois trut die niet van de tijd is. Want wij moderne mensen doen hier nu eenmaal niet meer moeilijk over.’ Kortweg: ‘Laat je betasten of je ligt eruit.’ Dat was niks nieuws of moderns. Het was eerder conservatief. Het is zelfs eerder de oudste prehistorische strategie ter wereld: doe wat de machtige groep vraagt of je wordt uit de stam gegooid. De TV-serie Mad Men heeft er vijf seizoenen mee kunnen vullen.

In de jaren 1970 kwam daar hevig protest tegen vanuit feministische hoek. En blijkbaar heeft die stem een nog schokkend grote relevantie. Niet om de seksuele revolutie af te bouwen, maar net om ze te vervolmaken. Dus ja, natuurlijk is een compliment geven mogelijk een erotische aangelegenheid. Of wat had je gedacht? Het enthousiasme waarmee je reageert op een jonge stagiaire ook. Een blik, een aanraking, waar dan ook. Wat mensen zijn nu eenmaal heel erg mogelijk geërotiseerd. Dat weten we ook. En het hoeft geen probleem te zijn. Het is in het beste geval een bron van dagelijkse vreugde. Maar zodra we ons op het ijs wagen, en we denken het zonder vaste regels te willen doen, dan moeten we virtuozen in de empathie zijn. Wat gebeurt er? Wat wil ik? Is de ander hiervan gediend? Nu? Staat de situatie toe dat ik op dit elan voortga? Verandert er iets negatiefs aan de sfeer?…

In mijn eigen leven hou ik het graag simpel. Ik flirt met niemand die niet mijn vrouw is. Dat is een eenvoud waarvan ik elke dag geniet. Goed voor mijn erotisch leven ook. Maar het is niet aan mij om dat aan derden op te leggen. Voor elk erfgenaam van de seksuele revolutie, monogaam of poly-amoureus, geldt de ijzeren wet: hoe vrijer het erotische leven, des te virtuozer de vereiste empathie. De seksuele revolutie gaat niet over je eigen zin doen. Het gaat over het recht hebben om te mogen doen wat alle betrokkenen willen dat er gebeurt. Dat is wat anders. Als wij, de kinderen van de seksuele revolutie, dit verschil niet willen erkennen, dan verkwanselen we hier en nu onze vrijheid. Dan wordt de kans alleen maar groter dat op een dag een charismatische figuur erin slaagt de hele permissieve maatschappij op te doeken en wordt onze grote vrees bewaarheid. It is time for the children of the revolution to become the adults of the revolution. En dan kan eindelijk iedereen zingen: het heerlijk avondje is gekomen.