Wereld Diabetes Dag: ‘Een wonderpilletje bestaat niet, wel een magische formule’
België ontsnapt niet aan de diabetesepidemie: 6,7 procent van de bevolking wordt erdoor getroffen – in 1997 was dat slechts 2,7 procent. En zo wordt de risicogroep voor hart- en vaatziekten stelselmatig groter.
Volgens schattingen van de Internationale Diabetes Federatie zijn er in België evenveel mensen die weten dat ze diabetes hebben als mensen die niet weten dat ze diabetes hebben. In totaal gaat het om zo’n 540.000 gevallen. Elk jaar stijgt het aantal patiënten met 5 procent. Volgens de meest pessimistische voorspellingen moet ons land zich dan ook voorbereiden op meer dan een miljoen diabetici in het jaar 2030.
Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte die meestal tijdens de kinderjaren wordt vastgesteld, maar 85 tot 90 procent van de diabetici lijdt aan diabetes type 2. Die ziekte duikt doorgaans pas op na de leeftijd van 40 jaar, maar wordt de laatste jaren ook vastgesteld bij kinderen of jongeren met overgewicht of obesitas.
Vrouwen en mannen
Volgens de meest pessimistische voorspellingen moet ons land zich voorbereiden op meer dan een miljoen diabetici in het jaar 2030.
‘Beide vormen van diabetes kunnen nefaste gevolgen hebben voor hart en bloedvaten, en die complicaties zijn verantwoordelijk voor twee derde van het aantal sterfgevallen bij diabetici’, benadrukt dokter Michèle Lenaers, consulterend cardioloog aan het Erasmus Ziekenhuis van de ULB en lid van de medische en educatieve raad van de Association Belge du Diabète. ‘Het risico op een hartaanval of beroerte ligt bij mannen tweemaal hoger en bij vrouwen driemaal hoger. De hormonale bescherming die vrouwen vóór de menopauze normaal gezien genieten, lijkt door de diabetes teniet te worden gedaan. De redenen voor het verschil tussen de geslachten zijn nog niet bekend, maar het is wel degelijk een realiteit waar vrouwen rekening mee moeten houden.’
Diabetes kort
De spijsvertering zet de koolhydraten die we via de voeding opnemen om in glucose. Die komt in het bloed terecht en wordt zo door het hele lichaam getransporteerd, om organen en weefsels van energie te voorzien. Om er gebruik van te kunnen maken, heeft het lichaam insuline nodig, een hormoon dat de pancreas aanmaakt om de glucose in de cellen binnen te laten. We spreken van diabetes als de pancreas onvoldoende insuline produceert of het lichaam niet meer in staat is efficiënt gebruik te maken van de beschikbare insuline.
Het verband tussen diabetes en hart- en vaatziekten is in de eerste plaats te verklaren door een aantasting van de bloedvaten. ‘Suikerziekte heeft een effect op de grote slagaders in de benen, het hart en de hersenen. Daardoor hebben diabetespatiënten meer kans op een hartaanval en een beroerte, maar ook op slagaderontsteking in de onderste ledematen’, verduidelijkt dokter Lenaers. ‘Ook de kleine bloedvaten blijven niet gespaard. Het verklaart het aantal gevallen van retinopathie (aantasting van het netvlies), neuropathie (aantasting van de zenuwen) en nefropathie (aantasting van de nieren) bij diabetici.’
Een wonderpilletje tegen diabetes bestaat niet, wel een magische formule: medicatie + gezonde levensstijl.
Diabetes bedreigt ook de kleine bloedvaten van het hart, waardoor de binnenbekleding, het endotheel, wordt aangetast. Het hart gaat daardoor abnormaal reageren op prikkels. ‘Bij sommige personen stellen we diabetische cardiomyopathie vast, een bijzonder ziektebeeld waarvan we nu pas de onderliggende oorzaken beginnen te ontdekken.’
Dagelijkse discipline
Aangezien 2 belangrijke risicofactoren voor hart- en vaatziekten – hoge bloeddruk en een hoge cholesterol – vaker voorkomen en ernstiger van aard zijn bij diabetici, bestaat er geen twijfel meer over het verband tussen diabetes en hart- en vaatziekten. ‘Toch slagen sommige diabetespatiënten erin hun cardiovasculair risico gelijk te houden met dat van de rest van de bevolking’, merkt Michèle Lenaers op. ‘Ze doen dat door orale geneesmiddelen te combineren met aanpassingen van hun levenswijze, zoals evenwichtig eten, bewegen, stoppen met roken, bloeddruk, gewicht en cholesterol onder controle houden. Dat vergt dagelijkse discipline, maar het werkt, vooral als je er zo vroeg mogelijk mee begint, voor de ziekte al te ver gevorderd is. Voor sommigen valt het zwaar zichzelf voortdurend beperkingen op te leggen, maar wie erin slaagt, voelt zich veel beter.’
Onlangs werd ook vooruitgang geboekt op het vlak van geneesmiddelen, zowel voor hart- en vaatziekten als voor diabetes. ‘Sinds de komst van ACE-remmers, en daarna de sartanen, beschikken we over manieren om de kleine bloedvaten – van het hart maar ook van de nieren – te beschermen’, legt dokter Lenaers uit. ‘En om een hoge cholesterol tegen te gaan, hebben we statines. Die doen het cholesterolgehalte dalen, maar hebben ook ‘pleiotrope’ effecten, wat onder andere betekent dat ze de plaques – de afzetting van een vetachtige substantie op de vaatwanden – aan de binnenwand van de bloedvaten doen kleven, zodat geen stukjes plaque zouden losraken die een hartaanval of beroerte kunnen veroorzaken. Is er sprake van hart- en vaatziekten, dan hebben we aspirine als geneesmiddel, in het geval van coronaire hartziekten zijn er bètablokkers.’
Nieuwe moleculen
De meest veelbelovende geneesmiddelen zijn 2 nieuwe medicijnen tegen diabetes die niet lang geleden op de markt kwamen gebracht. Eén is een gliflozine, het andere een GLP-1-analoog. Lenaers: ‘De twee studies die erover gedaan werden, lijken aan te geven dat de geneesmiddelen, die aanvankelijk ontwikkeld werden voor de behandeling van diabetes, ook een ongeziene bescherming bieden tegen hart- en vaatziekten. Het gaat om erg recente geneesmiddelen, en hun werking is nog niet zo goed gekend, maar ze zouden zowel het hart als de nieren beschermen.’
Kan het ook zonder medicatie?
Sommige onderzoekers bekijken een nieuwe behandelingspiste, waarbij de darmflora gemanipuleerd wordt om diabetes te genezen. De ene groep verkiest de probiotische aanpak, waarbij de patiënt bacteriën toegediend krijgt die zich in het maag-darmstelsel moeten vestigen om de microbiële omgeving te beïnvloeden. Zo verbetert de Akkermansia municiphila-bacterie bij zwaarlijvige muizen met diabetes de stofwisseling door het darmslijmvlies te versterken. Een andere piste is dat mensen met overgewicht en een risico op het ontwikkelen van diabetes een voeding rijk aan prebiotica krijgen. Zou een van deze methodes medicatie op een dag overbodig kunnen maken? De tijd zal het leren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier