‘Het is beter om gewoon afstand te nemen van homo- en vrouwonvriendelijke passages in de Bijbel’

‘Passages waar homo’s gedood moeten worden, kun je zo virtuoos mogelijk proberen te herinterpreteren. Wie weet kan je het woord “stenigen” zelfs omzetten tot “een veelvoud van rotsen aan ondersteuning bieden”. Maar is het niet eerlijker om die passages te schrappen?’, vraagt Tom Hannes zich af.

‘Neen, dat zei de paus niet,’ zei bisschop Bonny op het journaal van maandag 27 augustus. ‘En neen zo staat het niet in de Bijbel.’ De bisschop was op de buis omdat het publiek meende dat de paus had geopperd dat kinderen met mogelijk homofiele neigingen naar de psychiater kunnen gaan, maar dat ouders sowieso van hun kinderen moeten houden. Ik moet toegeven: ik vind dat van een paus nog meevallen. Recente pausen hebben problematischer dingen geponeerd. Sommige stemmen uit de katholieke subtop klinken zelfs nog erger. Maar ik moet ook toegeven dat bisschop Bonny’s poging om de zaak te redden van een bedenkelijk niveau was.

Het is beter om gewoon afstand te nemen van homo- en vrouwonvriendelijke passages in de Bijbel.

Hij interpreteerde de pauselijke woorden in de zin van ‘als ouders ongerust zijn over homofiele neigingen van hun kinderen gaan ze best met een psycholoog praten om te weten wat hun kind doormaakt.’ Ik heb doorgaans veel respect en sympathie voor Bonny. Zijn interpretatie getuigt alvast van zijn hoop dat de kerk ooit een inclusiever standpunt over homo’s zal innemen. Tegelijkertijd gaf zijn interpretatie ook blijk van en wel erg virtuoze theologische gymnastiek. Want dat was manifest nietwat de paus had gezegd.

Hetzelfde geldt voor het tweede punt waarvoor de bisschop op het journaal zat. Het ongelukkige zinnetje uit de tweede lezing van de eucharistieviering de zondag ervoor. De passage van Paulus’ brief aan de Efezen: ‘vrouwen hebben mannen te gehoorzamen, zoals de Kerk Christus heeft te gehoorzamen’.

Nu kunnen we ons daar vrolijk over maken en opmerken dat de Kerk als bruid zelf ook niet altijd even gehoorzaam is geweest aan haar man, en dat we dus ook niet te veel gehoorzaamheid van vrouwen mogen eisen. Maar hier zou ik het toch liever opnieuw over Bonny’s elastieken exegese hebben. Hij beriep zich op zijn studie van het Bijbelse Grieks en vertelde ons dat het niet zozeer met ondergeschiktheid te maken heeft, maar met ‘onder’ en ‘lager in rang staat in de schikking’. Een minder gestudeerd mens zou denken dat het woord dus toch ‘ondergeschikt’ betekent, maar Bonny maakte er op wonderlijke wijze ‘elkaar steun geven’ van.

Met alle oprechte respect en sympathie, Monseigneur Bonny, u was aan het lullen.

Jammer dat de journalist in kwestie niet luidop zei ‘nou breekt mijn klomp’, maar dat is wellicht de prijs die we betalen voor overgeformatteerde televisie. Ik heb ook gestudeerd. Ik ben Germanist en ik hou best van een doorgedreven interpretatie van teksten. Maar zoals mijn lievelingsprofessor zei: ‘Ga zover je wil, maar als je aan het lullen bent, grijp ik in.’ Wel. Met alle oprechte respect en sympathie, Monseigneur, u was aan het lullen.

Bonny sloot af met het beklag dat er met een kanon op een mug werd geschoten en dat ‘mits een beetje context’ de ware en mooie betekenis wel duidelijk genoeg was. I beg to differ. Ten eerste zijn het niet de media en de publiekreacties die begonnen zijn met het zinnetje uit zijn context te halen. Het werd koud, zonder toelichting, en vooral zonder aftstandname in een korte tweede lezing op de gemeenschap losgelaten. Dan moet je nadien niet komen klagen dat op die tekst en die tekst alleen gereageerd wordt.

Ten tweede gaat het niet over een mug. Het gaat over het voorbijgaan aan het leed dat – in dit geval – vrouwen en holebi’s die nog altijd niet voor volwaardig aanzien worden. Het gaat over het feit dat in de bronteksten van onze eerbiedwaardige religieuze tradities wel erg problematische passages staan.

Ik wil me niet aansluiten bij Dirk Verhofstadts oproep op hetzelfde journaal om alle staatssteun voor de religies op te zeggen, omdat religie een privé-zaak is. Dat is een geheel andere discussie en ik vond het een al even kromme redenering als die van de bisschop. Het zou zoveel sterker zijn mochten de behoeders van de tradities zelf aan het werk gaan, hun bronteksten opnieuw bekijken en meer doen dat nieuwe vertalingen te maken die pijnlijke passages iets acceptabeler maken.

Waarom niet verder gaan en een nieuwe canon opstellen?

Waarom niet veel verder gaan en een nieuwe canon opstellen? Wat houden we bij en wat niet? Ik bedoel dit niet iconoclastisch. Het canon aanpassen is een praktijk die even oud is als elke religieuze traditie. De teksten die vandaag in de katholieke bijbel staan zijn ook maar een selectie die in de loop van de geschiedenis wenselijk geacht werd om als bron te gebruiken. Dat is een erg eerbiedwaardig werk van grote religieuze, maatschappelijk en morele waarde. Er is geen reden waarom we dat vandaag niet opnieuw zou kunnen doen.

Passages waar homo’s gedood moeten worden, kan je zo virtuoos als mogelijk proberen te herinterpreteren. Wie weet is het zelfs mogelijk om het woord ‘stenigen’ om te zetten tot ‘een veelvoud van rotsen aan ondersteuning bieden’. Maar het lijkt me zoveel eerlijker en mooier om te overwegen die passages uit de te gebruiken Bijbel te schrappen. Samen met de talrijke oproepen tot genocide. En dus ook Paulus’ stelling dat vrouwen niet zoveel complimenten moeten hebben.

Bij wijze van afsluiting wil ik nog eerlijk zijn. Ik ben zenboeddhist, dus het is makkelijk voor mij om te schieten op ‘fouten’ in de christelijke traditie. Maar, ja hoor, ook in het boeddhistische canon staan homo- en vrouwonvriendelijke passages. En neen, die zal ik hier niet afdoen als een vertaalprobleem. Het zijn passages waar geen enkel goede reden voor is. Ik zie ze als onverlichte aspecten in een leer die ik desondanks, met al haar onvolkomenheden toch wens te omarmen als een manier om een veel en veel beter mens te zijn. Het is beter om van die aspecten gewoonweg en duidelijk afstand van te nemen.