Eerste ‘vape-dode’ in ons land: 5 vragen over longziekte gelinkt aan de e-sigaret

De e-sigaret genoot lang het voordeel van de twijfel. Maar zoals veel experts al een tijdje vermoedden, zijn de dampen in de populaire toestelletjes niet onschuldig. Vooral jongeren lopen gevaar.

Een achttienjarige jongen is mogelijk de eerste ‘vape-dode’ in ons land. Hij liep een longontsteking op nadat hij een e-sigaret gebruikt had met een vulling met CBD, de niet-psychoactieve stof van cannabis.

In de Verenigde Staten hebben dit jaar al meer dan 2000 mensen ernstige longschade opgelopen die gerelateerd is aan de populaire vape-toestelletjes. Minstens 39 Amerikanen zijn er aan gestorven. De nieuwe ziekte kreeg van het United States Centers for Disease Control and Prevention (CDC) onlangs de naam ‘e-cigarette or vaping product use associated lung injury‘ of EVALI.

Wellicht is de grote boosdoener het acetaat van vitamine E dat in illegale cannabisvullingen zit.

1. Wat is EVALI?

EVALI is een longontsteking veroorzaakt door het dampen van een cannabisproduct. Symptomen zijn moeilijkheden bij het ademen, misselijkheid, kortademigheid en/of pijn in de borstkas. In sommige gevallen gaat de aandoening gepaard met braken, diarree en vermoeidheid.

De ziekte treft vooral mannelijke adolescenten en jongvolwassenen. Hoewel de e-sigaret zo’n 10 jaar geleden op de markt kwam als ‘minder schadelijk alternatief’ voor de sigaret, blijkt het product dankzij zijn felle kleurtjes en hippe smaken erg populair bij jongeren, ook als die nog nooit hebben gerookt. Uit studies blijkt dat een kwart van de jongeren die vandaag dampen daarvoor nooit gerookt hebben. Het is dan ook via het dampen dat jongeren tegenwoordig hun eerst nicotine binnenkrijgen.

2. Hoe wordt EVALI veroorzaakt?

EVALI is een vorm van acute vergiftiging die mogelijk het gevolg is van een nieuw bestanddeel in illegale e-liquids, zoals bijvoorbeeld met tetrahydrocannabinol (THC), het belangrijkste psychoactieve ingrediënt in cannabis. Wellicht is de grote boosdoener het acetaat van vitamine E dat in deze illegale cannabisvullingen zit. Vitamine E acetaat is een olieachtige synthetische verbinding van vitamine E en azijnzuur en wordt soms toegevoegd om te verhullen dat de vloeistof verdund wordt op eenzelfde manier als illegale drugs versneden worden met andere substanties. Ofwel is deze synthetische vitamine E de directe oorzaak van de longbeschadiging ofwel een chemische component die gevormd wordt uit de vitamine E. Vitamine E acetaat zit ook in sommige huidproducten en levensmiddelen, maar dat is veilig. Het inademen ervan is dat niet.

Een groot deel van de Amerikaanse patiënten rapporteerde dat ze inderdaad producten met THC hadden gedampt, mogelijk gekocht op de zwarte markt.

Het lijkt er dus op dat de legale elektronische sigaretten of vapers niet gelinkt zijn aan EVALI. E-sigarettenproducent British American Tobacco (BAT) vraagt zijn gebruikers dan ook om geen illegale producten te kopen en niet te knoeien met de vloeistoffen.

De FOD Volksgezondheid benadrukt dat de Belgische regelgeving rond elektronische sigaretten erg streng is. Zo zijn de vullingen aan strikte regels onderworpen, en mag er geen TBC, CBD, vitamines of cafeïne inzitten.

3. Hoe wordt EVALI behandeld?

Patiënten met EVALI worden gehospitaliseerd en behandeld met corticosteroïden om de ontsteking in de longen te reduceren. In de meest ernstige gevallen kan de patiënt niet meer zelfstandig ademen en wordt hij in een coma gebracht.

4. Welke schadelijke stoffen zitten er nog meer in de e-sigaret

Naar de e-sigaret en dampen is nog maar weinig langetermijnonderzoek gedaan. Niettemin bevatten de toestellen enkele zorgwekkende stoffen zoals benzeen, formaldehyde en acetaldehyde, waarvan we weten dat ze longziekten veroorzaken, maar ook ultrafijne deeltjes en zware metalen zoals nikkel, lood en tin. Bovendien komen ook andere chemicaliën vrij die niet altijd op de verpakking vermeld worden, wellicht omdat ze een onbedoeld bijproduct van het vapen zijn.

Ook het effect op de longen van de talloze chemische smaakjes, zoals mango, sinaasappel en watermeloen, in de dampen is nog nooit onderzocht bij de mens. Het effect op het spijsverteringssysteem wel en daar blijken de aroma’s veilig. We weten niet welke schade de aroma’s, die in ongezien hoge concentraties worden geïnhaleerd, in de longen aanrichten bij verhitting of verdamping.

Volgens een studie bij muizen die vorig jaar verscheen in American Journal of Physiology, blijkt dat de aroma’s voor e-sigaretten die de markt aanbiedt alvast niet veilig zijn, zelfs niet voor een kort gebruik.

Ook toont eerder onderzoek aan dat arbeiders die werken in fabrieken waar met kunstmatige aroma’s wordt gewerkt, een hoger risico lopen op de zeldzame aandoening ‘popcornlong’ (bronchiolitis obliterans). Die naam is gekozen omdat het voor het eerst werd vastgesteld bij arbeiders die boteraroma (butaandion) hadden geïnhaleerd dat weliswaar perfect eetbaar is en gebruikt wordt in bijvoorbeeld magnetronpopcorn. Die chemische stof is ook terug te vinden in sommige dampen.

De popcornlong ontstaat wanneer de smalste luchtwegen in de long, de bronchiën, ontstoken raken en littekens vertonen. De bronchiën brengen de lucht naar de longblaasjes, waar de zuurstof uiteindelijk naar het bloed vertrekt. Als de bronchiën te veel beschadigd zijn, wordt die laatste stap geblokkeerd en blijven de longblaasjes en het bloed zonder zuurstof achter.

5. Is de e-sigaret gevaarlijk?

De e-sigaret heeft bij rokers de reputatie ‘beter’ te zijn dat echte sigaretten omdat er geen teer of rook vrijkomt. Ze kunnen effectief mensen helpen om van het roken af te raken, dat ontegensprekelijk wel verschillende vormen van kanker veroorzaakt. Maar de perceptie van een ‘gezonder’ product lijkt stilaan te tanen. Mogelijk zijn er al gevallen van longziekten vastgesteld waarvan de link met de e-sigaret nog niet werd gelegd. Bovendien zijn er ook al dodelijke slachtoffers gemeld met e-sigarettoestellen die ontploft zijn in het gezicht van de gebruikers.

Vooral voor jonge dampers, die geen rookgeschiedenis hebben, vormt de e-sigaret een hele resem van potentiële gezondheidsrisico’s waar we wellicht nog maar het topje van de ijsberg van hebben gezien. Kijk maar naar de klassieke sigaret waarvan het ook maar liefst 50 jaar geduurd heeft voor onafhankelijke artsen erkenden dat ze zwaar kankerverwekkend is. Het ademhalingsstelsel van mensen onder de 18 jaar is bovendien nog niet helemaal ontwikkeld, wat hen nog meer dan anderen kwetsbaar maakt voor de gevolgen van ingeademde substanties. Wetenschappers dringen daarom aan op meer onderzoek naar de veiligheid en toxiciteit van de wereldwijde, snelgroeiende markt van e-sigaretten.

De Vlaamse vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding (VRGT) raadt het gebruik van de e-sigaret in alle gevallen af, behalve eventueel in het kader van een rookstop. ‘Maar ook bij een rookstop moeten we de e-sigaret beschouwen als een tweedekeuzebehandeling, na de klassieke producten’, staat te lezen op de VRGT-website.