Omdat er nu ook aanwijzingen zijn van een link tussen fijnstof en borstkanker, roepen gezondheidsexperts op tot meer politieke actie.
Hart- en longziekten, astmaklachten, dalend cognitief vermogen en mentaal welzijn, lager geboortegewicht, zwakker immuunsysteem, neurologische ziekten, diabetes en zelfs een toenemende antibioticaresistentie. Het lijstje met de gevolgen van luchtvervuiling wordt almaar langer.
(Lees verder onder de preview)
Hoewel studies naar de link tussen verontreinigde lucht en kanker schaars zijn, weten we sinds 2015 dat luchtvervuiling de oorzaak is van longkanker bij niet-rokers. ‘De lucht die we inademen is besmet met een cocktail aan toxische fijnstofdeeltjes’, aldus het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC), dat luchtvervuiling in het rijtje van tabak, plutonium en ultraviolette straling heeft gezet.
Nu toont ook een recente studie van de Europese Vereniging voor Medische Oncologie (ESMO) een mogelijke link aan met borstkanker. Het verband werd al eerder gesuggereerd, maar voor het eerst blijkt uit een grootschalige 20 jaar durende Franse studie bij duizenden vrouwen dat het risico op borstkanker met 28 procent toeneemt wanneer de blootstelling aan de meest schadelijke stofdeeltjes – kleiner dan 2,5 micrometer (PM2,5) – met 10 microgram per kubieke meter toeneemt. Dat is ongeveer het verschil tussen landelijk en stedelijk gebied in Europa. Ook luchtvervuiling met grotere afmetingen (PM10) verhoogt het risico op borstkanker, maar dat risico is minder groot.
(Lees verder onder de preview)
‘Het is zeer zorgwekkend dat kleine verontreinigende deeltjes in de lucht, en microplastics van vergelijkbare grootte, in het milieu terechtkomen terwijl we hun potentieel om kanker te bevorderen nog niet begrijpen’, aldus de onderzoekers.
Pneumoloog Benoit Nemery (KU Leuven), expert op het vlak van respiratoire toxicologie, is niet verrast door de resultaten van de studie, maar benadrukt dat luchtvervuiling geen potente factor is voor het ontstaan van borstkanker. ‘Was dat wel zo, dan wisten we dat al veel langer. Borstkanker is in eerste instantie hormoongestuurd. Cellen muteren tot kankercellen door bepaalde stoffen in vuile lucht die vervolgens onder invloed van hormonen gaan woekeren. Maar het is ook mogelijk dat cellen muteren nadat iemand is blootgesteld aan een toxische stof in een voedingsmiddel en dat luchtverontreiniging de tumorgroei aanwakkert.’
Ondergesneeuwd
Fijnstof ontstaat door verbrandingsprocessen in uitlaatgassen van dieselmotoren en industriële activiteiten, maar ook door chemische reacties met ammoniak in de agro-industrie en het verwarmen van gebouwen. Stikstofdioxide, dat op zichzelf niet kankerverwekkend is, maar wel bijdraagt aan de vorming van fijnstof, is vooral afkomstig uit het verkeer. Ook binnenactiviteiten genereren fijnstof en stikstofdioxide, door het verbranden van tabak, hout en kaarsen en het koken op gas.
Wie zich de steenkoolkachels en zwarte roetwolken van bussen en vrachtwagens uit de jaren 80 nog herinnert, vraagt zich misschien af waarom er vandaag steeds meer medische aandoeningen aan luchtvervuiling gelinkt wordt, terwijl de luchtkwaliteit intussen toch veel beter is.
‘Dat is inderdaad een paradox’, zegt Nemery. ‘Omdat sommige andere oorzaken zoals tabaksroken en infectieziekten vroeger zo dominant waren, raakte het effect van luchtverontreiniging wat ondergesneeuwd. De negatieve effecten worden pas sinds de laatste decennia grondig onderzocht. Luchtverontreiniging doodt wereldwijd meer mensen dan tuberculose, malaria en aids samen. Toch is het heel moeilijk om het een van het ander te onderscheiden, want wie meer luchtverontreiniging ondergaat, zal kwetsbaarder zijn voor andere aandoeningen. Zo is aangetoond dat er op smogdagen effectief meer mensen sterven en verliest de Belg bij langdurige blootstelling gemiddeld negen maanden van zijn leven. In feite gaan we allemaal een beetje dood aan vuile lucht, slechte voeding en andere vormen van vervuiling.
Wachten tot 2035
Momenteel treft luchtvervuiling 98 procent van de Europeanen, met fijnstofconcentraties die soms veel hoger liggen dan de norm van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) van 5 microgram per kubieke meter. Voor twee derde liggen die concentraties zelfs minstens twee keer zo hoog.
Men schat dat verontreinigde lucht jaarlijks tot ongeveer 300.000 vroegtijdige overlijdens in de Europese Unie leidt. Bovendien dragen de de kleinste longen de zwaarste lasten. Kinderen ademen twee keer zo snel, vaak via de mond, en worden meer blootgesteld aan luchtvervuiling omdat ze zich dichter bij de grond bevinden, waar polluenten zich ophopen. Elke week sterven in Europa meer dan 35 baby’s aan de gevolgen van luchtvervuiling, zegt Unicef.
Gelukkig is de uitstoot van stikstofoxiden en fijnstof door het verdwijnen van oudere wagens de laatste decennia verminderd. Toch is voor gezondheids- en milieuspecialisten meer actie nodig en moet het aantal PM2,5-deeltjes in de lucht dringend omlaag. In september besliste het Europees Parlement om de EU-normen van 25 microgram per kubieke meter in lijn te brengen met de strengere WHO-richtlijnen, maar daarvoor is het wachten tot 2035 én is er nog een akkoord met de lidstaten nodig. De bedoeling is om in 2050 geen luchtverontreiniging meer te hebben in het belang van de volksgezondheid, ecosystemen en de biodiversiteit.
‘Het gaat allemaal zo tergend traag’, vindt Nemery. ‘De grootste vervuilers zijn onze verwarming en het autoverkeer. Toch is de oplossing niet zozeer minder vervuilende auto’s, maar wel minder kilometers rijden. Een auto die twee keer minder vervuilt, maar dubbel zo lang rijdt, betekent gewoon een nuloperatie. Zoiets vraagt niet alleen inspanningen van de bevolking, maar ook een enorme maatschappelijke revolutie.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
