Waarom ouderen bij deze volkeren amper dementie hebben

Het onderzoek richtte zich op twee bevolkingsgroepen in het Boliviaanse Amazonewoud, de Tsimane en de Moseten. Slechts bij 1 procent van de ouderen werd de ziekte van Alzheimer aangetroffen, bij het laagste niveau wereldwijd. In Europa was in 2018 ongeveer 7 procent van de bevolking boven de zestig jaar getroffen door dementie, een cijfer dat sindsdien nog is toegenomen omdat de gemiddelde leeftijd van de Europeaan jaar na jaar stijgt. In de Verenigde Staten (VS) heeft 11 procent van de 65-plussers te kampen met een vorm van dementie.

‘Iets in de pre-industriële levensstijl van de Tsimane en de Moseten moet ertoe bijdragen dat ze beter beschermd zijn tegen dementie’, zegt Margaret Gatz, hoogleraar psychologie, gerontologie en preventieve geneeskunde aan de University of Southern California (USC) en hoofdauteur van de studie. Samen met haar team werden bij deze inheemse mensen hersenscans afgenomen, cognitief en neurologisch onderzoek gedaan, en cultureel aangepaste vragenlijsten afgenomen. Alles gebeurde onder begeleiding van lokale artsen en getrainde vertalers. Het team ontdekte slechts vijf gevallen van dementie op een groep van 435 Tsimane, en slechts één geval bij de 169 Moseten van zestig jaar en ouder.

Verkalking

In dezelfde populatie stelde het onderzoeksteam bij ongeveer 8 procent van de Tsimane en 10 procent Moseten een milde cognitieve stoornis (mild cognitive impairment ofwel MCI) vast, gekenmerkt door geheugenverlies in een vroeg stadium of een vermindering van andere cognitieve vaardigheden, zoals taal of ruimtelijke waarneming. De auteurs van het onderzoek wijzen erop dat deze percentages meer vergelijkbaar zijn met MCI in hogeinkomenslanden, zoals de VS.

Het verraste de onderzoekers te ontdekken dat in de onderzochte groepen, de personen met dementie of MCI vaak ongebruikelijke en prominente verkalking vertoonden in de slagaders in de hersenen. Ook vertoonde deze deelnemers tijdens neurologisch onderzoek vaak Parkinsonachtige symptomen en cognitieve afwijkingen in aandacht, ruimtelijk bewustzijn en uitvoerend functioneren. Ze willen nog verder onderzoeken wat de rol van deze verkalkingen precies is en of er een link is met onder meer infectieziekten, die veel voorkomen in deze gemeenschappen en mogelijk het risico op dementie vergroten. Voor dit vervolgonderzoek is het team ondertussen opnieuw naar Bolivia afgereisd.

Actief en gezond

De Tsimane tellen zo’n 17.000 mensen. Ze houden er een actieve levensstijl op na en leven van de visvangst, jacht en land- en bosbouw die nog grotendeels met handgemaakte werktuigen wordt gedaan. Ook de drieduizend Moseten leven voornamelijk van de landbouw, al zijn hun dorpen meer in de nabijheid van steden gevestigd en beschikken ze over stromend water, medische diensten en scholen. Onder de Moseten is ook een groter deel geletterd dan bij de meer geïsoleerd levende Tsimane.

De auteurs van de studie hebben hun resultaten vergeleken met vijftien andere onderzoeken die eerder waren uitgevoerd bij inheemse volkeren in Brazilië, Australië, Noord-Amerika en het eiland Guam. Uit deze studies bleek een prevalentie van dementie tussen 0,5 en 20 procent.

Dat er bij inheemse volkeren in andere delen van de wereld vaker gevallen van alzheimer of een andere vorm van dementie voorkomen, is volgens de onderzoekers te verklaren door het feit dat deze gemeenschappen dichter bij niet-inheemse culturen wonen en veel van die levensstijl hebben overgenomen. Bij deze volkeren werd onder meer een verhoogd risico teruggevonden op diabetes, alcoholisme, obesitas, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Al deze bekende risicofactoren voor dementie bleken extreem laag aanwezig bij de Tsimane en de Moseten in Bolivia.

Race naar oplossingen

Veroudering is nog altijd de grootste risicofactor voor de ontwikkeling van alzheimer of dementie. Daarnaast is er steeds meer bewijs dat zaken als een ongezonde levensstijl met onvoldoende lichaamsbeweging, diabetes en hoge bloeddruk het risico verhogen. Recent werd ook luchtvervuiling als riscofactor aan dit lijstje toegevoegd.

Volgens schattingen zal het aantal patiënten met dementie tegen 2050 wereldwijd verdrievoudigd zijn, tot meer dan 152 miljoen mensen. ‘Het is nu een ware race om oplossingen te vinden die ons kunnen beschermen tegen alzheimer en dementie’, zegt coauteur en antropoloog Hillard Kaplan, die de Tsimane al twee decennia onderzoekt. ‘Deze mensen bestuderen geeft ons meer kennis over deze ziekten en brengt ons de noodzakelijke nieuwe inzichten.’