Mensen denken dat stress de haren sneller wit doet worden. Maar is dat ook zo? En kan je door een schokkende gebeurtenis grijs worden in één nacht?
Op ons hoofd groeien zo’n 100.000 tot 150.000 haren. Ieder haar ontspruit aan een haarfollikel en daarvan hebben we er op de leeftijd van 30 tot 50 jaar zo’n 250 tot 300 per vierkante centimeter. Vanaf 50 jaar neemt de haardichtheid af. Eén haarfollikel produceert ongeveer 20 nieuwe haren gedurende een mensenleven. Iedere afzonderlijke haarvezel groeit een aantal jaren en kan tot een meter lang worden. Aan het einde van de groei cyclus valt het haar uit en wordt het (hopelijk) vervangen door een nieuw.
In iedere haarfollikel bevinden zich cellen (melanocyten) die twee soorten pigmenten produceren : rode (feomelanine) en bruinzwarte (eumelanine). Onze haarkleur is het resultaat van de verhouding tussen beide pigmenten en de wijze waarop ze verdeeld zijn in de haardos, twee eigenschappen die vastliggen in onze genen. Onder invloed van ultraviolet licht verkleuren de pigmenten omdat ze de uv-stralen absorberen. Daarom krijgen we in de zomer een lichtere haartint. Dermatoloog en haarspecialist dr. Dominique Van Neste : ‘Op een gegeven moment stoppen de haarcellen in de haarfollikel met de productie van pigment. Dat gebeurt niet geleidelijk, maar abrupt. De eerste follikels laten het afweten tussen 20 en 30 jaar, met witte haren als resultaat. Gewoonlijk duiken die eerst op ter hoogte van de slapen, vervolgens op het achterhoofd en ten slotte bovenop de kruin.’
Het stilvallen van de pigmentproductie is genetisch voorgeprogrammeerd. Je hebt er geen vat op.
‘Wetenschappelijk is er tot nog toe nooit een rechtstreeks verband aangetoond tussen een stressvol leven en de werking van pigmentcellen in de haarfollikels. Maar uitgesloten is het niet.’
Optisch bedrog
Ieder haar bestaat uit een binnenste cilinder (haarmerg of medulla) en een buitenste laag (cortex). De cortex bestaat uit cellen die gevuld zijn met diverse proteïnes, vooral keratine, en daarnaast ook pigmentkorrels. De medulla bevat geen pigment, maar bestaat uit ‘lege vakjes’. De pigmentcellen bevinden zich tijdens de groeifase in de diepte van de follikel.
Wanneer de pigmentatie stilvalt, worden de pigmentcellen in de follikel inactief. Het licht dat op het haar valt, wordt daardoor niet langer geabsorbeerd door pigment, maar wordt teruggekaatst als wit licht. Dominique Van Neste : ‘Witte haren zijn in feite niet wit, maar kleurloos. De witte kleur is niet meer dan de reflectie van licht door de dode ruimte binnenin het nietgepigmenteerde haar. Grijze haren bestaan overigens ook niet. De grijze kleur is het totaalbeeld van de mengeling van de haren met pigment en die zonder.’
Uit metingen blijkt dat haren zonder pigment dikker zijn dan die mét. Ze zouden ook iets sneller groeien. Van Neste : ‘Je zou kunnen stellen dat wanneer een haar geen pigment meer moet aanmaken, ze meer energie kan stoppen in de groei.’
Uit metingen blijkt dat haren zonder pigment dikker zijn dan die mét. Ze zouden ook iets sneller groeien.
Turning white overnight
Grijs worden betekent dus dat pigment cellen op een gegeven moment hun productie stopzetten. Dat moment ligt vooral vast in ons DNA. Maar kan het ook beïnvloed worden door omgevingsfactoren ? Dominique Van Neste : ‘Mensen denken dat stress de haren sneller wit doet worden. Stress is naar mijn ervaring een verzamelbak voor fenomenen waarvoor men niet meteen een verklaring heeft. Wetenschappelijk is er tot nog toe nooit een rechtstreeks verband aangetoond tussen een stressvol leven en de werking van pigmentcellen in de haarfollikels. Maar uitgesloten is het niet.’
Chemisch (ont)kleuren
Kleuren is een oppervlakkig chemisch proces dat geen invloed heeft op de eigen haarkleur en de haar wortel grotendeels ongemoeid laat. Het is alsof je de haren schildert.
Ontkleuren is een ander verhaal. Hierbij wordt het haar geopend, zodat de chemicaliën tot binnen in de haar cilinder geraken en zo de haarvezels broos maken. Nog nadeliger is het ontkrullen, waarbij schadelijke harsen worden gebruikt die tot diep in de haarwortel binnendringen.
Harde bewijzen bestaan er niet. De haircare-industrie is ook niet geneigd om in onderzoek te investeren.
Toch zijn er gevallen beschreven van mensen die plots grijs werden. Marie-Antoinette van Oostenrijk, de vrouw van Lodewijk XVI, zou volledig wit geworden zijn in de nacht voor ze naar de guillotine werd geleid. En de Indiase grootmogol Shah Jahan zou plots helemaal grijs geworden zijn nadat zijn lievelingsvrouw in het kraambed stierf (voor haar liet hij als mausoleum de Taj Mahal bouwen). Verzinsels? Van Neste : ‘Je haar kan onmogelijk in één nacht van kleur veranderen. Er bestaat wel een auto-immune aandoening, alopecia diffusa, die je haren op enkele weken tijd helemaal grijs doet lijken omdat de gepimenteerde haren versneld uitvallen. Mensen met aanleg voor deze aandoening produceren in hevig emotionele periodes autoantistoffen en cytotoxische T-cellen (afwijkende immuuncellen) die zich richten tegen de haarfollikels van gepigmenteerde haren. Resultaat : de gepigmenteerde haren vallen uit. Wat overblijft zijn de niet-gepigmenteerde.’
Het klopt dat Marie-Antoinette wit werd in de weken voor haar onthoofding en dat Shah Jahan datzelfde lot onderging, overmand door verdriet. Ze leden beiden aan acute alopecia diffusa. Maar turning white overnight is onmogelijk. Van Neste : ‘Er zijn minimum tien dagen nodig eer het haar afbreekt na de aanval van cytotoxische T-cellen en antistoffen op de haarfolllikel.’ Naar schatting een 0,5 tot 1 procent van de bevolking zou een genetische aanleg hebben voor alopecia diffusa. Wie die aanleg niet heeft, kan nooit versneld grijs worden, zelfs niet na de meest ingrijpende gebeurtenis.
Supplementen helpen niet
‘Van voedingssupplementen moet je in normale omstandigheden niet te veel verwachten. Ernstige tekorten kunnen wél een invloed hebben.’
Kan gezonde voeding je haarkleur opfrissen, je haren dikker maken of zelfs haaruitval tegengaan ? Dominique Van Neste : ‘Van voedingssupplementen moet je in normale omstandigheden niet te veel verwachten. Ernstige tekorten kunnen wél een invloed hebben. Kwashiorkor bijvoorbeeld, dit is ondervoeding die gepaard gaat met een ernstig eiwittekort, leidt niet alleen tot een opgezet buikje, denk maar aan de beelden van hongerende kinderen, maar doet de haren ook geelachtig rood verkleuren. Deze verkleuring is het gevolg van een verstoring in de pigmentproductie. Hetzelfde fenomeen zie je ook bij kinderen met een ernstig tekort aan zink : hun haren krijgen een lichtrode schijn. Daarnaast zijn er nog een aantal stofwisselingsdefecten die naast andere symptomen ook de haarkleur kunnen beïnvloeden. Maar je kan stellen dat de verandering van haarkleur of zelfs haarverlies door vitamine- of andere voedingstekorten in onze contreien zo goed als niet voorkomt.’
Met het vallen van de bladeren
Bij dieren ondergaan vacht, pels of veren veranderingen onder invloed van de seizoenen. Dieren hebben in de winter een speciale coating nodig. Mensen dragen nog een spoor van dit ruifenomeen in hun genetisch materiaal. Van Neste : ‘Het hormoon prolactine speelt daarin een rol. Prolactine is betrokken bij de haargroei en de concentratie ervan is onderhevig aan de seizoenen. Plotse veranderingen in de prolactineconcentratie doen het haar overgaan van de groei- naar de rustfase die ongeveer twee tot drie maanden duurt. Daarom verliezen we twee tot drie maanden na een prolactinepiek statistisch meer haren. Prolactine piekt vooral bij veel buitenlicht, wat meestal samenvalt met de zomerperiode. Daarom zijn er meer klachten van haarverlies in de herfst.’
Lang niet iedereen is gevoelig voor dit seizoengebonden haarverlies. Veel mensen merken het amper op.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
