Uurwissel van zomertijd naar wintertijd: gingen we dat niet afschaffen?

Hadden we niet beslist om het halfjaarlijkse gewissel van het uur af te schaffen? Jawel, maar de concrete uitwerking is zo ingewikkeld dat het hele plan in de diepvries werd gestopt. Gevolg: dit weekend slapen we weer een uurtje langer.

In de nacht van zaterdag 26 oktober op zondag 27 oktober 2024 schakelden we over van zomertijd naar wintertijd. Om 3.00 uur ’s nachts werd de klok een uur achteruit gedraaid: 3.00 uur werd 2.00 uur.

Op 30 maart 2025 gaat de zomertijd weer in. 

Op voorstel van de Europese Commissie besliste het Europees Parlement in 2019 nochtans om de halfjaarlijkse switch tussen zomer- en wintertijd in 2021 af te schaffen. Dat is niet gebeurd. Het plan staat zelfs niet langer op de agenda. Het is aan de voorzitter van de EU, die om het halfjaar wisselt, om dat te doen. Maar dat is ijdele hoop. Er zijn nu andere prioriteiten in Europa zoals de oorlog in Oekraïne en migratie.

Onvrede over gerommel met de klok

Er was al langer ontevredenheid rond het systeem van een halfjaarlijkse switch. Naar aanleiding van verschillende burgerinitiatieven organiseerde de Europese Commissie in 2018 een volksraadpleging rond het al dan niet afschaffen van zomer- en wintertijd.

Een recordaantal van 4,6 miljoen Europeanen liet zijn stem horen. Uiteindelijk bleek 84 procent van de respondenten af te willen van het huidige systeem. Als antwoord hierop presenteerde de Europese Commissie een officieel voorstel aan het Europees Parlement om voorgoed komaf te maken met het verdraaien van onze klok.

Wat kiezen? Wintertijd of zomertijd?

Hiermee is de kous nog niet af. Want gaan we dan voor een permanente wintertijd of maken we van de zomertijd de nieuwe standaard? De Commissie besloot de lidstaten vrij te laten in deze keuze.

Maar het gevaar is dat Europa een lappendeken van zomer- en wintertijden wordt. Het zou niet alleen hoogst onpraktisch zijn, maar vooral ook een bedreiging voor onze interne markt. Om dit te voorkomen moedigt de Commissie onderling overleg tussen lidstaten, en vooral tussen buurlanden, sterk aan. Maar een compromis tussen lidstaten alleen volstaat niet. Ook het Europees Parlement moet zijn fiat geven.

Erg vlot verlopen die onderhandelingen allemaal niet. Lidstaten vinden elkaar niet in de keuze voor winter- of zomertijd. Zo neigen bijvoorbeeld België en Nederland eerder naar het winteruur, terwijl er in buurlanden Duitsland en Frankrijk meer stemmen voor het zomeruur opgaan.

De onenigheid zorgde ervoor dat de oorspronkelijke deadline van april 2019 werd verschoven naar 2021. Maar ook die die werd dus niet gehaald.

Wetenschappers waarschuwen voor permanente zomertijd

Los van economische belangen is de vraag wat het gezondst is? Alle chronobiologen zijn het roerend eens: we mogen absoluut niet kiezen voor een permanente zomertijd. ‘Kiezen voor een permanente zomertijd is even ongezond als permanent fastfood eten’, meent Inge Declercq, neuroloog, slaapexperte en chronobiologe van het UZA. ‘De centrale klok in de hypothalamus van onze hersenen fungeert onder invloed van externe factoren zoals licht als een soort orkestmeester die alle processen in ons lichaam regelt, van de vertering tot de hormonen. Het is belangrijk dat al die systemen synchroon lopen. Maar bij een standaardzomertijd, waarin we twee uur verwijderd zijn van het natuurlijke licht, raakt die centrale klok permanent ontregeld. Het is alsof we in een constante jetlag zitten. De symfonie klinkt niet meer harmonieus en we stevenen af op gezondheidsproblemen als hart- en vaatziekten, overgewicht, insulineresistentie en depressie.’

‘Lange zomeravonden lijken zoveel leuker, maar die gezelligheid komt eerder door het samenzijn met vrienden en het buitenleven, niet door het licht. We geven er een fout signaal mee aan onze centrale klok. Hoe vervelend is het niet om in het donker te moeten opstaan? Met een permanente zomertijd zou het in het midden van de winter pas om 10 uur licht worden. Onze biologische klok heeft ’s ochtend net de sterkste lichtsignalen nodig om het lichaam op dagmodus te brengen. ’s Avonds hebben we dan weer duisternis nodig.’

Video: wintertijd is goed nieuws voor uw gezondheid

Nog beter: de zonnetijd

Ook de wintertijd is niet optimaal, ook al zijn we dan al een uur dichter bij het natuurlijke licht dan in de zomertijd. Onze gezondheid zou het meest baat hebben als we in harmonie zouden zijn met de “zonnetijd”. Dat is de tijd waarbij de zon ’s middags om 12 uur op haar hoogst staat. Sommigen pleiten er dus voor om in België de Britse tijd (West-Europese Tijdzone , nvdr.) te hanteren, wat dichter bij onze natuurlijke tijd ligt.

Wat wil België? Vlaanderen vs Wallonië

Naar aanleiding van de Europese volksbevraging hield België een gelijkaardige enquête. Een panel van 2.000 burgers representatief voor de Belgische bevolking sprak zich over de uurswisseling uit. Net als de Europeanen, stemden iets maar dan acht op de tien Belgen voor de afschaffingen van de uurswisseling.

Wanneer hen werd gevraagd welke tijd ze dan verkozen, bleek de wintertijd net iets populairder te zijn in Vlaanderen. In Wallonië kon de zomertijd dan weer op meer aanhang rekenen. Maar waar we het wel eens over lijken, is het belang van eenzelfde tijdregeling als onze buurlanden.

Spelen met de tijd? Overal in de wereld

Het systeem van zomer- en wintertijd bestaat niet alleen in Europa. Over de hele wereld maken een zestigtal landen gebruik van een zomertijdregeling. Vooral in Noord-Amerika en Oceanië is het populair. Toch zijn er ook handelspartners die besloten hier niet (langer) in mee te gaan zoals IJsland, China, Rusland en Turkije.

Rusland koos in 2011 voor een permanente zomertijd om energie te besparen. Drie jaar later, in 2014 schakelde het echter weer om naar een permanente wintertijd, zodat het ’s ochtends sneller licht zou zijn. Datzelfde jaar ging Rusland ook van negen naar elf tijdzones. Turkije daarentegen koos in 2016 voor een permanente zomertijd om zo het daglicht optimaal te kunnen benutten.