We slikken te veel pillen: ‘De meeste medicijnen helpen niet’

In een interview met Knack waarschuwt de Nederlandse arts-epidemioloog Dick Bijl voor medicijnen die versneld worden toegelaten op de Europese markt, met te weinig zicht op risico’s en nevenwerkingen.

Artsen gaan ervan uit dat geneesmiddelen werken. Over het onderzoek dat verricht is om de werking van al die middelen te onderbouwen, vernemen ze amper iets. Maar aan veel studies schort wat, zegt Dick Bijl, die nagaat waarom zo veel mensen pillen slikken die niet werken en niet helpen. Of die wel werken, maar niet helpen.

Pil vs. placebo

‘Om bijvoorbeeld te weten of een antidepressivum werkt,’ zegt Dick Bijl, ‘moet je het vergelijken met een neppil of placebo. Een antidepressivum doet iemands score zakken van 20 naar 12 op de Hamilton-depressieschaal, maar een placebo verlaagt de score ook tot 13: één punt verschil dus. Als je voldoende patiënten in de studie opneemt, is dat ene punt wel een statistisch significant effect. Men besluit dan dat het antidepressivum werkt. ‘ In werkelijkheid voelt de patiënt helemaal geen verschil. En toch schrijven artsen vlotjes antidepressiva voor.

De diagnose depressie werd de laatste decennia ook sterk opgerekt. ‘Je hoeft aan steeds minder criteria te voldoen om de diagnose te krijgen’, zegt Bijl.

Me-too-medicijnen

Medicijnen leveren de grootste winst op zolang het patent loopt. ‘Een bekende truc om die winst te rekken is een kleine chemische wijziging aanbrengen aan de molecule en dan een nieuw patent aanvragen’, zegt Dick Bijl. ‘We noemen dat me-too-medicijnen.’ Ze zijn niet zonder gevaar, want een kleine wijziging kan leiden tot meer en ernstigere bijwerkingen. ‘Met anticonceptiepillen van de derde- en vierde generatie,’ zegt Bijl bijvoorbeeld, ‘lopen vrouwen een iets groter risico op trombose.’

Zelfzorgproducten

Veel maagklachten hebben te maken met je levensstijl: overdadig eten, roken, stress en veel alcohol bezorgen je maaglast. In plaats van de eet- en leefgewoonten bij te sturen, kopen we maagzuurremmers – waarvoor je vroeger een voorschrift nodig had. Dick Bijl: ‘Marketing en reclame geven mensen de indruk dat er voor ieder probleem wel een pilletje bestaat en dat die dingen onschuldig zijn.’ Maagzuurremmers zijn dat allesbehalve. Zodra je ermee stopt, gaat je maag als tegenreactie extra zuur produceren – waardoor je opnieuw de pillen grijpt. ‘Apothekers waarschuwen daar te weinig voor.’

Proefkonijnen

‘De overheid is niet opgewassen tegen de macht en de marketing van de farmaceutische industrie. Fabrikanten kunnen sommige medicijnen sneller in de handel krijgen’, legt Dick Bijl uit. ‘Dat klinkt misschien nobel, maar die pillen worden geslikt zonder dat de nevenwerkingen goed zijn onderzocht.’ Mensen worden zo gedegradeerd tot proefkonijnen.

Pharma.be reageert

Pharma.be, de koepelorganisatie van ruim 130 farmaceutische bedrijven in België, reageert scherp: ‘Geen enkel geneesmiddel komt op de markt zonder dat een onafhankelijk comité de risico’s en de baten heeft onderzocht, op basis van klinische evidentie’, benadrukt woordvoerder Stefaan Fiers. ‘Alle geneesmiddelen, ook die zonder voorschrift, worden continu opgevolgd.’