‘Ben ik woke omdat ik antiracistisch ben? Helemaal niet’, schrijft Dyab Abou Jahjah. Hij reageert op het edito in Knack van hoofdredacteur Bert Bultinck over woke capitalism.
In zijn editio over woke capitalism beschuldigde Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck mij er deze week van woke te zijn. Goed, hij deed dat wellicht niet met opzet, maar door wokes te definiëren als “mensen die ijveren voor gelijke kansen en assertief optreden tegen racisme”, voelde ik mij toch aangesproken. Niet dat ik hier wil opscheppen, maar ik vermoed dat ik toch wel mijn steentje bijgedragen heb aan het ‘assertieve antiracisme’ in Vlaanderen.
En met assertief bedoel ik natuurlijk niet het posten van radicale memes op Instagram of het schrijven van boeken of opiniestukken over het onderwerp. Wat ik wel bedoel is: neus aan neus gaan staan met de politie, burgerpatrouilles organiseren om politie te controleren op racisme en ga zo maar door. Nog niet eens zo héél lang geleden was ik wellicht de meest gehate allochtoon in Vlaanderen (misschien zelfs in België), precies omdàt ik assertief anti-racistisch was en soms misschien te assertief.
Dus volgens de definitie hierboven was ik woke, en ben ik nog steeds woke, en wel omdat ik nog steeds antiracistisch ben. Toch klopt dit niet.
Het grootste probleem van de woke activisten is hun antiracisme.
Je zou kunnen zeggen dat wokeness zoals we dat vandaag kennen heel wat meer inhoudt dan enkel antiracistisch en egalitair zijn, en dat hoewel er niets mis is de antiracistische strijd en opkomen voor meer gelijkheid, wokeism moet worden veroordeeld vanwege zijn àndere problemen, zoals identitarisme, intimidatietactieken, enz. Ik heb eerder al geschreven over het identitaristisch extremisme van wokes en hun tactieken en zal mezelf hier niet herhalen. Ik zal me dus concentreren op wat wokes begrijpen onder antiracisme en waarom dat niet hetzelfde is als de strijd die ik al mijn hele leven voer met hart en ziel.
Voor wokes kan antiracisme alleen volledig betekenisvol zijn als een blanke erkent dat “witheid” in wezen racistisch is, en dus hij of zij als “witte persoon” zelf racistisch is. Wie dat als blanke ontkent, bewijst net zijn of haar racisme. Het is de benadering van Robin Di Angelo in haar boek “White fragility” en een een vulgarisatie van de Critical Race Theory. Woke activisten gaan nog heel wat stappen verder, en vulgariseren zelfs de positie van Di Angelo. Voor Ibram Kendi, de schrijver van de New York Times- bestseller How to be an Antiracist is het niet mogelijk om ‘niet racistisch’ te zijn. Je bent ofwel racistisch of antiracistisch. Gewoon niet racistisch zijn, is óók racisme. Antiracistisch activisme wordt een conditio sine qua non voor respectabiliteit. Een ideologie aanhangen is de enige manier om te voorkomen dat je als slechterik bestempeld wordt. En antiracistisch zijn is niet alleen mensen beoordelen op hun karakter en verdiensten, en niet op hun kleur of een ander aspect van hun identiteit waarvoor ze niet hebben gekozen. Voor Kendi is beweren dat je geen kleur ziet een heel racistische stelling. Je moet kleur zien, het belang ervan erkennen als dé bepalende factor in de uitkomsten van het leven voor “mensen van kleur”, en dan actief eraan werken om uiteindelijk de rollen van de onderdrukkers en de onderdrukten om te draaien.
De kerndefinities en de belangrijkste boodschap van beide werken zijn problematisch vanuit een antiracistisch perspectief. Wat de woke activisten ervan maken zijn vaak vulgaire anti-witte punchlines. Voor een antiracist is dat geen assertief antiracisme. Om het assertief te zeggen, voor mij als antiracist, is dit zelfs ronduit racisme.
En dat is jammer, want het werk van Kendi en Di Angelo, bevat ook een aantal geldige punten en een aantal scherpe analyses. Een deel van wat zij schrijven behoort ook tot de antiracistische standpunten die ik zelf op een gegeven punt verdedigd heb, en nog steeds verdedig.
De grootste fout die deze activitsten maken, is dat ze de marxistische idee van klassenstrijd zo hebben ingevuld dat de klassen vervangen zijn door ras en identiteit. Bij Marx had je onderdrukkingsklassen en onderdrukte klassen, vandaag wordt de ene identiteit als onderdrukker gedefinieerd, en de andere als onderdrukt. En zoals toen moeten ook vandaag de rollen worden omgedraaid. Vanuit dat perspectief is elke instelling die wordt gedomineerd door blanke heteroseksuele mannen, ongeacht wat ze doet en waarnaar ze streeft, racistisch.
Voor een echte antiracist als ik -ja, ik claim de term nog steeds als een ereteken- is deze benadering van antiracisme verwerpelijk, en is ze dat altijd geweest. Er zijn geen onderdrukkende identiteiten en geen onderdrukte identiteiten. Alle identiteiten en mensen kunnen worden onderdrukt en kunnen onderdrukkers zijn. Een jood die in Jemen wordt onderdrukt, kan een onderdrukker in Palestina worden zodra hij daarheen verhuist als een Israëlische kolonist. Hetzelfde geldt voor een moslim die in China wordt onderdrukt, kan een onderdrukker worden als hij zich bij IS aansluit. Onderdrukking is het resultaat van machtsstructuren en machtsdynamiek. In die zin is een klassenanalyse veel relevanter voor antiracisme dan een identiteitsgerichte analyse. Omdat klasse gaat over machtsstructuren en toegang tot welvaart.
En toch, als je vandaag aan iemand die zich als woke omschrijft zou vragen waarom Europese klassieke muziek veel verfijnder is dan het drummen van een primitieve stam ergens op een eiland, dan is het antwoord racisme (en kolonialisme). De marxisten herleiden de geschiedenis tot die van de klassenstrijd. Woke reduceert het tot racisme en de strijd ertegen.
Woke antiracisten zien racisme als de belangrijkste, zo niet de enige verklaring voor elke ongelijkheid tussen blanken en gekleurde mensen. Onderwijs, rijkdom, gezondheid, wat dan ook, de oorzaak is racisme. Als u een Amerikaan bent en racisme ziet als de context van de relatie tussen zwarten en native Americans aan de ene kant en blanke Amerikanen aan de andere kant, dan kan een zeer goed punt gemaakt worden dat racisme een rol speelt in veel, zo niet de meeste, bestaande ongelijkheden. En toch zou dat zelfs in de VS niet de volledige verklaring zijn. Andere factoren spelen ook een rol. Als je die ideeën zomaar overneemt in een Europese context, dan zit je er volledig naast.
Wat in dit dit debat vaak uit het oog verloren wordt, is dat woke zijn niet alleen over ras gaat, het is een breder concept dan dat. En aangezien we een definitie nodig hebben, stel ik dit voor:
Woke zijn betekent dat iemand gelooft dat de westerse samenleving/beschaving in essentie een “systeem van onderdrukking” is. Dat systeem onderdrukt mensen vooral op basis van hun identiteit. Het systeem is genderonderdrukkend, het is ‘patriarchaal’, ‘heteronomatief’ ‘cis-normatief’ en niet ‘genderneutraal’. Het systeem is ook een uitdrukking van biologisch en cultureel racisme dat inherent en wezenlijk verbonden is met “witheid” en al zijn uitingen (politiek, cultureel en sociaal).
Volgens de woke ideologie is de enige manier om met dat systeem van onderdrukking om te gaan, het omver werpen ervan en ineens ook alle componenten ervan af te schaffen. (Niet alleen beladen termen als”witheid”, patriarchaat, giftige mannelijkheid maar ook meer algemene termen als “heteronormativiteit” en “cis-normativiteit” moeten worden afgeschaft.) Er is geen discussie mogelijk over de vraag of dit de juiste manier is om die vraagstukken te benaderen.Wie vraagtekens plaatst bij het bestaan van dit “systeem van onderdrukking” en het absolute slachtofferschap van vrouwen, people of colour en queer en transpersonen, is op zijn best onwetend, maar vaker racistisch, seksistisch, homofoob of transfoob.
Maar tegelijk zie je dat veel wokes niet consistent zijn. Ze shoppen. Moslim-wokes accepteren niet altijd gender-wokeism, homo- en trans-wokes erkennen niet altijd antiracistisch wokeisme. En net door die gelaagdheid, is het op dezelfde manier een spectrum als extreemrechts of jihadisme dat zijn.
Daarom is het goed om te erkennen dat woke zijn een spectrum is, zeker nu vandaag ook ‘anti-wokes’ en ‘woke-ontkenners’ opduiken. En daartussen zijn een groep mensen die de beweging en haar platform proberen te nuanceren. En nuance is voor mij altijd welkom.
Maar ook met de nuance, zien we dat wokeism een ideologie is die in de lift zit. Woke zijn wint aan invloed, ook omdat het hand in hand gaat met globalisme en kapitalisme, maar dat is voer voor een andere discussie.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
