Twee extra kruisjes op het laboformulier: dat is het enige wat nodig is om de chronische darmziekte coeliakie in het bloed vast te stellen, zegt Katrien Wellens, diëtiste gespecialiseerd in de ziekte. Toch blijven heel wat gevallen onder de radar.
De laatste jaren is er een toenemende aandacht voor de auto-immuunziekte coeliakie (‘koilia’ is Grieks voor ‘buik’), ook wel glutenintolerantie genoemd. Supermarkten bieden steeds meer glutenvrije producten aan, restaurants goochelen met glutenvrije ingrediënten en naar een glutenvrij kookboek is het tegenwoordig ook al niet echt meer zoeken.
Dat is goed nieuws voor de patiënten met deze chronische ziekte. Het eten van gluten, een eiwit dat in verschillende graansoorten voorkomt zoals brood en pasta, veroorzaakt bij hen immers een ontsteking aan het darmslijmvlies. Daardoor kunnen voedingsstoffen niet goed meer opgenomen worden.
Coeliakie is minder zeldzaam dan aanvankelijk gedacht. Het aantal gevallen neemt zelfs toe. ‘In België gaat het om 1 op de 100 tot 1 op de 200 mensen met glutenintolerantie’, zegt Schär-diëtiste Katrien Wellens, verbonden aan het UZA.
Patiënten die heel gevoelig zijn aan gluten en dus duidelijke klachten hebben, zijn nog maar het topje van de ijsberg
Of er ook effectief meer gevallen zijn dan vroeger of er gewoon meer aandacht is waardoor de ziekte sneller wordt opgespoord, is moeilijk te zeggen. Toch hebben duizenden mensen met coeliakie nog steeds geen diagnose gekregen. ‘Patiënten die heel gevoelig zijn aan gluten en dus duidelijke klachten hebben, zijn nog maar het topje van de ijsberg’, meent Wellens.’
Waaraan is de onderdiagnose van coeliakie te wijten?
Wellens: ‘De mogelijke klachten zijn erg uiteenlopend, wat het detecteren van de ziekte moeilijk maakt. Vroeger werd coeliakie bestempeld als een kinderziekte met als klassiek ziektebeeld een kind met een bolle buik en klachten als diarree en een slechte opname van bepaalde voedingsstoffen. Doorheen de jaren hebben we dat ziektebeeld wat moeten bijstellen. Vandaag kunnen de symptomen ook zijn: constipatie, extreme moeheid, ijzertekort, tandafwijkingen, aften in de mond, pijnlijke scheurtjes in de mondhoeken, opgeblazen gevoel, slecht groeiende kinderen, vermageren of te weinig bijkomen, vale huid, dof haar… Vaak denkt de arts niet meteen aan coeliakie en blijven mensen met constipatie of opgeblazen buik jarenlang met hun klachten rondlopen. Soms krijgen ze pas op hun 70e een diagnose of zelfs nooit.’
Wat zijn de gevolgen als coeliakie onbehandeld blijft?
Wellens: ‘Bij niet-gediagnosticeerde coeliakie worden de klachten ofwel erger of ontwikkelt men een tekort aan ijzer, vitamine B12, foliumzuur of op langere termijn zelfs osteoporose. Soms zijn ook miskramen te wijten aan een ijzertekort als gevolg van coeliakie. Bij kinderen merken we dan weer een afbuigende groei. Nochtans is de diagnose heel simpel te stellen met een bloedafname die antistoffen voor gluten meet. Het komt er enkel op neer twee extra kruisjes op het laboformulier voor de bloedafname te zetten. Het is wel belangrijk dat je op het moment van de bloedafname gluten gegeten hebt.’
Kunnen we coeliakie toeschrijven aan een te eenzijdig dieet of industrieel gemanipuleerde voeding?
Wellens: ‘Het klopt dat coeliakie een welvaartsziekte is, maar er bestaat geen wetenschappelijk bewijs dat geïndustrialiseerde voeding een rol speelt. Wat wel opvalt, is dat de ziekte bijvoorbeeld meer voorkomt in landen zoals Italië waar meer pasta op tafel komt en dus meer gluten worden gegeten. Maar er is niet één ontstaansfactor. Vermoedelijk spelen meerdere elementen en hun interactie onderling een rol. Er wordt bijvoorbeeld ook gedacht aan bepaalde virussen en stress. Maar daar moet nog meer onderzoek naar gebeuren. Een oorzaak die wel heel duidelijk bepalend is, is erfelijke aanleg. Al betekent het niet dat de aanwezigheid van bepaalde genen de ziekte zonder meer veroorzaakt.’
De enige mogelijke behandeling voor coeliakie is het glutenvrije dieet. Hoe gezond is zo’n dieet?
Wellens: ‘Voor coeliakie is er een absolute nultolerantie wat betreft het glutenvrij dieet. Dat heeft een grote impact op de patiënt en het gezin. Daarom is het van groot belang dat je gevarieerd eet en de glutenbevattende voeding verstandig vervangt. Kies voor glutenvrije broodsoorten die verzelrijk zijn, eet voldoende groenten en fruit en voeg noten en zaden toe aan je voeding. Om het verlies aan gluten te compenseren, werd vroeger vaak veel suiker en vet in glutenvrije producten toegevoegd, waardoor patiënten een groter risico kregen op overgewicht. Tegenwoordig doet men heel wat moeite om brood niet alleen lekker, maar ook gezonder te maken. Maar net zoals bij gewone voeding, bevatten ook glutenvrije koekjes vet en suiker. Eet er dus niet te veel van.’
De laatste jaren duikt ook steeds meer de diagnose ‘niet-coeliakie glutensensitiviteit’ op. Een echte aandoening of eerder een hype?
Wellens: ‘Glutensensitiviteit is niet gewoon een hype, het is wel een uitsluitingsdiagnose. Wanneer coeliakie of tarwe-allergie uitgesloten worden, gaan we uit van glutensensitiviteit. Het zou gaan om een halve tot 13 procent van de mensen die glutengevoelig zijn. Deze patiënten voelen zich vaak daadwerkelijk beter wanneer ze gluten schrappen, maar de vraag is of dat komt door de gluten of door andere stoffen in tarwe die de boosdoener kunnen zijn? Zo bevat tarwe ook fructanen die bij mensen met het prikkelbaredarmsyndroom heel wat problemen geven. Kortom, de oorzaak van glutensensitiviteit is nog een heel groot vraagteken.’
Veel mensen zonder aangetoonde coeliakie eten glutenvrij omdat ze willen afvallen. Een goed idee?
Wellens: ‘Natuurlijk zal je afvallen als je brood, pasta en koekjes weglaat zonder ze te vervangen, maar als je die producten inruilt voor glutenvrije alternatieven zal dat weinig voor je gewicht uitmaken. Alleen je portemonnee zal er van afslanken.’
Om je op weg te helpen naar een mogelijke diagnose van coeliakie, creëerde Schär een zelftest die alvast een eerste indicatie kan geven: https://www.schaer.com/nl-be/help-center/symptom-test
Volg Katrien Wellens op instagram: https://www.instagram.com/simplyglutenfree_katrien/
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier