Komt er na 30 jaar een einde aan de eerste paarse samenwerking ooit? In Gent ligt de strijd open nu de populaire burgemeester Daniël Termont met pensioen gaat.
Totaal onbereikbaar zou de stad worden. De toegangswegen zouden dichtslibben en bezoekers zouden massaal wegblijven. De onheilstijdingen in de aanloop naar de invoering van het Gentse circulatieplan, waarbij automobilisten alleen nog via de stadsring van de ene wijk naar de andere mogen rijden, waren ronduit alarmerend. Pispaal van dienst was schepen van Mobiliteit Filip Watteeuw (Groen), van wie schrijver Herman Brusselmans op zijn eigen verfijnde wijze zei dat hij een ‘pipo’ was die Gent ‘naar de kloten’ hielp.
Een dik jaar later lijkt dat nogal mee te vallen. Veel handelaars zijn nog steeds ontevreden, maar je hoort ook positieve geluiden. In een enquête van het onderzoeksbureau Ipsos noemde 55 procent van de Gentenaars het circulatieplan een goede zaak. Tijdens de spits is het wel vaak filerijden op de binnenring, maar de algehele mobiliteitsapocalyps is uitgebleven. Vandaar dat zelfs de oppositie gas terug heeft genomen. De CD&V, die zich aanvankelijk een virulent tegenstander toonde, pleit nu alleen nog voor summiere aanpassingen, zoals het weghalen van de zogenaamde knippen, die het verkeer tussen aanpalende wijken onmogelijk maken, in de Brugse Poort en aan de Rabotwijk. Zelfs de N-VA, die er in de aanloop naar de invoering van het plan niet in slaagde genoeg handtekeningen te verzamelen om een referendum af te dwingen, roept niet meer zo luid dat ze van het circulatieplan af wil. In de eerste plaats wil de partij nu dat de knippen worden weggehaald.
Hoe dan ook lijkt het circulatieplan al in die mate verteerd dat maar een beperkte groep kiezers er zijn stem door zal laten bepalen. En die stemmen kunnen in beide richtingen gaan. Aan de ene kant zijn er mensen die de schepen van Mobiliteit willen belonen omdat hij het circulatieplan er ondanks alle weerstand heeft doorgeduwd. Aan de andere kant zijn er kiezers die zich blauw ergeren aan diezelfde halsstarrigheid. ‘Op zich is dat niet erg’, zegt politicoloog Nicolas Bouteca (UGent). ‘Groen heeft niet de ambitie om iedereen te bekoren. Als elke Gentenaar die tevreden is met het circulatieplan op Groen stemt, is dat voor hen allang voldoende.’
Een paarse CVP-staat
Ondertussen wordt almaar duidelijker dat de stad wel grotere problemen heeft dan mobiliteit. Voor de zoveelste keer zijn de meerderheidspartijen er niet in geslaagd om de slepende wooncrisis in de stad te beslechten. Niet alleen voor mensen met een laag inkomen, maar ook voor doorsneegezinnen wordt het zo langzamerhand onbetaalbaar om binnen de stadsring te wonen. ‘Op dat vlak zullen we veel creatiever moeten worden’, zegt eerste schepen Mathias De Clercq, die straks de lijst trekt voor de Open VLD. ‘Het woonaanbod moet worden uitgebreid door niet alleen dichter en compacter te bouwen, maar ook wat hoger.’ En goedkoper wellicht, want de huizen die dezer dagen in Gent worden opgetrokken, zijn bijzonder prijzig. Zelfs de woningen voor bescheiden inkomens die in alle private bouwprojecten moeten worden gebouwd, lopen al snel op tot meer dan 300.000 euro.
Vooral de PVDA, die hoopt haar debuut te maken in de gemeenteraad, voert stevig campagne voor meer sociale woningen. ‘In het bestuursakkoord werd een inhaalbeweging beloofd’, zegt lijsttrekker Tom De Meester. ‘Maar vandaag zijn er 440 sociale woningen mínder dan zes jaar geleden. Zoals in veel andere steden heeft het stadsbestuur het woonbeleid in handen gegeven van private ontwikkelaars, die veeleer hun eigen belangen dienen dan die van de Gentenaars.’ Zo beloven SP.A en Groen de komende ambtstermijn 90 miljoen te investeren in betaalbaar wonen. Huidig OCMW-voorzitter en kandidaat-burgemeester Rudy Coddens (SP.A) wijt het tekort aan capaciteit aan de gebrekkige Vlaamse financiering van de socialehuisvestingsmaatschappijen. ‘Daarbij komt dat sociale woningen aan hogere eisen moeten voldoen’, aldus Coddens. ‘Dat is op zich geen slechte zaak, maar het zorgt ervoor dat we bij elke renovatie aan capaciteit verliezen. Bovendien speelt ook het nimby-effect (not in my backyard, nvdr). Niet iedereen is gewonnen voor nieuwe sociale woningen in zijn buurt.’
Vraag politici van de meerderheid naar de grootste realisatie van het huidige stadsbestuur, en steevast verwijzen ze naar de burgerparticipatie in de stad. De kers op de taart is in hun ogen de invoering van het burgerbudget, dat werd verdeeld over 17 lokale projecten die door Gentenaars waren voorgesteld. De oppositie is minder enthousiast en maakt zich sterk dat een groot deel van die participatie windowdressing is. Burgers mogen meebeslissen over kleine plannen en initiatieven, maar niet over de grote lijnen van het beleid. Aangezien er bij elk groot bouwproject wel een protestcomité opstaat, lijkt die participatie nog niet op punt te staan. ‘Er wordt veel geluisterd maar weinig gehoord’, zegt CD&V-lijsttrekster Mieke Van Hecke. ‘Dat hangt samen met de arrogantie van de macht waaraan dit stadsbestuur zich bezondigt. Hetzelfde heb ik in de jaren negentig bij mijn eigen partij zien gebeuren toen ze op nationaal niveau decennialang aan de macht was.’
De Gentenaars ergeren zich niet overal even erg aan de eigengereidheid van het stadsbestuur. De bewoners van de binnenstad zijn door de bank genomen vrij positief over het bestuur, maar mensen in de wijken en gemeenten buiten de stadsring voelen zich verwaarloosd. De wrijvingen gaan onder meer over het circulatieplan dat hen van het centrum afsnijdt, over steenwegen waar ouders hun kinderen niet durven te laten fietsen, en problemen met bruin leidingwater die maar niet worden opgelost.
De pleegzoon van de burgemeester
Het nakende pensioen van Daniël Termont (65) maakt de komende verkiezingen extra spannend. Bij de vorige verkiezingen boekte hij met 44.561 voorkeurstemmen een record. In 2012 was Termont een hype in Gent en ver daarbuiten, en een graag geziene gast in allerlei tv-programma’s. Hij cultiveerde het volkse imago van de burgemeester die evenveel hield van buurtbarbecues als van politieke dossiers.
Nog geen zes jaar later staan er heel wat krassen op dat blazoen. De neergang van de zakenbank Optima, het zitpenningenschandaal bij de intercommunale PubliPart dat Termonts gedoodverfde opvolger Tom Balthazar (SP.A) de kop kostte, de zweem van belangenvermenging rond de bouw van het Ghelamco-stadion: Termonts eens zo onoverwinnelijke aura is al even niet meer.
‘In 2012 heeft hij veel stemmen gekregen van mensen die tevreden waren over het paarse bestuur maar die geen socialist waren’, zegt Bouteca. ‘De kans is klein dat die gelegenheidskiezers weer op het kartel zullen stemmen. Zeker nu Termont de lijst alleen nog duwt en geen mandaat meer zal opnemen.’ Al even onwaarschijnlijk is dat zijn opvolger, Rudy Coddens, een enorme score kan neerzetten. Ondanks een onberispelijke staat van dienst als onderwijsschepen en OCMW-voorzitter mist Coddens de bekendheid en het charisma van Termont. Bovendien hebben de socialisten in Vlaanderen de wind niet langer in de zeilen. Aan de andere kant erkennen zelfs de meeste oppositieleden dat Gent de voorbije jaren vrij goed bestuurd werd.
Interne peilingen voorspellen voor het kartel van SP.A en Groen – de partijen trekken voor de tweede keer samen naar de verkiezingen – een kleine terugval. Die zou aan de socialisten te wijten zijn, terwijl de groenen net meer stemmen lijken te gaan behalen. Als dat scenario bewaarheid wordt, zou dat de machtsverhoudingen binnen het kartel danig wijzigen. Voor de SP.A is het nochtans simpel: Rudy Coddens is de lijsttrekker en dús ook de aangewezen man om burgemeester te worden. Bij Groen lijken ze daar toch anders over te denken. Als de groenen meer voorkeurstemmen en zetels bemachtigen, vinden sommigen het al veel minder evident dat de sjerp naar een socialist gaat. En er is wel meer onenigheid binnen het kartel. Zo ergeren de socialisten zich aan de regeldrift van de groenen, die op hun beurt gek worden van de zelfvoldaanheid van hun rode kartelpartner.
Als de stemmenpot van Termont niet bij het kartel blijft, wie mag er dan wel in graaien? Het gretigst is Mathias De Clercq, die zich zelfs na twee ambtstermijnen in het college nog graag profileert als de politieke pleegzoon van Daniël Termont. En nu wil hij dus graag zijn erfenis verzilveren. Als geen ander is de liberaal er de voorbije jaren in geslaagd om afstand te houden van de opeenvolgende schandalen die de coalitie verzwakten. Zo reageerde hij amper op de talrijke affaires rond zijn record- cumulard Geert Versnick en zweeg hij over de PubliPart-affaire, waar ook de liberale schepen Christophe Peeters bij betrokken was. Op cruciale momenten was hij zelfs in geen velden of wegen te bekennen. Ook over het circulatieplan, dat bij een deel van zijn ondernemende achterban bijzonder slecht is gevallen, heeft De Clercq zich nooit uitgesproken. ‘Het circulatieplan is voor ons niet in steen gebeiteld’, zegt hij daar vandaag over. ‘Het is geen eenzijdig hoeraverhaal, maar we passen ook voor een eenzijdig negatief verhaal dat mensen wegjaagt.’
Volgens collega-schepenen en partijgenoten is De Clercq, die vooral bij jonge Gentenaars populair is, geen sterk bestuurder omdat hij daadkracht mist. Wel prijzen ze unaniem zijn strategisch inzicht. Al zou de blauwe strateeg dit keer weleens zijn hand kunnen overspelen. Dit is zijn laatste gooi naar het burgemeesterschap, heeft hij aangekondigd. Lukt het hem weer niet, dan gaat hij in de gemeenteraad zitten en wil hij zich concentreren op zijn parlementaire mandaat. ‘Mathias zal de komende maanden nog flink wat boterhammetjes moeten eten om burgemeester te worden’, zegt een Gents CD&V-kopstuk.
Ook de N-VA, met lijsttrekster Anneleen Van Bossuyt, aast op stemmen van het kartel. Maar terwijl de Open VLD winst wordt voorspeld, liggen de kaarten minder gunstig voor de Vlaams-nationalisten. Niet alleen hebben ze zich behoorlijk verkeken op de tegenstand tegen het circulatieplan, de voorbije tijd werd de lokale afdeling ook verscheurd door een machtsstrijd. Eerst moest Siegfried Bracke, die vorige keer niet bepaald een onuitwisbare indruk naliet als lijsttrekker, plaats ruimen voor Elke Sleurs, die in ruil daarvoor haar job als staatssecretaris moest teruggeven. Maar na aanslepend gekissebis over de lijstvorming stapte ook Sleurs op en werd het relatief onbekende Europees Parlementslid Anneleen Van Bossuyt, die in allerijl van Merelbeke naar Gent moest verhuizen, boven aan de lijst gedropt. Zelfs nationale N-VA-kopstukken konden op den duur niet meer volgen. Zo sprak minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon tijdens een campagnemoment in Gent vol vuur over Annelies Van Bossuyt. ‘In Gent heeft de N-VA eigenlijk geen kandidaat-burgemeester’, zegt Bouteca. ‘Van Bossuyt kan het nationale verhaal van haar partij goed vertellen, maar ze heeft de lokale dossiers niet echt in de vingers. Men kan ook niet van haar verwachten dat ze in een half jaar kan rechttrekken wat zo lang fout is gelopen.’
Dan zou de CD&V meer kans maken om wat stemmen los te weken bij het kartel. Dat is heel opvallend in een stad waar de christendemocraten al dertig jaar lang op apegapen liggen. Met Mieke Van Hecke, de voormalige topvrouw van het katholiek onderwijs, heeft de partij eindelijk weer een valabele lijsttrekker. Ze hoopt de christendemocratische kiezers terug te kunnen halen die vorige keer op Daniël Termont stemden omdat ze hem een goede burgemeester vonden en het interne geruzie bij de CD&V beu waren.
Er zijn nog enkele kapers op de kust die de stemmen op links kunnen versnipperen. Zo maakt de PVDA een behoorlijke kans om een paar zetels binnen te rijven. Met Tom De Meester, die als energiespecialist de term ‘Turteltaks’ muntte, hebben de marxisten in Gent zelfs een bekende kop. Het is ook uitkijken naar BeOne, het nieuwe politieke project van Dyab Abou Jahjah, die met lijsttrekker Meryem Kaçar nadrukkelijk mikt op de omvangrijke Turkse gemeenschap.
Rechtse coalitie
Hoewel Mathias De Clercq beweert dat hij zowel openstaat voor de voortzetting van de huidige meerderheid als voor samenwerking met de N-VA, lonkt hij onmiskenbaar naar een rechtse coalitie. Dat is de facto zijn enige kans om burgemeester te worden, want in een meerderheid met het veel grotere kartel is dat geen optie. Om Termont op te kunnen volgen, moet hij dus wel haast met de N-VA in zee gaan. Insiders beweren dat hij zelfs burgemeester zou mogen worden als de N-VA een beter resultaat neerzet dan de Open VLD. Maar de buit is nog lang niet binnen, want voor zo’n meerderheid zal er wellicht een derde coalitiepartner nodig zijn. Daarvoor komt alleen de CD&V in aanmerking. Maar omdat Mieke Van Hecke een uitgesproken centrumlinks profiel heeft, wordt er algemeen vanuit gegaan dat zij zal passen voor zo’n rechts bestuur. ‘Toch niet’, zegt ze zelf. ‘Als we een kans aangeboden krijgen om in het beleid te stappen, ben ik het mijn partij verschuldigd om te onderzoeken of we tot een akkoord kunnen komen.’
Ook de kartelpartners SP.A en Groen lijken met open vizier naar potentiële coalitiepartners te kijken. Zij het elk in een andere richting. Terwijl de groenen het liefst de huidige meerderheid met de liberalen willen voortzetten, laten de socialisten geen gelegenheid onbenut om te benadrukken dat de Gentse CD&V inhoudelijk veel dichter bij hen staat dan de Open VLD. Is de SP.A aan iets nieuws toe, of wil ze alleen maar de prijs opdrijven tegenover de liberalen?
‘Onderschat het cement van de vrijzinnigheid in deze stad niet’, zegt een christendemocraat. ‘Dertig jaar na datum lopen de socialisten en de liberalen nog altijd over van trots omdat ze hier de eerste paarse coalitie van Vlaanderen hebben gesmeed. Er moet veel gebeuren voordat ze dat opgeven.’
Knack peilt de stemming: Gent
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
