Welke voedingssupplementen helpen écht bij een verkoudheid?

Wetenschappers hebben sinds de start van de coronapandemie nieuwe inzichten geformuleerd over de zin en onzin van voedingssupplementen bij virale infecties. Een overzicht.

Tijdens de coronacrisis van 2020 hebben we niet alleen grote hoeveelheden wc-papier gehamsterd, ook allerlei voedingssupplementen om het immuunsysteem te versterken werden lukraak aangekocht. Voor de wetenschappelijke wereld was dat het signaal om de aandacht te richten op voedingssupplementen als mogelijke bescherming tegen luchtweginfecties veroorzaakt door respiratoire virussen.

Wat hebben we intussen bijgeleerd over het gebruik van plantenextracten, vitaminen en mineralen in de strijd tegen de snotneus?

Echinacea beschermt tegen en verzacht verkoudheden

Supplementen op basis van het plantenextract Echinacea zijn erg populair omdat ze het immuunsysteem zouden ondersteunen. Heel wat mensen nemen Echinacea ter preventie van luchtweginfecties. Recent onderzoek van de UAntwerpen en internationale medewerkers bevestigt nu dat de plant, ook wel Rode Zonnehoed genoemd, wel degelijk een effect heeft tegen verkoudheden, inclusief het SARS-CoV-2-virus, in vergelijking met een placebo. Het gaat dan zowel over een preventieve werking als over een manier om klachten te verminderen.

‘We hebben het plantenextract in interventiestudies ingezet als preventieve en als acute behandelingsstrategie bij kinderen en volwassenen en in beide gevallen zagen we gunstige resultaten’, zegt biomedicus Wim Vanden Berghe (UAntwerpen), die aan het onderzoek meewerkte. ‘We zien enerzijds dat minder mensen besmet werden en anderzijds raken mensen die al een verkoudheid hebben er weer sneller bovenop met minder ziektedagen. Mensen zijn daarenboven ook nog eens minder besmettelijk omdat ze minder virusdeeltjes aanmaken. Bij het onderzoek bij kinderen verminderde Echinacea de virusbelasting in neusafscheidingen zelfs met 98 procent, wat de besmettelijkheid sterk doet afnemen.’

Vanden Berghe was zo verrast door de resultaten dat hij sindsdien zelf preventief een Echinacea-supplement neemt. ‘Bijzonder intrigerend was dat op celniveau het virus minder snel de cellen binnenraakt en dat het plantenextract de antivirale respons traint door de cellen aan te zetten verdedigingsstofjes te maken. Dat zijn twee pijlers van het aangeboren immuunsysteem die worden geactiveerd door dit plantenextract. Ons immuunsysteem kan het virus daardoor doetreffender bestrijden.’

Vanden Berghe wil nu verder onderzoeken wat de plant precies zo speciaal maakt. Echinaceasupplementen zijn vandaag in overvloed op de markt, maar je koopt beter niet eender wat, waarschuwt hij. ‘De samenstelling van de preparaten varieert nogal. Dat is ook de reden waarom wetenschappelijke studies soms tegenstrijdige resultaten opleveren. Vooral de hoeveelheid van het actieve bestanddeel alkylamide lijkt cruciaal voor de significante antivirale werking. Daarvan kan de concentratie soms tot een honderdvoud verschillen. Helaas vind je dat niet terug op de verpakking. Als je een Echinacea-extract koopt, kies dan voor een hoogwaardig gestandardiseerd product uit de apotheek dat in farmacologisch opzicht goed is gekarakteriseerd.’

Onderzoek naar vitamine C is controversieel

Volgens de Amerikaanse professor JoAnn Manson (Harvard Medical School), een wereldautoriteit op het vlak van vitaminesupplementen, is het onderzoek naar suppletie van vitamine C bij luchtwegaandoeningen controversieel. Er zijn studies die zeggen dat extra vitamine C een verkoudheid kan verzachten, maar andere studies tonen dat er geen effect is. In het beste geval bent u misschien een dagje minder lang ziek, in het slechtste geval plast u uw dure supplementen gewoon weer uit. Wat wel lijkt vast te staan, is dat mensen die vatbaarder zijn voor verkoudheden, zoals actieve topsporters, minder ziek worden van een verkoudheid als zij extra vitamine C innemen.

Manson raadt standaard geen vitamine C-supplement aan voor de algemene bevolking in de strijd tegen verkoudheden. Ze benadrukt dat supplementen nooit als vervanging kunnen dienen voor een gevarieerd en gebalanceerd dieet. Vitamines, mineralen en fytochemicaliën (stoffen van planten) haalt u in de eerste plaats uit voeding in plaats van uit een pilletje omdat stoffen via voeding beter worden opgenomen door het lichaam. Liever een extra sinaasappel bij uw ontbijt dan een vitamine C-supplement, dus.

Vitamine D-supplement kan nuttig zijn

Vitamine D is sinds de coronapandemie een veelbesproken stofje. Sommige studies toonden in 2020 een verband aan tussen lage vitamine D-waarden en een ernstig verloop van covid-19. Maar deze associatie wil volgens wetenschappers nog niet zeggen dat er een oorzakelijk verband is. Mensen met een laag vitamine D-gehalte zijn vaak ouderen die niet veel buitenkomen en die groep is sowieso al benadeeld bij covid-19.

Professor JoAnn Manson leidt momenteel een grootschalige Amerikaanse studie waarbij onderzocht wordt of vitamine D een effect heeft op een covidinfectie en de ernst van de symptomen. De resultaten zullen eind dit jaar bekendgemaakt worden.

De eerste bevindingen suggereren alvast dat een vitamine D-supplement mogelijk een gunstig effect heeft op het verloop van covid-19. Al waarschuwt Manson meteen dat vitamine D geen mirakeloplossing is in de strijd tegen virale infecties en dat de meeste gezonde mensen over het algemeen geen geld hoeven te spenderen aan een supplement. We hebben slechts een kleine hoeveelheid vitamine D nodig en ‘meer’ is niet noodzakelijk ‘beter’.

Niettemin zitten we nog steeds in een ernstige coronapandemie. Er liggen vandaag bijna 900 coronapatiënten in de Belgische ziekenhuizen. Daarom vindt Manson het geen onredelijk idee dat gezonde volwassenen een supplement van 1000 tot 2000 IE per dag innemen. Dat is ietsje meer dan de dagelijks aanbevolen hoeveelheid van 600 IE, maar nog steeds veilig op langere termijn.

Ook de Hoge Gezondheidsraad (HGR), het hoogste adviesorgaan van de federale regering op het vlak van de volksgezondheid, erkent het belang van een voedingssupplement als aanvulling op een vitamine D-rijke voeding. ‘In de huidige situatie van de pandemie en wegens de hoge prevalentie van vitamine D-tekort, moet de bevolking ervoor zorgen om voldoende vitamine D via haar voeding in te nemen en zich voldoende aan zonlicht bloot te stellen. Het is belangrijk om de consumptie te bevorderen van voedingsmiddelen die van nature rijk zijn aan vitamine D, zoals vette vis, eieren, kaas en vlees, maar ook van verrijkte voedingsmiddelen (melk, zuivelproducten, margarines, sommige granen), waaraan eventueel voedingssupplementen moeten worden toegevoegd’, schrijft de HGR in een advies van januari 2021.

Een argument voor een vitamine D-supplement is dat vitamine D heel moeilijk uit voeding te halen valt. En ook de blootstelling aan zonlicht kan bij sommige bevolkingsgroepen te wensen overlaten, waardoor veel mensen geen optimale hoeveelheid vitamine D hebben. Een argument tegen is dat een teveel aan vitamine D toxisch kan zijn. Zo let u maar beter op met zogenaamde ‘megadosissen’ van bijvoorbeeld 6000 IE of meer. Die zijn nog te weinig bestudeerd op lange termijn en kunnen mogelijk de calciumhoeveelheden in het bloed verhogen, alsook het risico op nierstenen.

Zink? Nog te weinig onderzoek

Zink zorgt voor een goed functionerend immuunsysteem tegen virussen en bacteriën. Vandaar de bewering dat zinktabletten een matig voordeel zouden hebben bij volwassenen met een verkoudheid. De verkoudheid zou iets minder lang duren. Maar dat lijkt volgens het merendeel van de wetenschappelijke studies niet bewezen. Om te concluderen dat zink helemaal niet in staat is om je immuunsysteem te helpen in de strijd tegen een virale infectie, is eveneens te kort door de bocht.

Wat het preventieve gebruik van zink betreft, is de HGR duidelijk: mensen met een hoog risico op infectie voor bijvoorbeeld covid-19  kunnen preventief gedurende 3 tot 4 weken een supplement krijgen met matige dosissen (10 mg Zn/dag).

Ook de volledige bevolking moet volgens de HGR voldoende zink innemen, aangezien er onder de Belgen inderdaad zinktekorten zijn. Maar de consumptie gebeurt het best via voedingsmiddelen rijk aan zink. (vlees, eieren, vis, granen en graanproducten, peulvruchten evenals melk en melkproducten.) Van alle voedingsmiddelen bevatten oesters het meeste zink. Zes oesters leveren tot vier keer de dagelijkse hoeveelheid zink. Laat dat misschien een tip zijn voor het komende kerstdiner.