Is darmkanker een chronische infectieziekte? Zijn probiotica heilzaam? En waarom neemt het aantal jonge patiënten toe? Darmkankerexpert Luc Colemont deelt de nieuwste inzichten over een ziekte die nog te veel vermijdbare slachtoffers maakt.
Door de vele aandacht in de media voor bekende darmkankerpatiënten, zoals onlangs Dawson Creek-acteur James Van Der Beek (47), lijkt het wel of steeds meer veertigers en zelfs dertigers de diagnose krijgen. Maar is dat ook zo?
Cijfers van het Belgisch Kankerregister tonen voorlopig nog geen stijging bij de jongere patiëntengroep, maar studies in enkele Europese landen voorspellen voor 2024 een trend waaruit dat wel zou blijken. In landen als de Verenigde Staten en Australië heeft de stijging zich nu al ingezet.
‘Het is volgens mij enkel een kwestie van tijd vooraleer het bij ons ook het geval zal zijn’, waarschuwt dokter Luc Colemont, bezieler van vzw Stop Darmkanker, in zijn nieuwe boek De Grote Boodschap. ‘Er komt een lawine van darmkankers op ons af, niet alleen wegens de vergrijzing van de bevolking maar ook door het jonger worden van darmkanker. Gaan we echt wachten met ingrijpen tot wanneer de cijfers ons over enkele jaren gelijk geven?’
Colemont heeft er zijn levenswerk van gemaakt om mensen te sensibiliseren en te informeren over het belang om zich te laten testen. Omdat patiënten steeds jonger worden, pleit de darmkankerexpert om de screeningsleeftijd ook bij ons te verlagen naar 45 jaar, net zoals in de VS en Australië. ‘We zien steeds meer poliepen bij de groep van zogenaamde jongvolwassenen. Als we die op tijd wegnemen, krijgt darmkanker geen kans om zich te ontwikkelen. Sommige bedrijven bieden een gratis screeningtest aan voor werknemers vanaf 45 jaar.’
Er zijn al jarenlang aanwijzingen dat regelmatig gebruik van lage doses aspirine de kans op darmkanker doet dalen.
Wat is de verklaring voor de opmars van darmkanker bij jongere patiënten?
Colemont: We weten niet wat de precieze oorzaak is. Heeft het te maken met voeding, beweging, luchtverontreiniging, microplastics, wijzigingen in de darmflora? Darmkanker is een complex verhaal. Wellicht speelt een veranderende levensstijl een grote rol. Jongeren zijn meer sedentair en eten meer fastfood. Tien jaar geleden bestonden Deliveroo-fietsers nog niet, nu zijn ze de normaalste zaak in ons straatbeeld.
Ook in de groep van 74-plussers neemt het aantal gevallen van darmkanker toe. Waarom worden zij dan niet langer uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek?
Colemont: Dat is ook een bezorgdheid van mij. Een derde van de darmkankerpatiënten is ouder dan 74. Ouderen die niet meer worden uitgenodigd schrijven ons dat ze zich ‘vernederd’ voelen en het gevoel hebben dat ze niet meer meetellen in de maatschappij. Toch moeten we ergens een grens trekken, we kunnen niet iedereen tot de leeftijd van 100 jaar screenen. We moeten ons ook afvragen of het nog de moeite loont om iemand die al verschillende ziektes heeft en zwaar hulpbehoevend is, ook nog eens te screenen op darmkanker. De vuistregel is: als iemand van 75 jaar nog erg actief is en een levensverwachting van zo’n tien jaar heeft, is screenen aangewezen. Het is belangrijk dat mensen weten dat als ze naast de boot van het bevolkingsonderzoek vallen, ze de test ook via de huisarts kunnen doen. Of ze kunnen in de apotheek een zelftest kopen. Die is even betrouwbaar als de gratis screening.
7 vragen over darmkanker: ’90 procent kans op genezing bij diagnose in vroeg stadium’
De laatste jaren worden ook bacteriën in verband gebracht met het ontstaan van darmkanker, zoals een bepaalde stam van de E.coli-bacterie, die bij 1 op de 5 mensen aanwezig is in de darmen, en de mondbacterie fusobacterium nucleatum. Hoe zorgwekkend is dat?
Colemont: Ik gebruik liever het woord boeiend dan zorgwekkend. We weten dat ons microbioom ontzettend veel microben bevat. Ik ben ervan overtuigd dat de darmflora een van de belangrijkste organen in ons lichaam is en een belangrijke rol speelt bij veel ziektes. Hippocrates zei meer dan 2000 jaar geleden al: ‘Alle ziektes beginnen in de darm.’ Zo onthult de mondbacterie fusobacterium nucleatum, die velen van ons in het tandvlees hebben en die soms in de dikke darm terechtkomt, stilaan haar geheimen.
Er zijn ook interessante studies die suggereren dat bij een beperkt aantal gevallen van darmkanker de pks+ E. coli-bacterie, die de giftige stof colibactine produceert en in de darmcellen injecteert, een heel belangrijke rol speelt. Het wordt meer en meer duidelijk dat darmkanker kenmerken vertoont van een chronische infectieziekte. Maar of we zulke pathogene bacteriën kunnen aanpakken door ze met antibiotica te bestrijden, weten we nog niet. Ons lichaam is de meest ingewikkelde fabriek ter wereld.
Als een gezonde darmflora essentieel is, zijn we dan gebaat bij het slikken van probiotica – levende bacteriën die een positief effect hebben op de darmen?
Colemont: Het probleem met probiotica is dat er een ontzettend ruim aanbod is. Van apotheken tot het Kruidvat, je vindt er tot 60 verschillende soorten die allemaal van samenstelling en hoeveelheden verschillen. We weten vandaag nog altijd niet goed welk probioticum we wanneer moeten geven, of het nu gaat om diarree of om prikkelbaredarmsyndroom. Het onderzoek staat nog in zijn kinderschoenen.
‘Als je in de supermarkt bent, doe je ogen dicht en denk dat je op vakantie in het zuiden bent. Koop die voedingswaren.’
Waar we het wel zo goed als over eens zijn, is dat een probioticum aangewezen is tijdens het nemen van een antibioticakuur voor een infectie. Zo wordt het evenwicht in de darmflora, dat door de antibiotica verstoord wordt, toch enigszins hersteld.
Ook aspirine kan een rol kan spelen in de preventie van darmkanker. Hoezo?
Colemont: Er zijn al jarenlang aanwijzingen dat regelmatig gebruik van lage doses aspirine de kans op darmkanker doet dalen. Aspirine onderdrukt ontstekingen, die worden gezien als een belangrijke factor in de ontwikkeling van kanker, inclusief darmkanker. Nog interessanter is dat mensen die darmkanker hebben gehad ook minder kans hebben op recidive. Je moet het dan wel lange tijd innemen. Maar om nu te zeggen ‘an aspirine a day keeps the colon cancer away’, is te kort door de bocht.
Hoe houden we ons microbioom dan wel zo gezond mogelijk?
Colemont: Vooral voedingsvezels zijn belangrijk in de preventie van darmkanker. Zorg dat je aan 20 tot 25 gram vezels per dag komt door voldoende groenten, fruit, peulvruchten, volkorenproducten, noten en zaden te eten. Dat is niet eenvoudig. Maar met één eetlepel chiazaad en één eetlepel lijnzaad zit je al aan 10 gram.
Een mirakeldieet bestaat niet, maar van het mediterrane voedingspatroon is in meerdere studies aangetoond dat het de kans op darmkanker tot 50 procent vermindert. Ik zeg altijd tegen de mensen: ‘Als je in de supermarkt bent, doe je ogen dicht en denk dat je op vakantie in het zuiden bent. Koop die voedingswaren. Je karretje zal er kleurrijker en gezonder van worden.
In uw boek schrijft u voor het eerst over uw gevoelens omtrent het bijstaan van mensen die kiezen voor euthanasie. Dat hakt er behoorlijk in.
Colemont: Euthanasie is een zeer belangrijke levenskwestie, maar het thema is ook zeer politiek geladen met hoogoplopende discussies en forse partijstandpunten. Als ik dat allemaal hoor, vraag ik mij soms af: hoeveel van die politici hebben ooit eens tien minuten op de rand van het bed van een terminale patiënt gezeten, om dan vervolgens samen met de familie en de arts de beslissing te nemen? Hoeveel politici hebben ooit zelf euthanasie toegediend? Ik heb dat wel al vaak gedaan, en ik kan u vertellen: dat kruipt in de kleren. (zwijgt even) Het debat verdient wat meer sereniteit.
U droomt van een wereld zonder darmkanker, maar helaas zijn we daar nog ver van af zijn. Zijn er ook bemoedigende signalen?
Colemont: Dankzij de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen de voorbije decennia hoop ik dat we over vijf tot tien jaar de toestand van een patiënt stabiel kunnen houden, zelfs bij mensen met uitzaaiingen in de lever en de longen. We hebben dat in het verleden ook gezien bij tuberculose en hiv. Toen was dat een doodsvonnis, nu een chronische ziekte. Hetzelfde zal hopelijk gebeuren met darmkanker. Op dat punt ben ik hoopvol. Artificiële intelligentie wordt ongetwijfeld een bondgenoot in de strijd tegen darmkanker, bij de screening, de diagnose en de behandeling.
Advies van Luc Colemont
Op welke alarmsignalen moet u letten? Veranderingen in de stoelgang, bloed in de ontlasting, onverklaarbaar gewichtsverlies, aanhoudende buikpijn of krampen, valse stoelgangsnood: het zijn allemaal alarmsignalen. Bespreek het zeker met je huisarts, ook als je denkt dat je te jong bent om je zorgen te maken. Vroege detectie kan het verschil maken tussen een succesvolle behandeling en ernstiger gevolgen.
Waarop moet u letten qua voeding? Vezelrijke voedingsmiddelen spelen een belangrijke rol bij het bewaren van een gezonde darmfunctie. Ze bevorderen de spijsvertering en helpen bij het reguleren van de darmtransit. Hoe sneller schadelijke stoffen ons darmstelsel verlaten, hoe beter.
Vervang voedingsmiddelen die rijk zijn aan verzadigde vetten (en zogenaamde transvetten), zoals gefrituurd voedsel of volle zuivelproducten, door gezondere vetten zoals onverzadigde oliën, noten en zaden.
Kies voor verse, onbewerkte voedingsmiddelen wanneer mogelijk. Vette vis staat ook hoog op het lijstje van gezonde voeding. Makreel, zalm, haring, sardines en forel zijn rijk aan omega-3-vetzuren, die een beschermende rol spelen bij het ontstaan van darmkanker. Het is ook een rijke bron van calcium en vitamine D, die allebei een belangrijke rol spelen bij het behoud van een gezonde darmfunctie.
Wat moet u zeker doen? Als darmkanker vroegtijdig ontdekt wordt, heb je méér dan 90 procent kans op genezing. In 2022 nam 48,3 procent van de Vlamingen deel aan het bevolkingsonderzoek voor darmkanker. Bij de jonge, actieve 50-plussers is dat net iets meer dan 1 op de 3. ‘Dat toont dat er nog veel werk aan de winkel is’, zegt Luc Colemont. ‘Mensen denken onterecht “ik ben nog jong”, “het zit niet in de familie”, “mij overkomt het niet”. Mijn boodschap aan hen is heel duidelijk. Het zijn maar drie woorden: Doe. De. Test! Die kan levens redden, leed vermijden en kosten besparen.’
Lees ook:
Darmkankeronderzoek: ‘Stel je stoelgangtest geen weken uit’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier