‘Het justitieplan van Koen Geens lijkt op het lijf geschreven van de cliënten die hij als advocaat verdedigde’

‘Wie het justieplan van minister van Justitie Koen Geens bekijkt, vraagt zich af welke lessen hij getrokken heeft uit de bankencrisis en de schandalen rond LuxLeaks en SwissLeaks’, schrijft Ivo Flachet (PVDA).

Koen Geens stelde woensdag 18 maart zijn “justitieplan” voor in de kamer. In het lijvig document springen meerdere punten in het oog, maar het opvallendste voorstel is toch het voornemen van de minister om belastingontduikers, sociale fraudeurs en financiële delinquenten niet langer naar de gevangenis te sturen. “Witteboordencriminelen moeten volgens de minister zelfs nooit meer vervolgd worden”, schreef de pers gisteren. Financiële strafdossiers zouden geen zaak meer zijn voor het gerecht.

Het justitieplan van de minister lijkt wel erg op het lijf geschreven te zijn van de cliënten die de minister vroeger als advocaat verdedigde.

Je kan je afvragen welke lessen hij getrokken heeft uit de bankencrisis en de schandalen rond LuxLeaks en SwissLeaks. Blijkbaar vindt de minister het feit een samenleving voor miljarden op te lichten niet meer ‘strafwaardig’.

Naast dat zeer controversieel voorstel, dat verder gaat in de logica van de “afkoopwet”, bevat het plan van Geens een hele reeks andere maatregelen die justitie dan weer wel strenger en ontoegankelijker maken voor jan-met-de-pet.

Drempel tot justitie verhogen

Men kan zich bijvoorbeeld afvragen of de kloof tussen gerecht en burger kleiner wordt door het aantal vrederechters aanzienlijk te verminderen? Of nog : zal het verhogen van financiële drempels leiden tot meer rechtvaardigheid, wetende dat het gerecht voor de meeste mensen nu al onbetaalbaar is? Geens heeft het wel over “de minvermogenden” in zijn plan maar zet toch de aanval op het pro-Deosysteem verder en handhaaft de btw op advocatendiensten, een belasting die de vorige regering invoerde. Nochtans is het net vooral die maatregel die de drempel tot justitie verhoogde. Het justitieplan gaat verder in de logica dat justitie een product is en dat de ‘gebruiker’ ervan de kost moet dragen.

Aanfluiting voor de rechten van de verdediging

Het plan-Geens is ook een aanfluiting voor de rechten van de verdediging. De minister kondigt aan dat hij overweegt een arrestatie tot 72 uur te laten duren vooraleer een verdachte voor een onderzoeksrechter verschijnt. De rol van de onderzoeksrechter zou in bepaalde onderzoeken ook beperkt worden. Een aantal beroeps- en verzetsmogelijkheden verdwijnen. Geens plant “een bevel tot betaling uitvoerbaar te stellen voor feiten van gemeen recht”. Dat komt in feite neer op een ernstige uitbreiding van het systeem van de gemeentelijke administratieve sancties, maar dan op andere beleidsniveaus. Men zal zich niet meer mogen verdedigen voor men een straf krijgt, men zal een straf krijgen en zich dan mogen verdedigen.

De grote afwezige in heel het plan, daar waar het concreet wordt, is het belang van de rechtzoekende. Die heeft minder mogelijkheden om zich tot de rechter te wenden en zijn rechten van verdediging worden beperkt.

Als klap op de vuurpijl gaat het plan akkoord met de besparing van 124 miljoen Euro die opgelegd wordt aan justitie in het federaal regeerakkoord. Minister Geens suggereert wel dat die besparing niet onmiddellijk zal lukken en vraagt deze op een termijn van 5 jaar te mogen realiseren. De pil moet geslikt worden, maar in minder felle dosissen en gespreid over heel de regeerperiode.

Alarmdag Justitie

De eerste maatregel die de minister concreet maakt, is zijn plan om de griffiekosten te verhogen om zo 20 miljoen Euro extra inkomsten te verwerven op kap van elkeen die om één of andere reden een zaak opstart bij justitie. Zijn wetsvoorstel werd reeds goedgekeurd door de Ministerraad en wordt vandaag in de commissie begroting besproken.

Niet voor niets organiseren zowat alle actoren van de rechterlijke macht vandaag een “Alarmdag Justitie”. Zij stellen onomwonden dat de rechterlijke macht in gevaar is en dat de bezuinigingsmaatregelen van minister Geens de onafhankelijkheid van justitie zullen aantasten.

De rechters, griffiers, gerechtsdeskundigen, tolken, advocaten, … voeren actie omdat :”Het reeds ondermaatse budget voor justitie in ons land nu al tot gevolg heeft dat te veel griffies onderbemand zijn en blijven, vacante plaatsen niet worden ingevuld, tolken en deskundigen niet (tijdig) worden betaald, kortom dat het rechtspreken in gevaar komt”.

Dienstverlening wordt onbetaalbaar

De redactie van “Info@law”, een tijdschrift voor rechtspractici, schreef onlangs het volgende : “Voor de gewone gemiddelde consument wordt de dienstverlening van de advocaat nog nauwelijks betaalbaar. De gewone burger blijft hierbij in de kou staan. De kleine consument al helemaal. Justitie is geen recht meer maar een product”.

De problemen bij justitie mag je niet oplossen met het verhogen van de kostprijs en het beperken van toegang tot justitie voor de individuele “gebruiker” ervan.

De actoren van de rechterlijke macht die vandaag samenkomen aan het justitiepaleis zijn terecht bezorgd. Het ideaal van een toegankelijke en democratische justitie is met het justitieplan van minister Geens verder weg dan ooit. Hij hervormt ook justitie op maat van de 1%.