‘Heeft de zorgsector nog het recht om niet alles aan te kunnen?’

Orthopedagoog Herman Wouters staat stil bij de veroordeling van de psychiater in de zaak van de dood van Jonathan Jacob.

“Als het echt niet lukt, kunnen jullie nog altijd de politie bellen”. Ik had vorige maandag een vergadering met de nachtdiensten van mijn paviljoen en we bespraken de mogelijkheid om Karel* niet meer vast te maken ’s nachts. Karel is een verstandelijke gehandicapte bewoner die tot nog toe met een lendengordel en een voetbandje gefixeerd slaapt.

Karel is twee jaar geleden vanuit een andere voorziening bij ons opgenomen. Daar werd hij zowel overdag als ’s nachts bijna voortdurend gefixeerd met gordels en banden omdat het onmogelijk was om hem te hanteren. Hij had velerlei vormen van zelfverwondend gedrag en was ook agressief zodat hem fixeren de enige manier was om “het aan te kunnen”. Sinds hij bij ons is, gaat het veel beter. Hij wordt overdag niet meer vastgemaakt en leeft vooral op zijn kamer. In de beginperiode waren er nog regelmatig crisissen en werd hij toch in een stoel gefixeerd, maar die crisissen verminderden en nu volstaat het om hem in zo’n moment naar zijn eigen ruimte te brengen waar hij spontaan kalmer wordt.

Volgende vrijdag gaan we de eerste nacht proberen om hem helemaal los te laten slapen. We willen dit nu proberen omdat hij soms vroeger naar zijn bed trekt, in slaap valt en dan moet wakker gemaakt worden om zijn lendengordel en voetband aan te doen.

De nachtdiensten zijn er toch niet helemaal gerust is. Wat als het niet lukt en hij bijvoorbeeld ’s nachts terug met erg zelfverwondend gedrag begint. Er bestaat een kans dat je dat niet onder controle krijgt. Om hem opnieuw te fixeren op zijn bed is één persoon waarschijnlijk niet voldoende. Dan kan je de hulp inroepen van de twee andere personen die nachtdienst doen in de andere paviljoenen. Het is evenwel mogelijk dat er dan ook nog niet genoeg fysieke kracht is om Karel in zijn bed te krijgen. Op die twijfel antwoord ik dat ik van plan ben om met mijn gsm op de nachttafel te slapen zodat de nachtdienst mij steeds kan oproepen. Het duurt 20 minuten vooraleer ik ter plaatse ben. Ik sluit af met “Als het echt té erg wordt, kunnen jullie nog altijd de politie bellen”.

Deze week hoorde ik op de radio dat de psychiater en de voormalige directeur van de zorginstelling waar Jonathan Jacob niet binnen kon, vandaag opnieuw veroordeeld werden voor schuldig verzuim omdat ze Jonathan niet aankonden en de hulp van de politie inriepen.

En dan bekruipt me de angst dat de samenleving eist dat we in de zorg alles altijd foutloos moeten aankunnen. Er lijkt geen begrip meer voor het feit we sommige situaties niet aankunnen. De opvang voor personen met een verstandelijke handicap gebeurt vooral door vrouwelijk personeel dat het fysiek vaak moeilijker heeft met de agressie van hun bewoners. Dat was ook de reden waarom Karel in zijn vorige voorziening gefixeerd leefde en ik heb daar alle begrip voor. Recent werden twee bejaardenhelpsters ontslagen omdat ze bejaarden die voortdurend wegliepen, hadden vastgemaakt in een zetel. Ook hier was er geen begrip voor deze mensen die de situatie niet meer aankonden. En dit gaat zo maar verder: herinner de kritiek op de hulpdiensten bij de terreuraanslag in Zaventem van een jaar geleden.

Terug naar Karel. Vrijdag zal hij zijn eerste nacht slapen zonder gefixeerd te zijn. Zijn ouders zijn akkoord dat we dit proberen. De kans is klein, maar wat als toch blijkt dat we de situatie niet aankunnen? Riskeren we dan een veroordeling tot “schuldig verzuim”?

Herman Wouters, Orthopedagoog Lid van de werkgroep “Verminderen van de fixaties in de gehandicaptenzorg van Vlaanderen”. Om redenen van privacy is Karel een schuilnaam.