‘Het valt niet uit te leggen dat burgers de kleine lettertjes moeten lezen, maar wetten ‘onwetend’ ondertekend worden’

‘De zaak Chodiev is ronduit nefast voor de geloofwaardigheid van de politiek en bijgevolg voor de democratie’, schrijft Louis Ide (N-VA). Hij pleit voor meer transparantie bij de contacten tussen politici en lobbyisten.

Het bewuste amendement waarmee de afkoopzaak Chodiev versneld werd ingediend en gestemd door CD&V, open VLD, MR, cdH en PS werd niet ondertekend door SP.A, groen/ecolo, VB en N-VA. Toch zal deze zaak afstralen op “de politiek” in zijn geheel. De zaak Chodiev is ronduit nefast voor de geloofwaardigheid van de politiek en bijgevolg voor de democratie. Hiermee doe ik geen uitspraak over schuld of onschuld, want ik kan me perfect voorstellen dat een aantal parlementsleden dit amendement “onwetend” heeft meegetekend, omdat dit goed staat in de statistieken. Toch pikt de bevolking dit niet. Meer nog, Jan Modaal kan onmogelijk begrijpen dat iets “onwetend” ondertekend wordt. Van hem wordt immers ook verwacht dat hij de kleine lettertjes leest. En toch gebeurt het…zelfs in het Parlement. Dit is onmogelijk uit te leggen.

Voor de Optima-zaak geldt hetzelfde. Alhoewel hier enkel SP.A- en openVLD-mandatarissen in het vizier lopen, straalt ook deze zaak af op het hele politieke bestel. Mensen onthouden het beeld van een politicus die deals sluit op een boot in Zuid-Frankrijk, met veel drank en mooie dames. Wie dacht dat na de Agusta-affaire er meer politiek hygiëne zou zijn, vergist zich blijkbaar. Akkoord, er zijn stappen gezet. Er mogen geen giften van bedrijven (zoals in de VS) worden aanvaard. Politici moeten hun mandaten melden en een vermogensaangifte doen. Blijkbaar is dit niet voldoende.

Ook “kleine” dingen, zoals politici die VIP-kaarten ontvangen van een tabaksgigant voor Tommorowland, wekken de irritatie op bij de bevolking. Vergevingsgezind Vlaanderen zou daar wel begrip voor kunnen opbrengen “als het niet nog eens gebeurt, want we zijn ten slotte allemaal maar mensen”.

Het is echter net de accumulatie van dergelijke schandalen en schandaaltjes die zo langzamerhand nefast wordt voor de politiek.

Dit leidt er toe dat al wie zich min of meer buiten het klassieke politieke bestel plaatst, een deel van dit lichtjes gedegouteerde electoraat draineert. Een slagkrachtige populist die de (sociale) media vindt om in te hakken op de geloofwaardigheid van “de politiek” scoort gegarandeerd en dit ondermijnt de democratie. Laat het duidelijk zijn: de grootste verantwoordelijkheid ligt hier niét bij de populist. De verantwoordelijkheid ligt bij politici die het de populist mogelijk maken te gedijen en te groeien in een klimaat dat er toe leidt dat de democratie in vraag gesteld wordt. En ze wordt in vraag gesteld, zij het nog bedekt. Het bedenkelijke voorstel in het boek ‘Tegen Verkiezingen’ van David Van Reybrouck, maar ook de roep naar een technocratie zijn daar het bewijs van.

Ikzelf heb zoveel mogelijk lobbyisten geweerd. Toch moet ik me geen illusies maken: ik heb er ontmoet. De baas van een geneesmiddelenbedrijf, een decaan van een faculteit, een vertegenwoordiger van een mediabedrijf, een ziekenhuisbaas… Ik heb ze ontmoet. Ik heb er mee gesproken. Op een bepaalde manier zijn ook dat lobbyisten, want ze komen hun zaak bepleiten. Dit is niet erg op voorwaarde dat

1. Er een grote graad van algemeen belang mee samenhangt

2. Er niets tegen over staat.

3. Er transparantie is.

Niet zelden trouwens weigerde ik de “lobbyist” mijn lunch te laten betalen, wat misschien een beetje puriteins is. Om de transparantie te verhogen en ook de parlementsleden te beschermen tegen bepaalde insinuaties, raad ik elke mandataris aan een register bij te houden, al is het maar je agenda. Ikzelf houd mijn agenda’s van jaren ver bij. Want laat ons toegeven: als een bedrijfsleider, projectontwikkelaar, investeerder in je gemeente wil investeren, wil je als burgemeester of parlementslid toch aan tafel (letterlijk en figuurlijk) zitten om die investeringen binnen te halen?

Een agenda is evenwel geen register zoals dit in Ierland verplicht wordt toegepast. In Ierland moeten alle parlementsleden, lokale autoriteiten, kabinetsmedewerkers en specifieke ambtenaren hun contacten registreren, zoniet worden er sancties aan gekoppeld. Wij kunnen daarvan leren.

Ik hoop alvast dat de wetsvoorstellen om de mandatenplicht uit te breiden naar alle kabinetsmedewerkers -die ik indertijd in de senaat indiende en gestemd kreeg- in deze legislatuur alsnog gestemd geraken in de Kamer. Dat zou alvast een klein stapje voorwaarts zijn. Misschien kan men tegelijk werk maken van een transparantieregister. De zo verkregen transparantie neemt elke zweem van verdachtmaking weg. En dat is in ieders voordeel.