‘Wetenschap is niet iets waar je voor of tegen bent’

‘Bij wetenschappelijke items in de media zou het wetenschappelijke bewijs moeten doorwegen ten nadele van pro-contra-debatten’, aldus Marleen Finoulst.

De media – kranten, magazines, websites, radio en televisie – zijn onze belangrijkste informatiekanalen. Journalisten, die de informatiestromen aan de gang houden, zijn steeds op zoek naar nieuwigheden en willen ook altijd 2 kanten van een verhaal tonen.

Bewijs moet primeren

Het balanceren van informatie werkt goed in domeinen zoals politiek, sport en cultuur, maar veel minder voor wetenschap en gezondheid. Als een minister geïnterviewd wordt over een nieuw voornemen, is het goed om ook de stem van de oppositie te laten horen. In het geval van de wetenschap geeft die tactiek helaas veel verwarring.

In het debat over de klimaatopwarming, bijvoorbeeld, staat een kleine minderheid van wetenschappers die niet geloven dat de mens de grote oorzaak is tegenover een overweldigende meerderheid die aantoont dat de mens wel degelijk mee verantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde. Bij wetenschappelijke items zou het wetenschappelijke bewijs moeten doorwegen ten nadele van pro-contra-debatten.

Zo is er genoeg onderzoek om aan te tonen dat genetisch gemodificeerde gewassen (ggo’s) niet schadelijk zijn voor de gezondheid, terwijl sommige groepen blijven roepen dat ze gevaarlijk ‘Frankenfood’ zijn. Op dezelfde manier worden debatten over de gezondheidsrisico’s van wifi en mobiele telefoons, van vaccinaties en van niet-conventionele therapieën gevoerd.

Druk om te scoren

Door voor- en tegenstanders evenveel ruimte te geven in de media, lijkt wetenschap te verschrompelen tot iets waar je voor of tegen bent. En dat slaat nergens op. Wetenschap is de verzameling van alle objectieve menselijke kennis bij elkaar. Wetenschappers trachten die kennis voortdurend uit te breiden, op een gesystematiseerde manier, waarbij ze minutieus op zoek gaan naar verklaringen voor fenomenen allerhande. Wetenschap is dus erg breed, en niet alle wetenschappers zijn rechtschapen, maar wetenschap is wel het beste instrument waarover we beschikken om naar de wereld te kijken.

Een ander probleem met de verslaggeving over wetenschap is de druk om te scoren. Zoals stemmen belangrijk zijn voor politici, is het voor de media cruciaal om zoveel mogelijk lezers, kijkers of luisteraars te bereiken. Daarom wordt nieuws vaak ‘gehypet’.

Een klein muizenstapje in het onderzoek naar de ziekte van Alzheimer wordt voorgesteld als een ‘grote doorbraak’, wat leidt tot valse hoop bij patiënten en hun omgeving. Wetenschap betekent nuance, en die wordt niet altijd correct weergegeven. Weinig wetenschappers voelen zich geroepen om duiding te geven bij misverstanden in de media, waardoor die een eigen leven gaan leiden. Een gemiste kans.