Het stemrecht voor Belgen in het buitenland is een farce

Vele tienduizenden stemgerechtigde Belgen in den vreemde zullen ook bij deze verkiezingen weer hun stem niet kunnen uitbrengen en zijn dus afgesneden van een democratisch grondrecht. Tijd om hen te laten stemmen via het internet.

Ik stem dit jaar niet. Het is niet dat ik niet wil. Ik zou zelfs graag stemmen. Maar op drie werkdagen voor de verkiezingen van 25 mei heb ik nog geen stembrief gezien hier in Minneapolis (VS), waar ik woon. Zelfs als hij nog in mijn bus valt, krijg ik hem met geen mogelijkheid nog op tijd in Brussel. Op die manier sta je dus democratisch buitenspel.

Het is overigens niet de eerste keer. Ook vorige keer kreeg ik mijn stembrief op het laatste moment. Ik vulde hem meteen in en begaf me naar de koeriersdienst UPS. Daar kreeg ik te horen dat het me meer dan zestig dollar zou kosten om hem voor de verkiezingsdag terug te sturen.

Daar paste ik principieel voor. Zestig dollar (43 euro) is geen onoverkomelijk bedrag, maar stemmen is een basisrecht. Dat hoort niet meer te kosten dan een simpele postzegel, punt uit.

Elfde provincie

Het tijdschrift MO* becijferde vorig jaar dat 381.452 Belgen geregistreerd zijn op consulaire posten in het buitenland. Niet alle buitenlandse Belgen laten zich overigens inschrijven. Naar schatting een half miljoen landgenoten wonen in den vreemde. Dat is een slordige één op twintig Belgen. Zeg maar: een elfde provincie.

Die dik 380.000 Belgen, dat is ruwweg de bevolking van Gent en Brugge samen. Stelt u zich voor dat men in die steden de kiesbrieven van een groot deel van de bevolking pas zondagochtend 25 mei om elf uur zou bedelen, of ’s anderendaags. Dat zou terecht een groot schandaal heten. Maar dat is dus wat er gebeurt met die elfde provincie.

Een snelle rondvraag op de Facebookpagina Belgians in the USA leert dat veel Amerikaanse Belgen hun stembrief nog steeds niet of pas de laatste paar dagen gekregen hebben. Een aantal hebben hem in zeven haasten en ook weer voor tientallen dollars op de bus gedaan, in de hoop dat hij op tijd in Brussel ligt. Anderen vertikten dat.

Hoe dan ook is de onvrede groot. Het is zondag de moeder van alle verkiezingen en mensen willen stemmen, maar dat wordt hen praktisch bijzonder lastig gemaakt, om niet te zeggen onmogelijk. De expats voelen zich dan ook stiefmoederlijk behandeld.

Gelijk hebben ze. In een democratie is het stemrecht heilig. Het is niet omdat je toevallig in het buitenland woont, dat je plots niet meer even veel rechten zou moeten hebben als alle andere Belgen. De manier waarop België zijn staatsburgers buiten de grenzen behandelt, is een aanfluiting.

Hugo Du Bois, de man achter de Belgians in America, een ander Facebookpagina voor Belgen in de VS, die sinds de jaren negentig in Houston (Texas) woont en daar IT’er is bij een textielbedrijf, gaat dan ook een formele klacht indienen.

“Het is duidelijk dat België, waar kiezen een plicht is, niet geïnteresseerd is in de stemmen van mensen die niet binnen de grenzen van het koninkrijk wonen”, laat hij weten. “Daar geven ze niets om, omdat wij in hun ogen niet moeten stemmen over dingen die ver van onze voordeur gebeuren. Maar een Belg is een Belg, stemmen is een plicht en wij zullen stemmen. Als ze het ons moeilijk of onmogelijk maken om op tijd te stemmen, dan ga ik daar herrie over maken.”

Voor de goede orde: het is niet alleen in de VS dat de bezorging van de stembrieven een chaos is. Je hoort dezelfde verhalen uit ander buitenlanden. En het zijn niet alleen de verre. Zelfs uit Frankrijk, vlak naast de deur, krijgen we zulke dingen te horen.

Kiekenkot

Bij Buitenlandse Zaken blijkt men slechts matig geïnteresseerd in de toestand. John Hendrickx, de woordvoerder van minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders, reageerde alvast niet op verzoeken van Knack.be om uitleg.

Hendrik Van de Velde, zijn collega bij de administratie, bleek niet in staat om op de proppen te komen met cijfers. Hoeveel Belgische expats zijn stemgerechtigd en ingeschreven? Hoeveel stemden er vier jaar geleden? Je zou denken dat de bevoegde dienst dat soort basisinformatie in een vingerknip uit de computer kan halen. Klaarblijkelijk niet.

Daar is een reden voor, meldde Van de Velde, op vier luttele werkdagen voor de verkiezingen. De medewerkers hadden het te druk om op dat soort vragen te beantwoorden. Zij waren te hard bezig met in allerijl stembrieven op de bus te doen. Hoe spel je ‘kiekenkot’?

“Sommige landgenoten zullen ongetwijfeld hun kiesbrief wat laat krijgen, maar het gaat om enkele tientallen gevallen op tientallen duizenden kiezers in het buitenland”, zei Van de Velde maandag. “Tussen vandaag en woensdag zal dat cijfer nog dalen. Dat is dus eigenlijk wel marginaal, alhoewel we dit zéér jammer vinden.”

Kikkerlandjes

Dat verreweg de meeste mensen hun kiesbrief nog voor de verkiezingen thuis besteld zullen krijgen, is best mogelijk, maar het doet er niet eens toe, want dat is rijkelijk te laat. Je moet die paparassen namelijk ook weer op tijd terug in België krijgen, anders is je stemrecht een vodje papier.

Een deel van het probleem ligt bij de kieswet zelf. Die bepaalt dat stembureaus in de gemeenten de kiesbrieven ten laatste twaalf dagen voor de verkiezingen moeten doorsturen. Hoe hard ze daar op Buitenlandse Zaken ook proberen, het is een half wonder dat er op die termijn überhaupt nog duizenden terugkomen. Wie wel eens een kerstcadeautje heeft verstuurd uit Boston, Kaapstad of Kyoto, weet dat maar al te best.

“Men heeft blijkbaar geen enkel besef van de afstanden”, zegt Hugo Du Bois. En zo is het maar net. Je kan bijvoorbeeld ook persoonlijk gaan stemmen in de Belgische ambassade of het consulaat, maar dat is alleen goed voor kikkerlandjes als Nederland, Zwitserland of Singapore. Wil Hugo Du Bois uit Houston naar zijn bevoegde consulaat in New York gaan, dan moet hij de auto in voor een rit van 25 uur of het vliegtuig nemen. Kost: honderden dollars. Hetzelfde geld voor, pakweg, Canada, Australië of China. Om nog maar te zwijgen van wie zich ergens diep in Congo bevindt.

Stemmen bij volmacht dan maar? Dat kan, maar dan alleen in de Belgische gemeente waar je het laatste gedomicilieerd was. Op de Belgen in de VS-pagina hoor je dan ook volop mensen die zeggen dat ze daar geen familie hebben en er ook niemand meer kennen. Du Bois haalt het voorbeeld aan van één dame die na de Tweede Wereldoorlog met een Amerikaanse GI mee naar de VS trok, nog steeds Belg is en dus graag wil stemmen. Dat die niemand vindt om een volmacht aan te geven, spreekt voor zich.

Online kiezen

In plaats van het moeilijk te maken om te stemmen vanuit het buitenland, hoort België het net makkelijk te maken. Dat wil zeggen: zorg dat iedereen zijn kiesbrief ten minste twee volle werkweken voor de verkiezingsdatum heeft. Dat heeft je de tijd om hem voor een normale prijs terug te sturen en hem misschien zelfs ook nog even nader te bestuderen en te denken over wie je stem krijgt.

Jawel, daar moet je de kieswet voor aanpassen. En ja, er zullen wel dringender zaken op tafel liggen na wat ongetwijfeld weer een ellenlange formatie wordt. Maar het gaat dus over honderdduizenden Belgen wier grondwettelijke rechten nu niet veel meer dan een farce zijn. Dat klinkt minder dwingend dat de index of de werkloosheidsuitkeringen, maar in een democratie is het toch wel essentieel dat je ieders fundamentele stemrecht lenigt. Je zegt ook niet tegen de bevolking van Gent en Brugge of die van Limburg of West-Vlaanderen dat ze naar de pomp kunnen lopen.

En als we dan toch bezig zijn met de kieswet veranderen, kunnen we meteen net zo goed het internetstemmen invoeren. “Dat kan technische perfect geregeld worden’, zegt IT’er Hugo Du Bois. Gelijk heeft-ie.

Is dat onveilig? Niet meer dan alle andere dingen die we online doen. We kopen spullen en boeken reizen op het internet. We betalen overal met plastic. Als je met je nieuwe elektronische identiteitskaart online je belastingbrief en je pensioen kan regelen, dan kan het ook om te stemmen. Mits de nodige veiligheidsmaatregelen hoeft dat echt geen probleem te zijn.

Ik zou zelfs meer zeggen: als dat me voortaan verlost van al het geklooi om één keer per vier jaar gewoon mijn stem uit te brengen, dan heb ik voor zo’n kaart en een bakje om ze te lezen gráág zestig bucks over.