‘Henri Van Straten, ten onrechte vergeten’

Een totaal vergeten kunstenaar die, tijdens zijn leven, tot de beste Belgische xylografen behoorde maar waarvan de naam geen enkel belletje meer doet rinkelen is Henri Van Straten.

De kunstwereld is vaak onrechtvaardig voor zijn protagonisten want eens ze uit het zicht verdwenen zijn bestaan ze in vele gevallen niet meer. Dat is zo van generatie tot generatie tot ze, na decennia vergeten te zijn geweest, plots weer in de belangstelling opduiken. Hun (kunst)geschiedenis is met hun lichaam begraven of uitgestrooid en opgelost in de tijd. Tot een kunstminnaar, om een of andere reden, een individu of een tendens opnieuw ontdekt en er een jongere generatie mee wil confronteren.

Een Antwerps galerist kreeg bijvoorbeeld belangstelling voor de kunstenaars die destijds tot de groep G58 behoorden en nu via hem een nieuw leven krijgen De verzamelaar Maurice Verbaet stichtte het Maurice Verbaet Art Center, een privémuseum met werken van kunstenaars die in de tweede helft van de vorige eeuw actief waren om ze opnieuw onder de aandacht te brengen. Zij en anderen hopen zo opnieuw interesse te kweken voor schilders en beeldhouwers die, althans voorlopig, uit het geheugen werden gewist. En het publiek reageert daar enthousiast en met verbazing op.

Mysterieuze verdwijning

Een flagrant voorbeeld van een totaal vergeten kunstenaar die, tijdens zijn leven, tot de beste Belgische xylografen behoorde maar waarvan de naam geen enkel belletje meer doet rinkelen is Henri Van Straten (1892-1944). Nadat die, bij het einde van de oorlog, op een onopgehelderde wijze verdween en nooit werd teruggevonden zijn ook de sporen van zijn oeuvre zo goed als uitgewist. Ze berusten in prentenkabinetten of bij privéverzamelaars en veilinghuizen. Ludo Raskin, beleidsman voor cultuur in de provincie Limburg, heeft er zijn levenstaak van gemaakt om het oeuvre van Van Straten opnieuw onder de aandacht te brengen met eerder al een ferme publicatie over het grafisch werk van de kunstenaar en zopas met een even grondig kunstboek met het quasi volledig en vrij onbekend schildersoeuvre.

Loont het de moeite om met dit tijdrovende werk een kunstenaar, die totaal vergeten is, te doen herleven. Het antwoord heeft minnen en plussen. Van Stratens hout- en linosneden uit de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw staan op hetzelfde artistieke niveau als die van Jan-Frans Cantré, Frans Masereel of Joris Minne die een totale vernieuwing in de xylografie brachten. Die grafici werden beschouwd als volwaardige exponenten van de moderne beeldende kunst en waren in de kunstcentra van Brussel, Antwerpen en Gent graag geziene gasten op tentoonstellingen en in publicaties. Ze werden uitgenodigd om mee te werken aan de avant-garde tijdschriften “7Arts”, “Lumière” of “Sélection” die frequent hun werk opnamen. Henri van Straten was thuis in die cenakels en genoot er de nodige waardering.

In de oorlogsperiode 1914/18 was hij, als dienstweigeraar, geïnterneerd geweest in Nederland waar hij zijn artistieke studies kon verder zetten en contacten legde met o.a. Cornelis van Dishoeck, de uitgever van Stijn Streuvels, Cyriel Buysse en Herman Teirlinck. Hij zal er later covers van boeken voor mogen ontwerpen. Belangrijk in die periode is zijn ontmoeting met de Franse schilder Henri Le Fauconnier die ook emigreerde naar Nederland en in zijn vaderland al bekend stond als een belangrijk voortrekker van het vroeg-kubisme en het expressionisme zoals dat beoefend werd in de kringen van Die Brücke en Der Blaue Reiter. Het was een totaal nieuwe ervaring voor Van Straten en het is ook duidelijk dat zijn vroege schilderijen daar de sporen van dragen.

Aanbidder van het vrouwelijk lichaam

In het boek van Raskin staan trouwens afbeeldingen van niet gedateerde aquarellen die naadloos aansluiten bij werken van Kirchner en Klimt. Dwalend door de oeuvrecatalogus van zijn schilderijen missen we de persoonlijkheid die in zijn grafisch werk zo dominant aanwezig is. Slenterend tussen Vlaams en Duits expressionisme zowel als kubisme schijnt hij geen eigen weg noch taal te vinden. En ook in zijn tekeningen, alhoewel technisch knap, komt hij nauwelijks los van een vrije academische benadering waarbij hij zich manifesteert als een aanbidder van het vrouwelijk lichaam. Sensualiteit en onverhulde erotiek zijn duidelijk de drijfveren van zijn creativiteit die tot een overtalrijk oeuvre leidden. Blijkbaar dreef hem, dag en nacht en onvermoeibaar, de passie om plastisch zijn zinnelijkheid te exterioriseren.

De waarde van Henri Van Straten ligt dus vooral in zijn xylografisch werk waarin hij uitblinkt en internationaal kan gemeten worden met andere Europese beoefenaars van deze techniek. In die discipline is hij zichzelf, een persoonlijkheid met een grote zeggingskracht, een visie en een vermogen tot interpretatie van de realiteit met een eigen stijl en een diepe kennis van het métier.