‘Het is tegenwoordig bon ton om latente xenofobie te presenteren als gezond verstand’

‘Zelfs de hoogste schatting van het aantal nieuwe asielzoekers in Europa komt neer op 0,5 % van de bevolking. Is dat onbeheersbaar?’ vraagt Bart Staes (Groen) zich af.

2016 lijkt al even heftig te worden ingezet als 2015 afliep, eerder deze week nog tientallen doden na een aanslag in Istanbul, gisteren drie zelfmoordaanslagen in Jakarta…

Die onrust is geen tijdelijk fenomeen, maar eerder een uiting van jarenlang fout structureel beleid. Fout in de zin van ontwrichtend: of het nu om onze wapenleveringen naar het olie- en wahabisme exporterende Saoudi-Arabië gaat, of om het steunen van dictators in Noord-Afrika. Of om een destabiliserend Europees handels-, visserij- en landbouwbeleid. Of om een Europese financiële industrie die een massale kapitaalvlucht uit Afrika mogelijk maakt. Of om een laks beleid om klimaatverandering aan te pakken. Het doet mensen op de vlucht slaan.

Velen van hen halen nooit de grote oversteek over de Middellandse Zee. Wie het wel haalt, komt veelal in mensonwaardige omstandigheden in de ‘beschaafde wereld’ terecht. En in plaats van solidariteit en mededogen te tonen, worden we aangejaagd om te veroordelen en angst te voelen. Maar angst heeft geen enkele functie. Het zal zeker niet helpen datgene waar we bang voor zijn beter aan te kunnen!

Een falend migratiebeleid

De uitspraak over de verdronken Syrische kleuter Aylan door een invloedrijk politicus als Bart De Wever, was daarom zo ongeveer de meest domme en laaghartige politieke uitspraak van 2015: ‘Die dode kleuter is niet onze schuld. Ik laat mij geen schuldgevoel aanpraten.’

Deze uitspraak was niet alleen immoreel. Ze is in strijd met internationale mensenrechtenverdragen en het is de ultieme verpersoonlijking van ‘eigen volk eerst’. Als mens en als politicus voel ik me wel degelijk verantwoordelijk en heb ik mededogen met het leed van anderen. Het is namelijk zeer de vraag of we geen schuld dragen en aandeel hebben in deze crisis. Precies wat Fatou Diomé ooit in debat met Thierry Baudet aankaart, ze is onze Westerse hypocrisie meer dan beu. En terecht.

Wat Europa en zijn nationale leiders blijkbaar niet willen zien, is dat de zogenaamde migratiecrisis in feite een crisis van een ontbrekend Europees asielbeleid is. Ik blijf ervan overtuigd dat de aantallen wel degelijk beheerd kunnen worden, zoals ook Merkel volhoudt. Zelfs de hoogste schatting van het aantal nieuwe asielzoekers in Europa komt neer op 0,5 % van de bevolking. Onbeheersbaar? Is dat werkelijk een reden om de Europese samenwerking te ondermijnen? Om vrij verkeer van personen te frustreren? Om van Europa een cynische, zelfgenoegzame versterkte burcht te maken?

Zoals de experten Spijkerboer en Last in het NRC Handelsblad bevestigen, bestaat er geen Europees asielsysteem die naam waardig. Dát is het fundamentele probleem (naast de structurele oorzaken van vluchtelingenstromen). Elk land heeft zijn eigen procedures en dat werkt een ongelijke spreiding in de EU in de hand. Dat willen Europese politici niet aanpakken. Ze opteren wél voor beleid dat migratie bemoeilijkt. Ze maakten het bijvoorbeeld moeilijker voor (tijdelijke) arbeidsmigratie, wat leidde tot meer mensensmokkel en illegaliteit in EU landen. De experten stellen samen met vele anderen dat op basis van de verzamelde data we kunnen stellen dat sinds het Europese grensbewakingssysteem in 1990 er steeds meer mensen omkomen aan de Europese buitengrenzen. Dat beleid – dat dus op geen enkel front werkt – willen de Europese Commissie en de Europese lidstaten voortzetten en intensiveren.

Gezond verstand

De tijd dat we de illusie kunnen koesteren dat we in een veilige Europese bubbel kunnen leven, een eiland van comfort en weldaad omringd door armoede, instabiele landen en wanbeleid: die tijd is voorbij. Het wordt hoog tijd dat we collectief gaan beseffen – hoe lastig ook – dat alles met alles samenhangt, dat we – ook een neveneffect van mondialisering – met elkaar verbonden zijn: interdependentie heet dat. Of zoals Fatou Diomé zegt: “We zullen allemaal rijk zijn of samen ten onder gaan”.

In plaats van collectief te zoeken naar oplossingen en het nemen van verantwoordelijkheid – moreel én praktisch – praten steeds meer Europese politici als De Wever de mensen al vele jaren angst aan voor de ander, voor de vreemde. Het is tegenwoordig bon ton latente xenofobie en het verder uitbouwen van Fort Europa te presenteren als “gezond verstand” en het enige realistische beleid.

De angst is een krachtige drug. Angst is nu diepgeworteld bij velen en wordt bij de minste gebeurtenis getriggerd en uitvergroot. Nemen we het de mensen kwalijk dat ze vragen hebben en angstig zijn in deze turbulente tijden? Nee, daar gaat het niet om. We moeten net luisteren naar hun angsten om te voelen wat er leeft bij burgers. Maar we moeten ook durven mensen gerust te stellen en hen feiten meegeven in plaats van hun angsten te bevestigen en uit te vergroten, want het debat over vluchtelingen wordt immens geperverteerd. Angst werkt verlammend en contraproductief. Dat tonen de recente gebeurtenissen in Duinkerke en Keulen heel schrijnend aan.

Duinkerken en Keulen

Sinds de massale toestroom van voornamelijk Koerden eind augustus, is groene burgemeester van Grande Synthe, Damien Carême, in de weer om een oplossing te vinden voor de erbarmelijke omstandigheden waarin de mensen verblijven. De Franse overheid, die bevoegd is inzake de opvang van vluchtelingen, liet geen tenten toe op de site, “uit schrik” dat het extra vluchtelingen zou aantrekken of mensen er zich permanent zouden vestigen

Je kunt families met kinderen toch niet dag en nacht in de modder laten wonen, spelen, eten, slapen, alleen maar omdat je vindt dat die mensen maar elders moeten wachten op een oplossing!

Ook in Keulen werden fouten gemaakt “uit angst” voor extreemrechtse recuperatie. Het is een fout die wel vaker is gemaakt. Je moet de dingen durven benoemen zoals ze zijn: aanrandingen, verkrachting en diefstal zijn criminele feiten die onder geen beding kunnen in onze samenleving, of de daders nu Duits, Noord-Afrikaans, Syriër, Amerikaan, Belg of Afghaan zijn. Door het voorval te bagatelliseren en weg te moffelen, bied je mensen net munitie om te schieten op migranten. Dit terwijl seksisme, aanranding en verkrachting van alle tijden en culturen zijn. We moeten daar niet flauw over doen.

Overigens zijn het meestal eerder extreemrechtse krachten die staan voor een vrouwonvriendelijk beleid. Dat net zij de criminele gebeurtenissen in Keulen nu misbruiken om mensen tegen vluchtelingen en migranten op te zetten, is cynisch. Het enige juiste antwoord op deze afgrijselijke gebeurtenissen is een strengere houding tegen verkrachting en aanranding overal in Europa te eisen in plaats van enkel de focus te leggen op zogenaamd uit de hand lopende migratie.

Van onderuit

Hoewel de opvang van vluchtelingen en asielzoekers een taak van overheden moet zijn, tonen de vele acties van organisaties en burgers waar Europa in essentie over gaat: solidariteit. Het is het antwoord op een falend overheidsbeleid.

Met onze groene fractie proberen we ons praktisch steentje bij te dragen om mensen van feiten en tegengif te voorzien, zowel via ons politieke werk als onze vrijwillige activiteiten. Het Duitse groen Europarlementslid Michael Cramer en zijn kantoor zetten zich al maanden in voor de vluchtelingen in Brussel. Van het inzamelen van geld om voor families onderdak te betalen, tot het verzamelen van kledij en speelgoed, tot het aanbieden van slaapplaats in de eigen woning. De groene fractie in het EP beperkte het jaarlijkse kerstfeestje tot een sobere drink. We schonken het uitgespaarde én ingezamelde bedrag aan twee organisaties in Brussel. De ene was Minor – Ndako die niet-begeleide minderjarige vluchtelingen opvangt en waarvoor in het Brusselse net een grote inzamelactie werd gedaan. De andere was Mentor-Escale ook gesitueerd in Brussel.

Daarnaast werken we al jaren voor vrouwenrechten en proberen we (huiselijk) geweld tegen vrouwen op de politieke agenda te plaatsen zodat er effectief beleid kan gevoerd worden. Want elk mensenleven telt. Elke onteerde vrouw, man, kind, Belg of oorlogsvluchteling is er één te veel.

Wij geloven dat zolang iedereen het beste met elkaar voor heeft en respect probeert op te brengen voor de ander, 2016 een jaar van hoop en verbetering kan worden. Het zal niet makkelijk zijn en we hebben vele uitdagingen voor de boeg. Maar we zijn het aan onszelf als mens en maatschappij verschuldigd. Alleen vooruitgang op vlak van milieu en sociaal beleid kan hoop bieden, hoop dat de menselijke soort in staat is zich verder te ontwikkelen tot een empatisch wezen, dat beseft dat de soort alleen zal voortbestaan als er zoveel mogelijk solidariteit wordt nagestreefd. Zonder angst, maar in hoop, in solidariteit en mededogen, en met lef, het enkelvoud van ‘leven’.