Terwijl we steeds meer de gevaren ondervinden van onbekende virussen enerzijds en antibioticaresistentie anderzijds, zijn we ons nog te weinig bewust van de dreiging van resistente schimmels, waarschuwen wetenschappers.
Wat zijn schimmels?
Schimmels zijn doorgaans goede vrienden van de mens. We gebruiken ze voor het maken van brood, bier, kaas, wijn én penicilline. Schimmels leven ook op onze huid en nagels en in de slijmvliezen van de darmen en vagina. Maar soms kunnen ze zich tegen ons keren en veroorzaken ze een infectie of mycose, die zelfs chronisch kan worden.
‘De meeste schimmels zijn goedaardig’, weet mycoloog Hanne Debergh van Sciensano. ‘Om een infectie te kunnen aanrichten bij de mens, moet een schimmel kunnen overleven bij 37 graden Celsius en dat zijn er niet zo veel.’
Welke schimmels moeten we wel vrezen?
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) identificeerde in 2022 19 zorgwekkende schimmels die een bedreiging voor de volksgezondheid vormen omdat ze hardnekkig kunnen zijn en/of resistent tegen medicijnen worden.
Een daarvan, Aspergillus fumigatus, is het onderwerp van studie van Hanne Debergh. ‘Iedereen ademt elke dag 100 tot 200 sporen van deze schimmel in. Iemand met een gezond immuunsysteem verwijdert die sporen uit het lichaam, maar mensen met longproblemen zoals COPD (rokerslong in de volksmond) of een verzwakt immuunsysteem door kanker kunnen problemen ondervinden wanneer de sporen in de longen ontkiemen. De meest ernstige vorm is invasieve aspergillose, waarbij de schimmel doorbreekt in de bloedbaan en overal in het lichaam kan terechtkomen. Zo’n infectie kent een vrij grote mortaliteitsgraad van 30 tot 50 procent. Dat percentage stijgt nog wanneer het om een resistente stam van de schimmel gaat.’
Een andere, snel oprukkende multiresistente schimmel is de Candida auris, weet Debergh. Deze gist (een soort schimmel) overleeft ook buiten het lichaam en vormt vooral een probleem in ziekenhuizen. ‘Vorig jaar werden er in België een twintigtal gevallen geregistreerd. Dat is nog niet ontzettend problematisch, maar die gevallen zijn bijna niet meer te behandelen vanwege resistentie.’
Volgens een studie in het vakblad The Lancet sterven jaarlijks ongeveer 3,75 miljoen mensen wereldwijd aan mycoses. De meerderheid van de sterfgevallen is rechtstreeks te wijten aan de infectie, maar schimmelinfecties kunnen reeds bestaande ernstige aandoeningen, zoals leukemie of aids, snel verergeren.
Waarom worden schimmels resistent?
Een onderbelicht probleem, waar de WHO al enkele jaren voor waarschuwt, is antimycoticaresistentie. Steeds meer beschikbare medicijnen tegen schimmels zijn immers niet meer werkzaam. ‘Net zoals bij antibioticaresistentie kan langdurige gebruik van antifungale middelen bij de patiënt bepaalde mutaties veroorzaken waardoor de schimmel resistent wordt’, legt Debergh uit. ‘Ook het gebruik van fungiciden, zoals azolen in de landbouw, werkt schimmelresistentie in de hand. Die azolen lijken chemisch erg sterk op de azolen die in de medische wereld worden gebruikt, waardoor schimmels ook op die manier resistentie ontwikkelen.’
Moeten we ons zorgen maken over de toekomst?
Mens en schimmel groeien steeds meer naar elkaar toe.
Omdat het aantal mensen met chronische ziektes in onze samenleving stijgt, zal ook het probleem van secundaire schimmelinfecties toenemen, merkt Debergh op.
Daarnaast neemt het aantal pathogene schimmels toe. ‘Schimmels wennen dankzij de klimaatverandering steeds meer aan hogere temperaturen. Tegelijkertijd is de lichaamstemperatuur van de mens langzaam naar 36,5 graden aan het dalen omdat we steeds minder worden blootgesteld aan infecties door onze verbeterde levensomstandigheden. Zo groeien mens en schimmel op lange termijn naar elkaar toe.’
Hoe kunnen we schimmelresistentie aanpakken?
Voor schimmelresistentie bestaat helaas weinig aandacht. Daardoor zijn de middelen voor onderzoek schaars. Sciensano zet momenteel een surveillanceprogramma op poten om de verspreiding van de resistentie beter in kaart te kunnen brengen, maar er is nood aan nog meer onderzoek en monitorring.
‘Ook farmaceutische bedrijven hebben weinig interesse in het onderzoek naar nieuwe medicijnen vanwege de lage winstmarges’, betreurt Debergh. ‘Hoewel er een aantal nieuwe antifungale middelen voor de medische sector in de pijplijn zitten, is het niet makkelijk om behandelingen te vinden die schimmels remmen en tegelijk niet toxisch zijn voor de mens, want de cellen van schimmels en de mens lijken heel erg op elkaar.’
En hoewel de strijd tegen antibioticaresistentie een boost kreeg dankzij het verminderen van het anitbiotica in de agro-industrie, is een dergelijke strategie voor fungiciden minder eenvoudig. ‘We hebben fungiciden nodig voor de voedselproductie van de toenemende wereldbevolking. Bovendien zal in een natter wordend klimaat het aantal schimmels in de landbouw alleen maar stijgen. Momenteel onderzoekt men welke antifungale middelen het meest gevoelig zijn om resistentie te ontwikkelen tegen medische azolen zodat we die alvast in de toekomst mogelijk kunnen verbieden.’
Waarom de candida-schimmel zich plots tegen ons keert
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier