Het Franse trainingskoppel achter turnkampioene Nina Derwael: ‘Uitblinken is onze specialiteit’

Sinds haar gouden medaille op het WK in Qatar staat gymnaste Nina Derwael onafgebroken in de schijnwerpers. Ze won het Vlaams Sportjuweel, de Nationale Trofee voor Sportverdienste en De Vlaamse Reus. Straks wordt ze waarschijnlijk ook Sportvrouw van het Jaar. Marjorie Heuls en Yves Kieffer, de architecten van het succes, bleven liever in de schaduw. Tot nu.

‘Welkom in onze kerk’, lacht Yves Kieffer. ‘Ons bastion van concentratie.’ De gymzaal in de Gentse Topsporthal is ijzig stil. Naast Kieffer zit Marjorie Heuls, zijn vrouw en medetrainer. Het hele gesprek lang zal ze haar oog op de atletes in de zaal houden. De meisjes zijn jong en sterk gebouwd. Ze hangen aan ringen, maken kronkels op de vloer, zwieren sierlijk door de lucht. Aan de muren kleven ballonnen. Zwarte, gele en rode. ‘Telkens als iemand een sterke prestatie neerzet, versieren de andere meisjes de zaal’, zegt Kieffer. ‘Zo bouwen we samen een verhaal op.’

2018 was een topjaar, vooral voor Nina Derwael, de kapitein van het Gentse keurkorps. Zowel op het Europees kampioenschap in Glasgow als op het wereldkampioenschap in Doha won ze goud, telkens op de brug met ongelijke leggers. Ineens had België een nieuwe sportkoningin. Na Justine Henin, Tia Hellebaut en Nafi Thiam is het tijd voor Nina Derwael. ‘De collectieve vreugde rond Nina is geweldig’, zegt Heuls. ‘Zo te zien heeft ze bij veel mensen sterke emoties opgewekt.’

Een talent van haar kaliber kom je als coach maar een of twee keer tegen. Kijken jullie nog vaak verwonderd op?

Marjorie Heuls: Gisteren nog. Nina testte een heel moeilijke oefening aan de brug en alles verliep probleemloos, veel eerder dan we gehoopt hadden. Iedereen in de zaal stond er met open mond naar te kijken.

Yves Kieffer: Vooral haar gabarit, haar lichaamsbouw, maakt haar zo uniek. Eigenlijk is Nina iets te groot voor deze sport. Ze was als kind geen natuurtalent waarvan wij meteen dachten: met haar gaan we scoren.

Heuls: Maar ondertussen is haar lengte juist haar grootste troef. Door haar reikwijdte aan de brug lijken alle tegenstanders opeens erg klein.

Kieffer: We hadden al met topatletes gewerkt (in 2004 wonnen Kieffer en Heuls goud op de Olympische Spelen van Athene met de Franse gymnaste Emilie Le Pennec, nvdr), maar de mentale kracht van Nina is ongezien. Ze verliest haar focus nooit, bereidt zich tot in de puntjes voor en gaat goed om met de media-aandacht. Het is een heel complete atlete.

Heuls: Haar succes is het resultaat van jaren keihard werken, het kwam dus niet als een verrassing. Maar met haar prestaties in de allroundcompetitie op het WK heeft ze ons wel verbaasd. Ze eindigde als vierde, en dat was een flinke stap vooruit. Op de balk en op de grond kwam ze sterker voor de dag dan we verwacht hadden.

‘Waren Marjorie en Yves niet in Gent beland, dan had ik dit niveau nooit bereikt’, zegt Derwael. Ze zegt ook dat ze als kind bang voor u was. U kwam kennelijk erg streng over.

Heuls: De eerste jaren eiste ik veel van haar, dat klopt. Ik heb haar zelfs een paar keer buiten de deur gezet. Maar telkens stapte ze de volgende dag weer glimlachend binnen. Al van jongs af aan had ze de ijzeren wil om zich bij te schaven. Een essentiële eigenschap voor wie droomt van de top.

Kieffer: We zijn samen geëvolueerd. Doorheen de jaren zijn wij toleranter geworden en heeft Nina aan zelfstandigheid gewonnen.

Heuls: Op dat vlak was 2018 een scharnierjaar. Nina is in maart achttien geworden. Voortaan kan ze een stuk autonomer bepalen hoe ze haar doelen wil bereiken.

Het goud van Derwael is het topje van de ijsberg. Daaronder gaan de verhalen schuil van de tientallen meisjes die het net niet haalden. Is er in deze kerk plaats voor medemenselijkheid?

Heuls: Zeker, wij zijn één grote familie. Laura Waem (die vorig jaar stopte, nvdr) komt soms nog op bezoek. Net als Lisa Verschueren, bij wie vlak voor de Spelen van Rio in 2016 hartritmestoornissen vastgesteld werden. Julie Croket, die zich voor de Spelen van Londen in 2012 kon plaatsen maar in laatste instantie door een blessure moest afzeggen, is nu een van de coaches in ons team.

Kieffer: En Monica Dejardin, een van de eerste atletes die we hier trainden, is nog altijd de nanny van onze kinderen.

Heuls: Een zeldzame keer was er sprake van jaloezie onder de turnsters, of konden we de persoonlijke conflicten niet oplossen. Maar iedereen die hier de voorbije tien jaar begonnen is, heeft het niveau bereikt dat ze intrinsiek in zich had.

Het begin was moeilijk, tien jaar geleden. U vond de zaal maar zozo, en op de allereerste training kwamen amper drie meisjes opdagen.

Kieffer: Van gretigheid geen spoor. Ze vonden het al een hele prestatie dat ze bij ons mochten trainen. Terwijl het werk dan pas begint.

Op uw eerste persconferentie zei u: ‘We zijn niet gekomen om in beperkingen te geloven.’ In de zaal werd heimelijk gelachen, in de pers verschenen artikels over uw harde aanpak.

Kieffer: Er was commotie rond de klacht van een Franse atlete die me beschuldigde van pedagogisch onverantwoord gedrag, morele intimidatie en fysiek geweld. Een krant smeerde de zaak breed uit, terwijl dat meisje in Frankrijk niet eens in mijn team zat.

Heuls: In het begin botsten we voortdurend op een gebrek aan ambitie. Er hing in die periode bijvoorbeeld een kampioenenaura rond Aagje Vanwalleghem. Wij begrepen dat niet. Aagje was een sterke gymnaste, daar niet van, maar geen wereldtop. Op de Spelen in Athene werd ze op één na laatste. Wij mikten hoger.

Kieffer: Het kantelpunt kwam er op een zondagavond. De bel ging, voor de deur van ons huis in Parijs stonden twee topmensen van de federatie. Ze waren speciaal zo ver gereden om hun vertrouwen in ons te bevestigen. Op dát moment hebben we de knop omgedraaid.

Heuls: Stap voor stap hebben we het team uitgebouwd, met nieuwe trainers, een kinesist, een psycholoog en een diëtiste. Tegelijkertijd werd de zaal gerenoveerd. Ze is nu de modernste van Europa.

Ook de laatste jaren zijn er intern nog veel discussies geweest.

Kieffer: Voor ons mocht het allemaal wat sneller gaan. We merkten dat er in België nog geen traditie van topsport was. De mentaliteit was nog te veel ‘we doen ons best en we zien wel waar we uitkomen’. Het duurde ook even voor iedereen ons accepteerde. In het begin vonden velen ons dikkenekken, of lastpakken.

Heuls: Afgelopen zomer moest ik nog eens op tafel kloppen. De meisjes konden tussen de middag niet op het internaat gaan rusten, de zaallichten gingen uit terwijl de training nog volop aan de gang was, en ik vond een poster van Nina in de vuilnisbak. Iemand had hem weggegooid in plaats van hem aan de muur te hangen. Details misschien, maar juist in die details zit de winstmarge.

Kieffer: Nous, on est dans l’excellence. Uitblinken is onze specialiteit. Maar we hebben nooit de intentie gehad om het hier eens te komen tonen, wij alwetende Fransen. Nee, we willen resultaten behalen en het liefst doen we dat in een warme, familiale sfeer.

Jullie succes is bovenal een Vlaams succes.

Kieffer: Tien jaar lang wilde Wallonië niets van ons discours weten. Maar nu ze zien dat de medailles beginnen te komen, is er plotseling wel interesse. Een goede zaak, hoe meer concurrentie hoe beter.

Heuls: Bij de kleintjes zijn er dit jaar drie Waalse meisjes begonnen, en bij de groten haalde Maellyse Brassart de finale van het EK op de balk.

Het is ook een blank succes.

Kieffer: Tijdens de openingsceremonie van de Spelen in Londen zag ik in de Belgische delegatie slechts twee of drie atleten met een andere huidskleur. Ik werd er een beetje ongemakkelijk van. In Frankrijk werkte ik al jaren met turners uit Réunion, een mengelmoes van culturen. België hinkte op dat vlak ver achterop. Gelukkig is er de laatste tijd veel veranderd. Nafi Thiam is tot een boegbeeld uitgegroeid, de Rode Duivels hebben spelers van verschillende afkomst in de rangen, en ook gymnastiek krijgt steeds meer kleur. Sinds kort maken er enkele kinderen van gemengde ouders deel uit van ons team. Van cruciaal belang, want sport bevordert de integratie, dat weet iedereen.

Elk kind zou moeten turnen, vinden jullie.

Heuls: De meeste jongeren kennen hun eigen lichaam niet. Ze gebruiken het verkeerd, leren zichzelf de verkeerde houdingen aan en lopen kwaaltjes op. Gymnastiek zou kunnen helpen om je lichaam van kindsbeen af op een efficiënte, gezonde manier te gebruiken.

Kieffer: Ook geestelijk is het enorm verrijkend. In de turnzaal leer je met tegenslagen omgaan.

Jullie werken in een gedisciplineerde wereld, met duidelijke regels en een sterke autoriteit. Storen jullie je soms aan de laksheid in de rest van de samenleving?

Kieffer: Voor alle duidelijkheid, wij zijn geen tirannen. Maar inderdaad, ik word er soms triest van als ik zie welke kant het opgaat. Onze zoon speelt weliswaar handbal, maar als hij met zijn vrienden afspreekt is het toch vooral om te gamen. ‘Doe zo verder en je wordt zoals de mensen in Wall-E‘, zeg ik hem altijd. Lui, dik en niet langer in staat om zelf na te denken.

Begin dit jaar maakte de Amerikaanse turnster Simone Biles bekend dat ze was verkracht door haar trainer, Larry Nassar. De man had kinderporno op zijn computer staan, en werd door meer dan tweehonderd atleten aangeklaagd wegens seksueel misbruik.

Kieffer: Een heel droevige zaak, maar seksueel misbruik beperkt zich niet tot de wereld van de gymnastiek. Dankzij de #MeToo-beweging weten we dat het in alle geledingen van de samenleving voorkomt.

Heuls: Specifiek voor gymnastiek is wel dat de grens tussen medische behandeling en seksueel misbruik dun is. Enkele maanden geleden werden we aangesproken door een osteopaat die zei dat hij bepaalde manipulaties kon uitvoeren om urineverlies bij jonge turnsters tegen te gaan. Die man leek me correct, maar voor hetzelfde geld was het iemand met een perverse geest.

Kieffer: Onze sport heeft nog altijd een slechte reputatie, maar de laatste jaren is ze sterk geëvolueerd. De tijd van de tirannieke coaches uit het Oostblok is voorgoed voorbij.

Alleen al daarom komen de medailles van Derwael niets te vroeg.

Heuls: Laatst hoorde ik dat een bedrijfsleider over ons had gesproken tijdens het kerstdiner met al zijn werknemers. In het bedrijfsleven worden we tegenwoordig dus als voorbeeld aangehaald. Daar hadden we tien jaar geleden nooit van durven te dromen.

Kieffer: De invoering van een winnersmentaliteit beschouwen we als onze grootste verwezenlijking in België. Daarom hangt deze zaal ook vol met foto’s van atleten op de Spelen en van Nina Derwael op het podium van het WK. We willen tonen dat je ook in België mag dromen van een medaille op een groot kampioenschap. Er is een voorbeeld, er is een opleiding, er zijn competente trainers, het kán. Je hoeft niet in China, Rusland of de Verenigde Staten geboren te zijn om goud in het turnen te mogen ambiëren.

Ondertussen hebben jullie zelfs de dubbele nationaliteit.

Kieffer: Sinds we in België wonen, hebben we een evenwicht gevonden in ons leven. Al met al bevalt jullie mentaliteit me wel. Hard werken, voetjes op de grond. Bovendien is Gent een fijne stad om in te wonen, en onze kinderen voelen zich hier prima. Wellicht blijven we hier dus nog wel even.

Heuls: Een van mijn grote helden is Zinédine Zidane. Niemand begreep waarom hij in mei plotseling stopte als trainer van Real Madrid, na twee succesvolle jaren. Ik vond dat juist mooi, ik begreep hem. Het is een vraag die mij ook steeds meer bezighoudt: wat is het ideale moment om ermee op te houden?

Kieffer: Wat erna komt, moeten we nog bekijken, maar in 2020 gaan we in elk geval voor goud op de Spelen. Osez rêver, niet voor niets is dat ons levensmotto.