Wat de levenden kunnen leren van de stervenden

Niemand anders dan de stervenden weten beter hoe je gelukkig kan leven zonder spijt. Palliatief verpleegkundigen Christine De Coninck en Ann Brusseel luisterden naar hun verhaal.

We hebben allemaal wel een zogenaamde bucket list, de dingen die we nog willen doen voor we komen te gaan. Maar willen we écht nog een parachutesprong ondernemen, of een boek schrijven, of de wereld afreizen als we weten dat we niet erg lang meer te leven hebben? In ‘Wat de levenden kunnen leren van de stervenden’ vertellen twee verpleegkundigen uit de palliatieve zorg van het UZ Gent, Christine De Coninck en Ann Brusseel, over wat er omgaat bij de patiënten die weten dat ze het ziekenhuis niet levend zullen verlaten. En dat zijn geen snelle to do-lijstjes met spectaculaire stunts en wereldreizen.

Christine en Ann begeleidden doorheen de jaren honderden mensen, jong en oud, arm en rijk, in hun laatste weken en uren naar de onvermijdelijke dood. Met velen van de stervenden voerden zij voor hun boek intense gesprekken over wroeging en teleurstelling, maar ook over vreugde en berusting, over dingen afmaken en loslaten, over verder leven in je geliefden, over het mooie eren, over blijven geloven, plezier maken en genieten, geen spijt hebben he gevoelens uitspreken en vooral, niet bang zijn om te sterven.

‘Genieten, Vlamingen blijven het er moeilijk mee hebben’

‘Onze huidige maatschappij is meer dan ooit op rentabiliteit gericht, op efficiënt zijn’, zo schrijven Christine en Ann. ‘We vergeten soms hoe belangrijk het is om er gewoon nog ’te zijn’. En heel dikwijls zeggen we tegen de patiënt dat hij of zij nog veel kan betekenen voor zijn of haar familie. Ze hebben misschien nog belangrijke boodschappen te geven, nog zaken aan te leren.’, aldus de auteurs. Zo beschrijven ze de terminale Wouter, een 38-jarige ingenieur en vader van drie kinderen, die voor zijn dood nog een kookboekje schreef omdat hij als fijnproever en levensgenieter tijdens zijn leven nog een beetje verder wou leven na zijn dood.

De belangrijkste levensles die we volgens de auteurs kunnen leren van de stervenden is genieten van het leven en plezier maken. Of zoals zovelen op hun sterfbed zeggen: “Had ik maar niet zo hard gewerkt.”. ‘Genieten, Vlamingen blijven het er moeilijk mee hebben. Mensen denken veel te vaak aan presteren of aan het plannen van zaken die nog dienen te gebeuren, en hebben het afgeleerd om bewust stil te staan bij heel gewone dingen die je gelukkig zouden kunnen maken.’

Sommige mensen hebben te weinig echt geprofiteerd van het leven en nemen zichzelf dit kwalijk als ze stervend zijn. ‘We voelen vaak gevoelens van spijt bij de stervenden: “Had ik mijzelf maar wat meer geluk gegund tijdens mij leven”, horen we dan.’ De verpleegkundigen raden dan ook aan om niet van vakantie tot vakantie te leven, maar gelukkig te zijn op een gewone dag. Dat beseffen we vaak pas als we bijna dood zijn.

Nog meer goede raad

Ook deze goede raad lijken de levenden vaak nog te vergeten: ‘Hoe vaak zeggen mensen niet: “Als ik ooit in een comateuze toestand geraak, maak dan maar een einde aan mijn leven en laat me niet verder leven als een plant.” Maar we kunnen het niet genoeg herhalen: als je die wens niet op schrift stelt bij wijze van een voorafgaande wilsbeschikking zoals euthanasie, dan kan de euthanasie of levensbeëindiging niet gevraagd worden. En als je het zelf niet meer kan zeggen, dan is het te laat.’

Christine en Ann beschrijven in hun boek ook hoe ze steeds meer ontroerd raken als ze mensen zien sterven. ‘Dan zie je, voel je soms het moment dat de geest uit het lichaam gaat’, zo klinkt het. ‘Ja , wij zijn heel nuchter en geloven niet in paranormale zaken, maar soms vóel je dat de geest het lichaam verlaat.’

‘Als we sterven, zijn we allemaal beginnelingen’

Zo was er de jonge vrouw die zichzelf in een zelfmoordpoging in brand had gestoken, een ex-fotomodel. ‘Ze lag helemaal ingepakt – ze had de gruwelijkste brandwonden – dus we konden niet zien hoe ze eruitzag. Bij het sterven hadden we het gevoel dat ze uit haar lichaam trad. Plots zagen we in haar mooie gezicht hoe ze echt was, terwijl we haar daarvoor nooit gezien hadden. Dat was heel eng ,’ aldus de dames.

Een ding staat vast. We gaan allemaal sterven, maar als het zover is, zijn we allemaal beginnelingen. De angst om te sterven zal er altijd zijn omdat we onvoorbereid zijn, besluiten Christine en Ann.