‘Waarom we verpleegkunde geen roeping mogen noemen’

De zorg smeekt om personeel, maar te weinig jonge mensen voelen zich geroepen. ‘Misschien is dat net het probleem’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar wekelijkse column De Zoetzure Dinsdag. ‘Een zorgberoep is geen roeping, maar gewoon een toffe job.’

‘Tot voor kort was ik van plan om volgend schooljaar verpleegkunde te studeren’, schrijft M. in een lange e-mail. ‘Ik denk nog altijd dat ik dat goed zou kunnen. Ik zorg graag voor mensen, ik voel snel aan wat iemand nodig heeft én ik kan tegen bloed. Maar nu schrijven ze in de krant dat de opleiding die ik zou volgen rotslecht is. Ik wil natuurlijk niet nog drie jaar naar school gaan voor een diploma dat niets waard is. Mijn moeder zegt dat verpleegkunde eigenlijk een roeping moet zijn. Mij lijkt het gewoon een toffe job. Daarom ga ik nu toch iets anders doen. Op 1 juli begin ik in een broodjeszaak te werken.’

Ik heb M. nog geantwoord dat er echt wel degelijke HBO5-opleidingen zijn, en dat ze ook voor een ander zorgberoep zou kunnen kiezen. Maar ik vrees dat haar beslissing vaststaat. Zonde.

Soms lijkt het wel alsof we er tegenwoordig alles aan doen om jonge mensen zoals M. vooral niet voor een zorgberoep te laten kiezen. De hele tijd zetten we in de verf hoe verschrikkelijk zwaar zo’n baan is en hoe moeilijk de werkuren met een gezin te combineren vallen. Elke aanleiding is goed om weer eens aan de alarmbel te trekken. Werkelijk niemand wil nog in de zorg werken! Door het personeelstekort gaat de kwaliteit van de zorg zienderogen achteruit! Angstwekkend aantal burn-outs onder zorgpersoneel! En dan vinden we het vreemd dat zo weinig meisjes en jongens nog dromen van een toekomst als verpleegkundige of zorgkundige.

Net wanneer er meer verpleegkundigen nodig zijn dan ooit tevoren, kampt de sector met een bijzonder onaantrekkelijk imago.

De sector zelf stelt zich ook niet altijd even constructief op. In hun ijver om genoeg werkkrachten aan zich te binden, halen werkgevers uit de zorg elkaar maar al te graag naar beneden. Ziekenhuizen proberen de schaarse verpleegkundigen soms op alle mogelijke manieren van elkaar af te snoepen. Diensten voor thuisverpleging lokken ziekenhuispersoneel weg met flexibele werkuren, een salariswagen of andere extralegale voordelen. En de concurrentie tussen die thuisverpleegkundediensten onderling loopt al helemaal de spuigaten uit. Ook niet meteen bevorderlijk voor de werksfeer in de sector.

Hoewel er vroeger ook al niet overal genoeg personeel was, is de echte ellende tijdens de pandemie begonnen. De werkdruk liep toen zo hoog op dat heel wat zorgmedewerkers eronderdoor gingen en op den duur soms helemaal afhaakten. Degenen die overbleven, moesten daardoor nog veel meer werken.

Tot op vandaag loopt de zorgsector zich vast in die neerwaartse spiraal. Honderden vacatures staan maandenlang open, vaak zonder dat er zich ook maar één sollicitant aanmeldt. Ondertussen blijft de zorgvraag toenemen, want steeds meer mensen lijden aan chronische ziekten en de eerste babyboomers hebben de zorgleeftijd al bereikt. Net wanneer er meer verpleegkundigen en zorgkundigen nodig zijn dan ooit tevoren, kampt de sector dus met een bijzonder onaantrekkelijk imago. Daarbij komt nog dat veel zorgwerkers niet meer bereid zijn om dezelfde lange en vaak onvoorspelbare uren te werken als de generaties voor hen. Dat is een fenomeen dat ook de huisartsengeneeskunde en heel wat beroepen buiten de zorg vandaag parten speelt.

De enige mogelijke oplossing is om zorgberoepen weer aantrekkelijker te maken. De vraag is natuurlijk hoe dat moet. Meer loon? Dat is zeker welkom, maar volgens allerlei onderzoeken zou het personeelstekort daarmee niet worden opgelost. Minder werkdruk? Dat is alleen een optie als er genoeg personeel is.

Weet u wat misschien een beetje kan helpen? Dat we er eindelijk eens mee ophouden om verpleegkunde een roeping te noemen. Door dat de hele tijd te blijven herhalen, houden we het idee in stand dat sommige mensen voorbestemd zijn om verpleegkundige te worden. En alle anderen dus niet. Daarbij komt nog dat wie een roeping volgt doorgaans ook geacht wordt om daar offers voor te brengen. Anno 2023 zitten de meeste jonge mensen echt niet op zo’n loodzware verantwoordelijkheid te wachten. Net als M. willen ze gewoon een toffe (en misschien ook wel afwisselende en spannende) job.

Het klopt waarschijnlijk wel dat niet iedereen voor een zorgberoep in de wieg is gelegd en dat je dat werk moeilijk volhoudt als het niet helemaal bij je past. Maar dat wil nog niet zeggen dat je een roeping moet hebben om verpleegkundige te kunnen worden.

M. heeft me uiteindelijk toch nog geantwoord. Ze is blij met haar job in die broodjeszaak. Het is proper en goed betaald werk met vaste uren. ‘Ik droom er wel nog altijd van om ooit in een ziekenhuis te werken’, schrijft ze. ‘Maar dan misschien in de keuken of in de cafetaria.’