Wat als het coronavirus in het lichaam blijft? Dit weten we over chronische covid-19

Nu miljoenen mensen herstellen van covid-19, blijft de vraag in hoeverre het virus zich nog verbergt in schijnbaar herstelde patiënten. Is dit een eventuele verklaring voor de aanhoudende symptomen van covid-19 bij sommigen?

Professor Geneeskunde van de Universiteit van Virginia, William Petri, bestudeert infectieziekten en verzorgt en onderzoekt ook besmette patiënten. Hij legt uit wat er vandaag bekend is over chronische of aanhoudende covid-19.

Wat is een chronische of persistente virale infectie?

Een chronische of persistente infectie duurt maanden of zelfs jaren. Gedurende deze periode wordt voortdurend virus geproduceerd, zij het in veel gevallen op lage niveaus. Vaak komen deze infecties voor op een zogeheten ‘bevoorrechte immunologische plaats’.

Wat is een bevoorrechte immunologische plaats?

Er zijn een paar immuun-geprivilegieerde plaatsen in het lichaam die minder toegankelijk zijn voor het immuunsysteem. Virussen worden er minder vlot uitgeroeid omdat ze worden beschermd tegen de immuunrespons van de gastheer. Deze zijn onder meer het centrale zenuwstelsel, de teelballen en het oog. Aangenomen wordt dat het evolutionaire voordeel van zo’n immuun-bevoorrechte regio is dat het een plaats zoals de hersenen beschermt tegen beschadiging door de ontsteking die ontstaat wanneer het immuunsysteem een infectie bestrijdt.

Een immuun-bevoorrechte plaats is niet alleen moeilijk te bereiken voor het immuunsysteem, het beperkt ook de aanmaak van eiwitten die ontstekingen verhogen. De reden is dat, hoewel een ontsteking een ziekteverwekker helpt doden, het ook een orgaan zoals het oog, de hersenen of de testikels kan beschadigen. Het resultaat is een ongemakkelijk wapenstilstand waarbij de ontsteking beperkt wordt, maar de infectie aanwezig blijft.

Wat is het verschil tussen een latente infectie en een persistente virale infectie?

Er is echter een andere manier waarop een virus zich in het lichaam kan verbergen om later weer op te duiken: latentie (latency).

Een latente virale infectie treedt op wanneer het virus aanwezig is in een geïnfecteerde cel, maar slapend is en zich niet vermenigvuldigt. Bij een latent virus is het volledige virale genoom aanwezig en kan infectueus virus worden geproduceerd als de latentie eindigt en de infectie actief wordt. Het latente virus kan zo in het menselijk genoom worden geïntegreerd – zoals bijvoorbeeld hiv – of in de kern bestaan als een zelfreplicerend stukje dna, ook een episoom genoemd.

Een latent virus kan opnieuw worden geactiveerd en besmettelijke virussen produceren. Dit kan maanden tot decennia na de initiële infectie optreden. Misschien wel het beste voorbeeld hiervan zijn de waterpokken, die, hoewel schijnbaar uitgeroeid door het immuunsysteem, decennia later kunnen reactiveren en herpes zoster (gordelroos) veroorzaken. Gelukkig worden waterpokken en gordelroos ondertussen voorkomen door vaccinatie. Besmet zijn met een virus dat een latente infectie kan veroorzaken, betekent dat je voor de rest van je leven besmet bent.

Hoe wordt een virus een latente infectie?

Herpesvirussen zijn verreweg de meest voorkomende virale infecties die latentie veroorzaken.

Het is een grote familie virussen waarvan het genetisch materiaal, of genoom, wordt gecodeerd door dna (en niet door rna zoals het nieuwe coronavirus). Herpesvirussen omvatten niet alleen herpes simplex-virussen type 1 en 2 – die orale en genitale herpes veroorzaken – maar ook waterpokken. Ook andere herpesvirussen, zoals het Epstein Barr-virus, de oorzaak van klierkoorts, en het cytomegalovirus kunnen ontstaan na een periode van latentie.

Retrovirussen zijn een andere veelvoorkomende familie van virussen die latent aanwezig kunnen zijn, maar met een ander mechanisme dan de herpesvirussen. Retrovirussen zoals bijvoorbeeld hiv, dat aids kan veroorzaken, kunnen een kopie van hun genoom in het menselijke dna inbrengen. Daar kan het virus voor onbepaalde tijd in een latente staat aanwezig zijn. Het virusgenoom wordt gekopieerd telkens wanneer dna wordt gerepliceerd en een cel zich deelt.

Virussen die latent aanwezig zijn bij mensen zijn moeilijk of zelfs onmogelijk voor het immuunsysteem om uit te roeien. Dat komt omdat er tijdens de latente periode weinig of geen virale eiwitproductie gebeurt in de geïnfecteerde cel, waardoor de infectie onzichtbaar wordt voor het immuunsysteem. Gelukkig vormen coronavirussen geen latente infecties.

Kunnen aanhoudende symptomen na covid-19 dan het gevolg zijn van virale persistentie?

Het herstel van covid-19 verloopt bij veel personen traag of onvolledig, met symptomen zoals hoesten, kortademigheid en vermoeidheid. Het lijkt onwaarschijnlijk dat deze symptomen het gevolg zijn van virale persistentie, aangezien deze symptomen niet afkomstig zijn van de bevoorrechte immunologische sites.

Op welke plekken in het lichaam zou het nieuwe coronavirus dan wel kunnen blijven bestaan na herstel van covid-19?

Andere locaties waar coronavirus is gedetecteerd zijn de placenta, de darmen, het bloed en natuurlijk de luchtwegen. Bij vrouwen die covid-19 krijgen tijdens de zwangerschap, ontwikkelt de placenta defecten in de bloedvaten van de moeder die de placenta voeden. De betekenis hiervan voor de gezondheid van de foetus moet echter nog worden bepaald. Het nieuwe coronavirus kan de foetus wel via de placenta infecteren.

Het nieuwe coronavirus blijft ook tot een maand of langer na infectie aanwezig in het bloed, de neusholte en het gehemelte.

Zoals veel zaken tijdens deze pandemie, is wat vandaag onbekend is, morgen geweten, dus is de belangrijkste boodschap om alert en voorzichtig te blijven om de infectie niet op te lopen of, erger nog, ze te verspreiden naar iemand anders.

Bron: The Conversation