De Congolese bisschoppen roepen op tot een volksopstand, zo klonk het vorige week in MO*. Maar in Congo zelf is de taal van de kerk veel minder opruiend. ‘Het zou me verbazen als Nshole hetzelfde zou zeggen in de Congolese media.’
De situatie in Congo is al maanden kritiek en wordt met de dag minder houdbaar. Miljoenen mensen zijn er op de vlucht voor almaar toenemend geweld, vooral in het oosten van Congo en de provincie Kasaï. De Verenigde Naties ontdekten daar al meerdere massagraven. Maar ook in de hoofdstad heerst er chaos: zo bestormden gewapende milities er midden mei de Makalagevangenis, waardoor 4200 gevangen konden ontsnappen. Hetzelfde gebeurde ook al in andere steden. De bevolking is de uitbuiting en corruptie van de regering en het leger beu.
Ondertussen blijft president Joseph Kabila, wiens officiële ambtstermijn al vorig jaar had moeten eindigen, nieuwe verkiezingen uitstellen. Als reden noemt hij de grote chaos die momenteel in het land heerst. Die zou vreedzame verkiezingen onmogelijk maken. Chaotische verkiezingen zouden alleen maar tot meer chaos leiden, zei hij daarover vorige maand in een interview met Duits weekblad Der Spiegel.
Oproep tot protest
Congolese protestbeweging La Lucha heeft de bevolking daarom opgeroepen om vanaf 31 juli te protesteren. Woensdag verscheen een persmededeling waarin een 40-tal organisaties de oproep steunen. Maar het valt nog af te wachten of La Lucha genoeg invloed heeft om grote groepen manifestanten op de been te brengen. Ze mag dan wel een bekende burgerbeweging zijn in Congo, haar mobilisatiekracht blijft voorlopig eerder bepekt. Onder het huidige repressieve beleid is het dan ook erg moeilijk om de bevolking openlijk op te roepen tot protest.
Om een echte volksopstand in gang te zetten, zal de beweging dus steun nodig hebben vanuit instellingen met een langere arm. Vorige week leek die steun van de Congolese katholieke kerk te komen, nog steeds een erg machtige instelling in Congo. Abbé Nshole, de secretaris-generaal van de Congolese bisschoppenconferentie, noemde de van La Lucha om de straat op te gaan in een interview met MO* namelijk ‘een antwoord op onze vraag om een volksopstand’.
Daarmee doelt hij op een communiqué met de titel ‘Le pays va très mal, debout Congolais’, dat de bisschoppenconferentie 23 juni uitstuurde. Ze is daarin erg kritisch voor het regime onder Kabila, en roept het volk op om het heft in eigen handen te nemen. ‘Zonder volksopstand zal er in dit land geen verandering komen. Dat is de spijtige vaststelling,’ zei Nshole nog in het interview. Een opmerkelijke uitspraak, aangezien de katholieke kerk als invloedrijke instelling in Congo mogelijk veel in beweging kan zetten.
Dubbelzinnige signalen
Indien de kerk een duidelijk communiqué verspreidt waarin ze oproept om op 31 juli de straat op te gaan, is massaal straatprotest niet uit te sluiten.
Toch was het communiqué geen echte oproep tot straatacties. Ook heeft de Bisschoppenconferentie in Congo nog geen andere expliciete oproep gelanceerd om de straat op te gaan. De boodschap die de kerk in Congo uitstuurt, is voorlopig nogal dubbelzinnig, zegt Nadia Nsayi, beleidsmedewerker Centraal-Afrika voor Broederlijk Delen en Pax Christi. ‘Officieel heeft de kerk nog niet opgeroepen tot een burgeropstand. Ik ben benieuwd of Nshole wat hij in MO* gezegd heeft, in de Congolese media zal herhalen. Het zou me in ieder geval sterk verbazen.’ De katholieke kerk en het Congolese regime leven nu al op gespannen voet. Het is onwaarschijnlijk dat de kerk met een expliciete oproep tot protest voor een openlijke confrontatie zou kiezen.
Indien de kerk een duidelijk communiqué verspreidt waarin ze oproept om op 31 juli de straat op te gaan, is massaal straatprotest niet uit te sluiten volgens Nsayi. ‘Maar de macht van de katholieke kerk moet ook niet overschat worden’, nuanceert ze. ‘Veel gewone Congolezen hebben die kerk ingeruild voor kleine, vaak protestante kerkjes.’ Verder heeft in Congo de Kimbanguïstische Kerk, een Afrikaanse christelijke kerk, nog aanzienlijke aanhang. ‘Die andere kerken hebben wel evenveel invloed als de katholieke kerk, maar ze zijn veel minder politiek geëngageerd of staan minder kritisch tegenover het regime.’ Op die manier hebben ze een neutraliserend effect op de bevolking.
Op dit moment zet de Katholieke Kerk in Congo vooral in op sensibilisering: in een nationale campagne legt ze de bevolking uit wat vreedzaam protest precies inhoudt. Dat zal ze de komende maanden blijven doen. Of zo’n vreedzaam protest mogelijk is in Congo, betwijfelt Nsayi: ‘We hebben de voorbije maanden gezien dat wanneer de oppositie of het middenveld oproept om op straat te komen, het regime zich daar ook heel goed op voorbereidt. Ofwel kunnen mensen de straat niet op door de te grote aanwezigheid van politie en militairen, ofwel treedt het regime heel repressief op. ‘De kans is dus reëel dat veel burgers te bang zullen zijn om te gaan manifesteren.
Averechts effect
Als het toch tot een grote volksopstand zou komen, wat op dit moment dus nog niet meteen het geval lijkt, zou die volgens Nsayi wel eens een averechts effect kunnen hebben. De grote chaos in het land is op dit moment namelijk al de officiële reden waarom er maar geen verkiezingen komen. De regering wordt er zelfs van verdacht om het geweld in en rond de hoofdstad mee te organiseren, om zo een stembusgang verder te kunnen opschuiven.
Bovendien zouden grootschalige straatprotesten voor Kabila een reden kunnen zijn om de noodtoestand af te kondigen. Een erg slechte zaak volgens Nsayi: ‘Zo’n noodtoestand zou alleen maar dienen om de positie van het regime verder te verstevigen en kritische stemmen uit te schakelen. Congo is op dit moment al een land met een sterk autoritair bestuur. Kabila is goed op weg om een dictator te worden.’ De noodtoestand zou de president meer rechten geven die hij kan gebruiken om zijn macht uit te breiden. Verkiezingen zouden in zo’n geval ook onmogelijk zijn.
Nsayi zelf is geen voorstander van een ‘Congolese Lente’: ‘We hebben in de Arabische wereld al gezien welke kanten zoiets kan uitgaan. Wat is de volgende stap in zo’n scenario? Wie grijpt de macht? Wat doet het leger? De enige uitweg is op dit moment nog steeds dat er verkiezingen worden georganiseerd waaraan Kabila niet mag deelnemen.’ Om dat te bewerkstelligen, moet er volgens Nsayi zoveel mogelijk internationale druk uitgeoefend worden. ‘Als dat niet gebeurt, zal de Congolese bevolking uiteindelijk de straat op gaan.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
