Het rapport van Dries Van Langenhove: ‘Hij zit versnellingen lager dan Filip Dewinter’

Met veel stampij stapte Dries Van Langenhove de partijpolitiek in. Bijna een jaar later analyseren rechtse Vlaams-nationalisten zijn parcours in het Parlement en bij Vlaams Belang.

Zelfs Filip Dewinter, de afgelopen 30 jaar de Vlaamse kampioen van de politieke mediastunt, moest naar adem happen toen hij op 9 januari 2019 Dries Van Langenhove in de studio van Terzake bezig zag. Van Langenhove zat daar om te praten over zijn eerder die dag aangekondigde lijsttrekkerschap voor het Vlaams Belang in Vlaams-Brabant. Het interview met VRT-journaliste Kathleen Cools ontaardde in een nauwelijks te volgen ruzie over de impliciete dan wel expliciete inbeschuldigingstelling van Van Langenhove in een rechtszaak waarin hij is verwikkeld sinds een Pano-reportage blootlegde hoe in geheime chatgroepen van zijn extreemrechtse organisatie Schild & Vrienden onder meer racistische memes werden gedeeld.

Het optreden viel niet in de smaak bij de Vlaams-nationalisten die Knack sprak over de opmars van Van Langenhove bij het Vlaams Belang. Ondertussen is hij Kamerlid voor de grote overwinnaar van de verkiezingen. Hoe kijkt men een jaar later naar zijn parcours in de verkiezingscampagne en het Parlement? En hoe is de ‘partijonafhankelijke activist’ geëvolueerd binnen het Vlaams Belang?

Gele kousen

Van Langenhoves entree in de politiek op 9 januari verliep qua media-aandacht wellicht zoals hij het had gepland. Op 10 januari stond hij op de voorpagina van alle kranten. Of toch zijn kousen. Toenmalig VTM-journalist Jan De Meulemeester had de gele kousen met zwarte Vlaamse leeuwtjes als eerste opgemerkt. Toen hij Van Langenhove ernaar vroeg, trok die met plezier zijn broekspijpen op. Geklik van fototoestellen vulde de ruimte, Van Langenhove showde gewillig zijn kousen. Het is het perfecte beeld om Dries Van Langenhove als politicus te begrijpen. Als geen ander weet hij de aandacht te trekken en zijn rauwe ideeën op een frisse, aantrekkelijke manier in de kijker te werken.

Des te opmerkelijker was de inschatting toen van die ándere grote communicator, Bart De Wever. ‘ Bon, dan zijn we daar ook van af’, zei de N-VA-voorzitter aan De Tijd. Het zet twee misvattingen over De Wever recht. Dat hij een strategisch genie zou zijn (Van Langenhove werd Kamerlid voor een VB dat drie keer zo groot werd) en dat hij ideologisch standvastig zou zijn (in 2018 beweerde hij leden van Schild & Vrienden binnen zijn N-VA te zullen ‘opkuisen’, in 2019 onderhandelde hij maandenlang met de partij die de voorman van S&V als lijsttrekker aantrok).

In de Facebookgroep van Schild & Vrienden vind je tegenwoordig vooral foto’s van bokscursussen.

Van Langenhove benadrukte op de persconferentie dat hij geen VB’er werd, maar ‘partijonafhankelijk activist’ zou blijven. Al in de campagne bleek dat een strategisch-retorisch trucje te zijn, zegt de Vlaamsgezinde Leuvense politicoloog Bart Maddens (KU Leuven). ‘Zijn campagne werd grotendeels betaald door de partij: 34.657 euro van de 35.405 euro die ze heeft gekost. Je ziet die verhouding bij lijsttrekkers van alle partijen. Het toont aan dat Van Langenhove alvast in financieel opzicht zeker niet onafhankelijk was.’ Van Langenhove dook ook geregeld op bij VB-activiteiten. Hoe dichter 26 mei, verkiezingsdag, naderde, hoe vaker zijn naam in de kalender van Vlaams Belang Magazine stond. In februari en maart nog één keer (een stoofvleesfestijn en een steakdag), in april piekte dat naar tien activiteiten (onder meer ‘Tapas met Dries’). ‘Hij moest zich tonen als Vlaams Belanger onder de Vlaams Belangers’, weet Maddens. ‘In de Kamer is hij dat ook. Hij is geen Jean-Marie Dedecker.’

Volgens Jonas Naeyaert was de campagne van Van Langenhove niet bijzonder intens. Naeyaert is hoofdredacteur van de rechtse nieuwssite Sceptr, waarvoor Van Langenhove nog heeft geschreven, en was in hun studententijd Van Langenhoves preses bij de conservatieve studentenclub KVHV. ‘Zijn Grote Verkiezingsrally, gemodelleerd op de Amerikaanse politieke meetings, ging niet door en zijn flyerbedeling kwam wat laat op gang.’ Maar aandacht kreeg hij genoeg, weet Naeyaert. ‘Sinds de Pano-affaire is hij een soort Vlaamse Trump: mensen zijn dol op hem, óf they love to hate him. “Dries” is een merknaam.’

Dat bleek op 14 april, tijdens het carnaval in zijn thuisbasis Opwijk. Hoewel zelf niet aanwezig, aldus lokale media, was hij er toch ‘favoriet’. Zo noemde een groep zich ‘Schilder en Vrienden’ (‘ALLES INT WIT!!!’). En er was de IJzerwake. ‘Dries Van Langenhove zorgde voor nieuw bloed op de IJzerwake’, titelde De Morgen daags na de radicale variant van de IJzerbedevaart. Een ex-S&V’er wil de puntjes op de i zetten. ‘De organisatie wordt, zoals het artikel bewijst, overschat. Wat wél klopt, is dat er een S&V-effect is. De missie van Schild & Vrienden is wel degelijk geslaagd. Jongeren durven zich te uiten als Vlaams-nationalist, op sommige scholen zijn Tom en Dries helden – kijk naar de verkiezingen of de vlaggenstrijd op Pukkelpop. S&V, maar ook de nieuwe lichting bij het VB, heeft het maatschappelijke klimaat veranderd. En dat zal alleen nog toenemen.’

39.295 voorkeurstemmen

De obsessie van sommige media was zo groot dat het kiesbureau waar Van Langenhove zijn stem uitbracht tijdelijk ontruimd werd. In zijn kielzog waren zoveel fotografen meegekomen dat de privacy van de andere kiesgerechtigden niet meer gegarandeerd was. Onder meer die aandacht van de door hem zo verfoeide ‘mainstreammedia’ resulteerde in 39.295 voorkeurstemmen. Daarmee werd hij de vierde populairste politicus van Vlaams-Brabant en sluit hij de federale top 20 van populairste politici in Vlaanderen. De kloof met de rest van de VB-lijst in Vlaams-Brabant is groot. De nummer 2, Katleen Bury, behaalde 7786 stemmen.

Volgens Karl Van Camp, hoofdredacteur van het radicaal Vlaamsgezinde ’t Pallieterke, dankt het VB niet enkel die tweede Kamerzetel uit Vlaams-Brabant aan Van Langenhove, maar ook de twee onverwachte zetels boven op die van lijsttrekker Klaas Slootmans voor het Vlaams Parlement. ‘En dat weten die verkozenen ook.’

Versterkt dat bij Van Camp zijn vorig jaar geformuleerde bezorgdheid over de relatie tussen Van Grieken en Van Langenhove? ‘Wie naar de persconferentie keek waar Van Langenhove werd voorgesteld’, zei Van Camp toen, ‘kon niet altijd uitmaken wie van de twee nu de leider is.’ Voorlopig is daar geen probleem, zegt hij nu. ‘Tom is sinds de verkiezingen duidelijk de baas en Dries krijgt de vrijheid om eigen accenten te leggen.’

Dat bleek op de verkiezingsavond. Op het overwinningsfeest werd geen enkele naam of slogan luider gescandeerd dan die van Tom Van Grieken. Volgens Naeyaert was het voorbarig te denken dat Van Langenhove partijleider wilde worden. ‘Natuurlijk is hij de laatste om een dwangbuis aan te trekken, maar het was nooit zijn ambitie om met ellebogenwerk Van Grieken van de troon te stoten.’

Pieter Bauwens, hoofdredacteur van de rechtse, Vlaamsgezinde opiniesite Doorbraak.be, noemde Van Langenhove vorig jaar een ‘Filip Dewinter 2.0’. Bij die inschatting blijft hij. ‘Ik heb niet de indruk dat Van Langenhove een backbencher is bij het VB. Ik denk dat hij gehoord wordt inzake communicatie en het aantrekken van jongeren. Dewinter is, naar ik hoor, op dit moment organisatorisch uitgespeeld, hij heeft minder het oor van de voorzitter.’ Ook voormalig Kamerlid Hendrik Vuye denkt dat. ‘Dat Van Langenhove naast Van Grieken in het Parlement zit, op de tweede rij, is een klein maar sprekend bewijs. De diensten van de Kamer beslissen welke partij waar zit, de partijen bepalen wie welk zitje krijgt. Het is belangrijk om op de eerste of tweede rij te zitten: dat zijn de enige die je ziet in de meeste televisieverslagen over de Kamer.’

Dat Van Langenhove zo prominent wordt ingezet, ondermijnt andermaal zijn zogezegde ‘onafhankelijkheid’, vindt Vuye. Ook Naeyaert ziet dat de relatie erg comfortabel is. ‘De verschillen zijn dan ook niet inhoudelijk, eerder stilistisch. Dries is echt een voorbeeld van alternatief, identitair rechts. Het VB is meer oldskool established rechts. Ik denk wel dat ze naar elkaar toe groeien. Nu, overanalyseer dat vooral niet. Dit is een kleine groep mensen die elkaar allang kennen en goed op elkaar afgestemd zijn. Bij andere partijen zul je grotere verschillen zien.’

Bauwens ziet wel een inhoudelijk verschil. ‘Ik modereerde in november een debat met Van Langenhove voor de Debatclub. Daar begon hij weer over remigratie. Dat is het jaren 1980-discours van het Vlaams Blok, niet dat van het Vlaams Belang vandaag.’ Ook in zijn rassendiscours sluit Van Langenhove eerder aan bij VB-oudgedienden als Dewinter en Europarlementslid Filip De Man. ‘Bedreiging van ons volk’, ‘antiblanke propaganda’ of het verdwijnen van ‘sterke Europese genen’: die retoriek komt om de zoveel tweets terug. ‘Het idee dat burgerschap en etnische afkomst exclusief met elkaar verbonden zijn, is niet ons partijprogramma’, reageert Tom Vandendriessche, Europees Parlementslid voor het Vlaams Belang en KVHV-bekende van Van Langenhove. ‘Dat is een eigen accent van Dries en dat mag. Het is net gezond dat er verschillende ideeën naast elkaar kunnen leven.’ In discours en ideeën komen Van Langenhove en het Belang voor 95 procent overeen, zegt Vandendriessche. ‘Dries gedraagt zich gedisciplineerd binnen ons huis met vele kamers. Hij zou zich ook als Jean-Marie Dedecker kunnen gedragen. Maar hij schat zijn bijdrage aan onze partij naar waarde in, wat wij ook doen, zonder die te overschatten. Zonder hem hadden we de verkiezingen ook gewonnen, maar hij voegt extra piment toe en werkt als een turbo.’

De Grote Dries Show

Het is opmerkelijk dat Van Langenhove zijn ‘stoute stijl’, zoals Naeyaert die noemt, voornamelijk reserveert voor sociale media. Zo vindt hij dat leerlingen die een bezoek brengen aan het Fort van Breendonk, een gevangenis en doorgangskamp van de nazi’s waar ook Vlaamse collaborateurs zich te buiten gingen aan de gruwelijkste gewelddaden, opgezadeld worden met ‘een flinke dosis zelfhaat’.

Hij is Vlaams Belanger onder de Vlaams Belangers. Geen Jean-Marie Dedecker.

Het blijft overigens niet bij woorden, getuige de doxingaanval op de persoon achter het anonieme, kritische Twitteraccount SchuldnVrienden. Doxing is het achterhalen van de privégegevens van een persoon om die daarmee te intimideren. De man achter SchuldnVrienden, dat al voor de Pano-reportage screenshots deelde van wat in geheime S&V-chatgroepen werd gezegd en ook foto’s deelde van S&V’ers, haalde zijn account offline nadat hij bedreigd was. Die online intimidatie was vintage S&V.

Vergelijkbare technieken werden gebruikt tijdens de vlaggenrel op Pukkelpop. Die strijd werd niet enkel op de camping gestreden, waar minderjarige meisjes werden belaagd, zoals uit beeld- en geluidsopnames blijkt; ook online ging het hard. Van Langenhove kreeg de bal overigens teruggekaatst. ‘Gezocht: dood of levend’ stond op affiches die Van Langenhove zei aangetroffen te hebben in Gent.

Zijn mediaoptredens waren opvallend kalmer dan het scheldinterview in Terzake. Die ‘shitshow’, zoals een bevriend iemand het het liefst anoniem noemt, werd niet herhaald. In een migratiedebat in De zevende dag op 28 april, bijvoorbeeld, maakte Van Langenhove het de presentatoren Lisbeth Imbo en Lieven Verstraete niet onmogelijk. Integendeel, hij deed het werk deels voor hen. Door niet te schreeuwen over ‘fake news media’, en door Theo Francken vast te pinnen met de vraag of de N-VA in een federale regering zou stappen die het VN-migratiepact zou uitvoeren.

Ook in het Parlement blijft de Grote Dries Van Langenhove Show uit. Het circus rond de openingszitting van de Kamer op 20 juni – drie dagen nadat hij werd opgepakt en verhoord in een onderzoek naar inbreuken op de antiracismewet – werd op gang getrokken door Franstalige politici en aangezwengeld door media die in hitsige LIVE-verslaggeving verlekkerd uitkeken naar het ‘vuurwerk’ omdat hij er als jongste Kamerlid een zichtbare, maar louter ceremoniële rol zou spelen.

Eén opstootje creëerde Van Langenhove zelf tijdens de eerste zitting van de Kamercommissie Binnenlandse Zaken. Hij noemde daar de problemen met amokmakers in openluchtzwembaden deze zomer ‘zwembadterreur’ van ‘allochtone jongeren’. Minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) wees hem met geheven vinger terecht: ‘ Ge moogt uw leugens aan uw clubke vertellen, maar niet tegen mij. In deze commissie zal dat niet gaan.’ Dat haalde alle media. ‘Hopelijk wordt de commissie Binnenlandse Zaken niet de commissie Incident’, zei een CD&V’er aan Knack.be.

Voorlopig is die vrees ongegrond. Volgens Vuye gedraagt Van Langenhove zich in de Kamer minder radicaal dan Dewinter, met wie Vuye de voorbije regeerperiode samen in het halfrond zat. ‘Hij zit versnellingen lager dan Dewinter. Die ging in overdrive door met een koran te zwaaien of doelbewust woorden als neger te gebruiken.’

Complottheorieën

Volgens Vandendriessche wil Van Langenhove een ernstig politicus zijn, geen gimmick. Hij stelt parlementaire vragen en dient met de andere VB-Kamerleden wetsvoorstellen in. Zo wil hij de oprichting van een politiezone Brussel-Hoofdstad en een verbod op het dragen van religieuze kleding voor wie een kiesbureau bemant. ‘Hij is meer dan de stoute jongen die met proppen naar het bord schiet.’

Meer is hij misschien. Stout zeker. Er zijn verschillende Van Langenhoves. Er is, bijna elk uur van de dag, de agent-provocateur die op sociale media hoaxes over geweld gepleegd door migranten en complottheorieën rondstrooit. (Naar aanleiding van de brand in het asielcentrum van Bilzen in de nacht van 10 november rakelde hij nog eens die over de brand in de Notre-Dame op.) Maar er is ook de politicus die op 20 mei op een stoel in café Dachterdeer in Affligem een honderdtal sympathisanten en geïnteresseerden toesprak.

Misschien lag het aan het beginnende griepje en de zichtbare oververmoeidheid die hem in die laatste week van de campagne enkele dagen platte rust zouden dicteren, misschien lag het aan de aanwezigheid van een Knack-journalist, maar zijn speech was dáár en tóén minder aanstootgevend dan veel van wat N-VA’ers als Theo Francken of Zuhal Demir dagelijks op Twitter gooien. Daar toonde zich een politicus met een groot kiespotentieel in Vlaanderen – wat misschien meer zegt over Vlaanderen dan over Van Langenhove, want ook toen al hing hem een proces boven het hoofd vanwege mogelijke inbreuken op de racismewet, de negationismewet en de wapenwet. In café Dachterdeer zagen we een onderschat element in de aantrekkingskracht van zijn discours: zijn zelfverklaarde ‘positieve boodschap’.

De verkozenen uit Vlaams-Brabant weten dat ze hun zetel aan Van Langenhove danken.

Ja, Van Langenhove predikt net als Thierry Baudet in Nederland de ondergang van het Avondland. Maar hij zegt evengoed dat die nog te voorkomen is. Een klein maar veelzeggend detail staat op de etiketten van de kleding die Schild & Vrienden verkoopt: ‘Draag ze steeds met trots en wees steeds de beste versie van jezelf.’ Van Langenhove hamert op mentale en fysieke weerbaarheid. Hij deelt op tijd en stond foto’s van bokscursussen. Een lid van de Facebookpagina van S&V zegt dat de activiteit daar sinds de Pano-reportage wat is stilgevallen, maar dat de foto’s van bokstrainingen de laatste tijd primeren. ‘De dreiging wordt erin gelepeld, dat wel, maar er wordt niet opgeroepen tot geweld zoals in Pano werd gesuggereerd. Iemand deelde een foto van zijn bebloede hand en schreef daarbij dat hij een meisje te hulp was geschoten die door “kansenparels” werd lastiggevallen. Zoiets is vooral stoerdoenerij.’

Die foto’s, en slogans als ‘Spill your sweat today, so you can save your blood tomorrow’, jagen mensen schrik aan, zoals enkele getuigen uit het Canvas-programma Kinderen van het verzet. Maar ze hebben ontegensprekelijk ook aantrekkingskracht op de jongere generatie, zegt Vuye. ‘Van Langenhove is subtieler dan de apocalyptische Greta Thunberg. Er is voor hem nog een toekomstbeeld. De identitaire strijd speelt zich niet af in mijn generatie, maar in de veel jongere. Daarin is Van Langenhove belangrijk voor het VB. Terwijl mijn generatie identitaire angsten ondergaat en die enkel durft te ventileren in het stemhokje, gaan jongeren in het verweer. Kijk bijvoorbeeld naar de Mars tegen Marrakesh, die Van Langenhove mee organiseerde.’

Die mars organiseerde Van Langenhove nog als ‘partijonafhankelijk activist’. Vandaag is hij Vlaams BelangKamerlid en tweet hij over nieuwe VB-afdelingen die hij mee opricht. De ex-S&V’er denkt dat hij zijn plaats heeft gevonden. ‘Ja, hij zei dat hij tegen de partijpolitiek was, maar binnen de partijpolitiek kun je wel veel beter persoonlijkheden uitspelen dan binnen de Vlaamse Beweging. In een partij en in het Parlement krijg je meer aandacht, daar kan hij mensen voor zich laten werken. Ook bij S&V interesseerde een organisatie uitbouwen hem minder dan zelf in de picture te komen.’

Nog niet, antwoordde Van Langenhove toen Pieter Bauwens hem bij de Debatclub vroeg of hij al lid was van het VB. ‘”We zullen zien wat de toekomst brengt”, zei hij. Hij spreekt in elk geval al als een echte politicus. (lacht).‘