‘Het confederalisme van N-VA is geen extremistisch project’

‘Het confederalisme van de N-VA is geen extremistisch project’, meent Bart Maddens, politicoloog bij de KU Leuven en verwant met de Vlaamse beweging. Ook al erkent hij dat het project ver gaat, toch vindt hij dat de band die behouden blijft met Brussel, separatisme tegenhoudt.

N-VA zal op haar pre-electoraal congres, van vrijdag 31 januari tot zondag 2 februari, een tekst stemmen met haar definitie van confederalisme. Bart Maddens, politicoloog bij de KU Leuven zegt dat hij “nooit zo’n een gedetailleerd project over de toekomst van België gezien heeft”. Bovendien betwist hij dat het om een extremistisch project gaat.

N-VA stelt een tweeledig België voor met Brusselaars die gedwongen worden een keuze te maken tussen Vlaanderen en Wallonië inzake persoonsgebonden materies zoals cultuur, onderwijs of sociale zekerheid. Is dat volgens u een meer samenhangende visie van België?

Bart Maddens: “In elk geval is nu duidelijk wat N-VA wenst. We hebben vroeger vaak gezegd dat ze niet echt wist wat confederalisme was, dat het om een slogan ging of dat ze geen oplossing voor Brussel had. En dat was inderdaad het geval voor het programma van 2010, dat zeer vaag was. Nu is er duidelijkheid.”

N-VA vindt inspiratie bij het Europese model, met een Belgische raad in plaats van de federale regering.

Maddens: “Ja, dat is zeer duidelijk, ik heb nooit zo’n gedetailleerd project over de toekomst van België gezien. Het is bijvoorbeeld veel gedetailleerder dan de vijf resoluties die in 1999 door het Vlaamse Parlement aangenomen werden. Je kan er voor of tegen zijn, maar je kan niet ontkennen dat het duidelijk is.”

Aan Franstalige zijde wordt deze visie als zeer radicaal beschouwd. En de andere Vlaamse partijen zijn globaal gezien ook niet zo positief.

Maddens: “Ik ben genuanceerd wat de radicaliteit van het project betreft. Er zijn inderdaad een aantal redelijk radicale voorstellen omdat ze aan de wortels van het probleem raken.”

Zoals?

Maddens: “De afschaffing van de Belgische grondwet in het belang van een grondwettelijk verdrag tussen de federale entiteiten, de verdwijning van de federale verkiezingen, het feit dat alleen de regionale parlementen rechtstreeks verkozen worden of de zuivere splitsing van de sociale zekerheid, dat zijn inderdaad radicale voorstellen. Eerlijk gezegd, ik verwachtte geen project dat zo dicht aanleunt tegen een zuiver confederaal model.”

“Anderzijds, is wat N-VA voorstelt nu ook niet zo revolutionair. Ze volgt de lijn van de Vlaamse gedachte over de staatshervorming sinds de vijf resoluties van het Vlaamse Parlement in 1999.”

Die in die tijd homogene clusters van bevoegdheden opeisten.

Maddens: “Ja, op basis van een constructie die voor de persoonsgebonden materies op twee federale entiteiten steunt, met een specifieker statuut voor Brussel en voor de Duitstalige gemeenschap. De Brusselaars zouden hun gezondheidszorg of kinderbijslagsysteem moeten kiezen. De volledige splitsing van de personenbelasting stond ook al in de vijf resoluties van het Vlaams parlement. We moeten er toch aan herinneren dat die vijf resoluties geen Vlaams nationalistisch project waren, maar een initiatief van de toenmalige traditionele partijen.”

Onder impuls van de toenmalige CVP minister-president, Luc Van den Brande…

Maddens: “Inderdaad. Het is dus niet zo extremistisch. Je kan zelfs zeggen dat het strookt met de staatshervorming zoals begonnen in 1970. De N-VA respecteert zorgvuldig het specifiek karakter van de Gewesten en Gemeenschappen. Brussel blijft 100 procent bevoegd voor alle territoriale materies. Dat betekent ook dat het Brussels Gewest zou versterkt worden door een dergelijke evolutie, met extra competenties, bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid voor de bedrijvenbelasting.”

“We kunnen eigenlijk zeggen dat N-VA minder radicaal is dan de vijf resoluties die het medebewind van Brussel voorzag voor alle materies die het stedelijk aspect van de stad overschrijden. Zo blijft bijvoorbeeld elke mobiliteits- of milieupolitiek die een duidelijke impact op de andere gewesten uitoefent, in Brusselse handen.”

N-VA raakt echter aan twee absolute taboes voor de Franstaligen : de creatie van subnationaliteiten in Brussel en de splitsing van de sociale zekerheid.

Maddens: “Dat is waar. Wat de sociale zekerheid betreft, gaat N-VA ver aangezien ze de gezondheidszorg en de kinderbijslag, maar ook de pensioenen en de werkloosheid wil regionaliseren. En aangaande Brussel, werd er een karikatuur van dat project gemaakt door over ‘apartheid’ te spreken. Dat is overdreven.”

Het gaat toch om een keuze die zware financiële gevolgen kan hebben.

Maddens: “Ik begrijp uiteraard dat dat voor Brussel politiek gevoelig ligt. Ja, dat zal een concurrentievorm teweegbrengen. Degenen die voor Vlaanderen kiezen zouden misschien minder belastingen betalen en beter bediend worden, maar terzelfdertijd, zouden ze strenger gecontroleerd worden inzake hun werkloosheidsuitkering. Er zullen pro’s en contra’s zijn. Als niet-Brusselaar, zou ik zelfs jaloers zijn omdat ik geen keuze zou hebben.”

Het is dus in uw ogen een coherent project. En visionair?

Maddens: “Coherent, ja, maar visionair, wat betekent dat ? Het zou vooral de werking van de Belgische instellingen vereenvoudigen. In Brussel zouden er natuurlijk wel een aantal complexe zaken blijven.”

En dat zou een samenwerking op confederaal niveau impliceren…

Maddens: “Ja, en het is ook daarom dat dat project niet separatistisch is, er blijft een sterke samenwerkingsband tussen de twee federale entiteiten via Brussel.”

Maar dat is toch een grote stap naar het separatisme ?

Maddens: “Zelfs niet. Gegeven dat er een sterke band overblijft, zou het zeer moeilijk zijn een stap naar Vlaamse onafhankelijkheid te zetten. Ik vind persoonlijk dat het Franstalig project van de fédération Wallonie-Bruxelles en de ontkenning van de Vlamingen van Brussel via de akkoorden van ‘Sainte-Emilie’ veel separatistischer is. Moesten die tot stand komen, zou de stap naar separatisme veel makkelijker zijn.”

In uw ogen zou er dus aan Franstalige zijde hypocrisie zijn?

Maddens: “Er zijn in mijn ogen twee vormen van hypocrisie, ja, vanuit flamingant standpunt. De Franstaligen zeggen altijd dat Brussel een op zich staand gewest moet zijn, volwassen, met dezelfde bevoegdheden en dezelfde autonomie als de twee anderen. Maar als je over financiering spreekt, vinden ze dat Brussel een apart geval is door zijn statuut als metropool en van hoofdstad van België met problemen van jeugdwerkloosheid en veiligheid. Brussel zal dus nood hebben aan een belangrijkere financiering, wat voorzien wordt door de zesde staatshervorming.”

Maar er zijn de pendelaars, een belasting die op de woonplaats en niet op de werkplaats geïnd wordt… Dat is een compensatie.

Maddens: “Ja, maar dat bewijst dat Brussel een bijzonder statuut heeft, dat ze niet op hetzelfde niveau als de twee andere Gewesten kan geplaatst worden. Ofwel heeft ze een bijzonder statuut, ofwel heeft ze een gelijkwaardig statuut als de twee Gewesten: het is het één of het ander.”

De tweede vorm van hypocrisie ?

Maddens: “De Franstaligen hebben altijd over de transfer van kinderbijslag of gezondheidszorg gezegd dat het niet moest verdeeld worden tussen Vlamingen en Franstaligen in Brussel, dat er maar één politiek voor alle Brusselaars gevoerd wordt, rekening houdend met het specifiek karakter van elk Gewest. De Vlamingen hebben daarmee ingestemd maar vlak na de goedkeuring ervan, verzekerde Paul Magnette, voorzitter van de PS, dat er een maximale harmonisatie met de politiek van het Waals Gewest zou moeten komen, zodat we een gelijkaardige actie hebben op het vlak van de Fédération Wallonie-Bruxelles. Ik kan dat begrijpen: aan Franstalige zijde is er altijd een schizofrenie tussen Gewesten en Gemeenschappen geweest. Maar dat is niet logisch. En het confronteert de Vlamingen met de gevolgen van de zesde staatshervorming.”

Voor N-VA is het moeilijk te kiezen tussen de hoogdringendheid van het socio-economische en het confederalisme. In hun teksten is er een verband tussen de twee. Maar ze zullen moeten kiezen.

Maddens: “De N-VA heeft in de zomervakantie een strategiewijziging doorgevoerd, ingezet door de uitlating van kamerlid Siegfried Bracke.”

Een proefballonnetje ?

Maddens: “Het ging om onhandige communicatie en ik denk niet dat het op die manier bedoeld was. Maar er is daarna gebleken dat dat effectief het standpunt van N-VA was. Die strategiewijziging was noodzakelijk omdat N-VA beseft heeft dat ze anders tijdens de campagne ging vastlopen in de tegenstrijdigheden: ze wil een institutionele big bang, maar wenst snel een regering te vormen, aangezien Bart De Wever zei dat hij niet meer 500 dagen in een kasteel wou onderhandelen.”

Maar het confederalisme blijft nochtans het belangrijkste thema van het congres ?

Maddens: “Daar ben ik niet zo zeker van. N-VA heeft haar project begin november bekend gemaakt. Er zijn daarover al debatten geweest. Het gaat in werkelijkheid om oude informatie. De tekst zal zonder twijfel op het congres aangenomen worden. Maar het echte nieuws zal waarschijnlijk zijn dat Bart De Wever kandidaat-eerste minister als lijsttrekker voor de Kamer is, met een zeker aantal socio-economische breekpunten als voorrangsmaatregelen. Het is trouwens veelbetekenend dat Bart De Wever tijdens de voorstelling van het project zei dat het een ideaalbeeld is waar hij naar streeft. Dat spreekt het eerste punt van de statuten van de N-VA, dat de onafhankelijkheid van Vlaanderen aanbeveelt, tegen.”

“Er is een reële evolutie in het DNA van de partij. Ook al is het moeilijk te weten welke van de twee trends het zal halen als de partij tijdens de Algemene Vergadering voor een eventuele deelname aan de federale regering zou stemmen. Zullen het degenen zijn die het socio-economische als prioritair ervaren of degenen die altijd het confederalisme verdedigen? Ik kan me inbeelden dat er een twee derde meerderheid zou zijn voor een rechts programma dat een pensioenhervorming, de beperking van de werkloosheiduitkeringen in de tijd, de afschaffing van de index… bevat. Daarvoor moet er wel nog een meerderheid gevonden worden. Open VLD en MR zouden zich hierin kunnen vinden. Maar ik betwijfel of CD&V zal volgen gezien het ACW er nog zeer sterk is, dat wordt onderschat. Vandaag toont CD&V een zeer Vlaams en rechts profiel om zich electoraal tegen N-VA te verweren, maar na de stemming zal dat met persoonlijkheden als Jo Vandeurzen en Hilde Crevits veranderen.”

Is CDH niet de partij die een echt probleem vormt voor de oprichting van een federale rechtse meerderheid?

Maddens: “Dat zou inderdaad de doodsteek voor de partij betekenen. Zelfs onder het voorzitterschap van Benoît Lutgen, blijft het een eerder centrumlinkse partij. Aan Franstalige zijde zou enkel MR kunnen volgen, maar die beschikt slechts over vijftien zetels in de Kamer. Zelfs met een spectaculaire overwinning, zouden de liberalen nooit alleen de meerderheid voor de Franstaligen kunnen bereiken en er alleen voor gaan, zou neerkomen op electorale zelfmoord. In een dergelijk scenario zouden we in Wallonië linkse Franstalige meerderheden hebben tegenover een federale rechtse regering en dat zou tot een permanente blokkering leiden.

“Het is misschien juist de doelstelling van de N-VA om aan te tonen dat België niet meer werkt, dat confederalisme noodzakelijk is. Maar CD&V en Open VLD zijn daar bewust van en zullen nooit meegaan in een dergelijke strategie.”

In 2014 wordt de keuze dus zeer moeilijk voor De Wever zelf…

Maddens: “We kunnen er integendeel ook van uitgaan dat de keuze makkelijk zal zijn. Hij zou kandidaat eerste minister zijn, maar de kans is uiterst klein dat hij het wordt, dat betekent ook dat hij burgemeester van Antwerpen blijft.”

2014 wordt dus in elk geval ingewikkeld voor de partij ?

Maddens: “Dat is duidelijk zo. Als ze niet incontournable wordt, bestaat er een groot risico dat de partij op alle niveaus in de oppositie belandt.”