‘We leven in een tijd waarin mensen worstelen met de zin van hun leven’

Spirituele begeleiding van zieken en nabestaanden is een belangrijk maar vaak vergeten aspect van zorg, meent Klaas Nollet, pastor bij de Broeders van Liefde in O.C. Sint-Idesbald te Roeselare en O.C. Sint-Jan de Deo in Handzame. ‘Is het ultieme doel van de zorg niet om mensen te helen, ondanks het leven of de dood?’

Leven zonder bewust met zingeving bezig te zijn is niet moeilijk. Maar vroeg of laat brengt een ziekte of een verlies die dimensie noodgedwongen binnen, en op dat moment staan velen er moederziel alleen voor. Men loopt verloren. Als er dan iemand in de buurt is die professioneel met zingeving bezig is en ondersteuning kan bieden, kan er ook op dat vlak gerichte hulp geboden worden.

In de periode waarin ik als ziekenhuispastor actief was, heb ik veel mensen en hun families kunnen en mogen bijstaan, en de waarde hiervan kan wat mij betreft nauwelijks overschat worden. Ondanks de hoge efficiëntie van dergelijke begeleidingen en interventies is de twijfel en onduidelijkheid over het beroep van zorgpastor heel groot. Men zou nochtans denken dat een maatschappij die zo overtuigd inzet op screening, preventie en sensibilisering, zou staan springen om ook die zorg voor zingeving wat vaster op de kaart te zetten. Want vóór een pastor met de kern van zijn of haar taak kan beginnen, moet hij of zij die vaak moeilijke vraagstukken waar mensen mee leven maar geen taal voor vinden, eerst nog opsporen.

Spirituele zorg is in essentie echter niet therapeutisch. Wij sporen geen spirituele ziektes op om die vervolgens te genezen. Maar we leven wel in een tijd waarin mensen worstelen met de zin van hun leven. Het algemene kader van het cultuurchristendom met zijn slaafse volgelingen is weggevallen en daardoor is de laatste jaren een generatie ontstaan die op dat vlak aan haar lot wordt overgelaten. Als er geen professionals meer (zullen) zijn om met die worsteling(en) te helpen, dan worden de existentiële problemen die niet in het plaatje van de psychische, fysieke of sociale hulpverlening passen niet te overzien.

Na vijf jaar in het ziekenhuis werk ik nu onder andere met jongeren die zich niet meer expliciet afzetten tegen het rooms-katholieke kader en ook niet tegen zingeving an sich, want ze hebben op dat vlak nooit input gekregen. Het is nodig om die jonge en minder jonge mensen op spiritueel vlak weerbaar te maken, zodat ze een gezond kader hebben om zowel positieve als negatieve levenservaringen te plaatsen. Dat doen we niet meer door ons op te dringen, maar door anticiperende nabijheid en beschikbaarheid te bieden in combinatie met een aanbod in zorg voor het spirituele en zorg op maat waar de nood gedetecteerd wordt.

Moet er altijd genezen worden in de zorg om van belang te zijn? Moeten de kosten van bepaalde zorgen steeds glasheldere baten opleveren? Is het ultieme doel van de zorg niet om mensen te helen, ondanks het leven of de dood? Zieken die op existentiële en als gevolg daarvan spirituele grenzen botsen worden vaak omgeven door gezonde mensen die ongelofelijk goed voor hen zorgen, maar hen hiermee niet kunnen helpen. Ze lopen vast waar het gaat om het (terug-)vinden en uitdiepen van een kader van waaruit de patiënt zijn leven ook op dat punt nog zin kan geven.

En net daarom is er meer dan ooit nood aan goed gevormde pastores die ook in situaties waarin men op harde grenzen botst de rust en de klaarheid kunnen bewaren die de chirurg heeft in de operatiezaal en op hun specifieke domein met een hoge graad van expertise te werk gaan.