Waarom vaccinatie verplichten geen goed idee is: ‘Vergelijking met polioprik gaat niet op’

Volgens een advies van de WHO moeten landen die verplichte vaccinatie overwegen zes voorwaarden in acht nemen. Is België zover?

Nieuw onderzoek van Sciensano laat er geen twijfel over bestaan: dankzij vaccinatie vermindert het risico op overlijden door covid-19 met een factor acht, en blijft hospitalisatie binnen de perken. Zonder vaccin zouden de ziekenhuizen nu overvol liggen met covidpatiënten, terwijl andere zorg hopeloos in het gedrang zou komen. Nu het zorgpersoneel verplicht is om zich tegen 1 april 2022 te laten vaccineren, leek minister Frank Vandenbroucke (Vooruit) een veralgemeende vaccinatieplicht voor alle volwassenen niet langer uit te sluiten.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) formuleerde in april 2021 al voorwaarden voor landen die een verplichte vaccinatie overwegen. Het gaat om zes aanbevelingen over de noodzakelijkheid (wat is de impact van covid op de volksgezondheid en de economie in uw land?), de veiligheid van de vaccins, hun efficiëntie, de beschikbaarheid van voldoende doses, de impact op het vertrouwen in wetenschap en overheid, en over transparantie bij het informeren van laaggeletterde bevolkingsgroepen.

Drie types

De vraag is dan: komt België in aanmerking om vaccinatie breed verplicht te maken, die voorwaarden in acht genomen? ‘We denken niet dat verplichten de goede manier is om een zo hoog mogelijke vaccinatiegraad te bereiken’, stelt Sam Proesmans, arts-internist en corona-adviseur van premier Alexander De Croo (Open VLD). ‘De vaccinatie verplichten voor alle volwassenen is niet effectief.’

Volgens Proesmans kregen negen op de tien volwassenen die de covidvaccinatie wensten intussen hun prikken. ‘Wie vandaag nog niet gevaccineerd is, kun je onderbrengen in drie categorieën. Eén: de vaccinweigeraars, die je ook niet zult overhalen met een verplichting. Twee: mensen die twijfelen aan het nut van vaccinatie, zoals jonge, gezonde mensen die weinig risico lopen op een ernstige covidbesmetting. Een deel van hen zou je wel over de streep kunnen trekken, maar datzelfde bereik je ook met het Covid Safe Ticket voor evenementen en in de horeca. En ten derde: de mensen die gewoon geen tijd hebben gehad om naar een vaccinatiecentrum te gaan, niet weten dat het gratis is, of bijvoorbeeld hun winkel niet willen sluiten om de prik te halen uit vrees voor inkomensverlies. Die laatste groep kun je ook op andere manieren bereiken.’

Tijdelijke maatregel

Een veelgehoord argument is: een algemene vaccinatieplicht werkt toch ook voor poliovaccinatie? ‘Niet voor de vaccinweigeraars’, countert vaccinoloog Pierre Van Damme. ‘Wanneer ouders de polioprik weigeren voor hun kind, betalen ze een boete, maar blijft het kind ongevaccineerd.’

Polio is het enige verplichte vaccin voor de hele bevolking in België, maar Italië en Frankrijk voerden enkele jaren geleden een verplichte kindervaccinatie in voor een tiental vaccins. ‘Beide landen beschouwen het als een tijdelijke maatregel’, zegt Van Damme.

Ook hij vind een verplichte coronavaccinatie voor alle volwassenen geen goed idee. ‘Het is erg belangrijk dat mensen begrijpen waarom ze zich laten vaccineren, en dat ze vertrouwen hebben in de wetenschap’, zegt hij. ‘Zodra je gaat verplichten, riskeer je dat mensen minder nadenken over het belang van vaccinatie als preventieve daad. Dat vermindert niet alleen het vertrouwen in de wetenschap, maar mogelijk ondermijn je zo ook toekomstige preventieve maatregelen.

‘Bij een verplichte vaccinatie moet men zeer duidelijk vastleggen welke prikken men precies wil verplichten. De basisvaccinatie, de booster, eventuele volgende prikken? Dat is niet haalbaar.’