Bent u een vrouw met een maatje 42? Uw schoenmaat, bedoelen we dan. Of een man met een 48? Vroeger waren dat uitzonderingen, maar nu allang niet meer. ‘Die grote voeten staan in verhouding tot onze grotere lichamen. Maar ook obesitas is een factor.’
Onze kersverse Miss België, Angeline Flor Pua, is niet de enige schoonheidsprinses die op sociale media bakken kritiek over zich heen heeft gekregen. Al was die bij Anastasia Reshetova, een voormalige eredame bij de Miss Rusland-verkiezing, niet van racistische aard. In haar geval was het meer een kwestie van bodyshaming. Reshetova plaatste onlangs een foto van zichzelf in bikini op Instagram, en kreeg flink wat kritiek over zich heen. Niet omdat ze te dik zou zijn, laat staan lelijk. Bij haar waren alleen de voeten een doorn in het oog. Die werden door zogenoemde internettrollen vergeleken met ‘zwemvliezen’. Volgens de gespecialiseerde pers gaat het om een maat(je) 41. Gelukkig leek de ex-eredame zich er zelf weinig van aan te trekken. Wat later poseerde ze opnieuw trots op Instagram, ditmaal met echte zwemvliezen. En het Russische Woman Magazine bracht hulde met een fotoreeks van dames met grote voeten. Reshetova, zo blijkt, is lang niet de enige.
Voor de ideale balans is ons lichaam 6,5 keer langer dan onze voeten. Als het lichaam groeit, groeien de voeten dus mee
Bij schoenenboetiek Thiron in Antwerpen merken ze al langer dat damesschoenen in maatje 41 en 42 vlot over de toonbank gaan. ‘Vroeger bleven die staan, nu vliegen ze de deur uit. Tijdens de solden zien we zelfs dat de “kleine” maatjes 38 en 39 wat langer blijven liggen.’
Bij La Bottega, een grote schoenwinkel in Hasselt, hebben de vier verkoopsters zelf een maatje 42, ‘dus ook voor ons cliënteel doen we extra moeite. Wat ons vooral opvalt, is dat de doorsnee vrouwenmaat is opgeschoven. Vroeger was 38 de bestseller, nu is 39 dat.’ Dat begint trouwens al bij de kinderschoenen. Bij Elfi, een schoenwinkel in Aalst, komen toekomstige communicanten – kinderen van 11 of 12 jaar – soms al een maatje 38 of 39 passen, iets wat vroeger zelden voorkwam. En ook bij Aap Noot Mies, een kinderboetiek in Gent, zien ze een verschuiving: ‘Vroeger verkochten wij veel maatjes 17 en 18 voor de eerste stappertjes, kinderen tussen de 11 en 14 maanden oud. Nu kopen we zelfs geen 17 meer in, en nog maar een model of vijf in maatje 18, voor in uiterste nood. Tachtig procent van de eerste stappers heeft nu een maat 20 of 21. Soms zien we zelfs extremen, met een maat 24 of 25. Als mama’s me dat vertellen, geloof ik hen nooit. Tot ze naar de winkel komen met hun kleintje.’
Zwangerschapsvoeten
‘Het klopt dat onze voeten de voorbije decennia enorm zijn gegroeid’, zegt professor revalidatiewetenschappen en podoloog Philip Roosen (UGent). ‘In 1995 had de gemiddelde Vlaamse vrouw een schoenmaat 37,5. Intussen is dat 39. Je hebt ook “extremen”: maatjes 42 en 43 zijn intussen courant voor vrouwen, wat dertig jaar geleden ondenkbaar was. Bij de mannen zien we een soortgelijke trend: nu hebben zij gemiddeld schoenmaat 43, vijfentwintig jaar geleden was dat ongeveer 41. ‘
Dat heeft alles te maken met de totale lichaamslengte, die de laatste honderd jaar enorm is geëvolueerd. Roosen: ‘Een eeuw geleden was de gemiddelde Vlaamse vrouw 10 centimeter kleiner, de gemiddelde Vlaamse man zelfs 15 centimeter. En je moet weten dat de voeten in een vaste verhouding staan tot het lichaam: als je de lengte van de voet vermenigvuldigt met 6,5 kom je aan de lichaamslengte. Nogmaals, dat is een gemiddelde. Er zijn grote mensen met kleine voeten en omgekeerd.’
Dat onze lengte – en die van onze voeten – almaar toeneemt, heeft verschillende oorzaken, legt Roosen uit. ‘Ten eerste is er de genetische factor: het Kaukasische ras heeft “langere genen”, waardoor het voorbestemd is om almaar groter te worden. Tel daar de ideale leefomstandigheden bij: een perfect afgestemde voeding, te beginnen bij borstvoeding, plus een optimale gezondheidszorg. Zo wordt dat genetische potentieel gemaximaliseerd. Ook seksuele selectie speelt mee: bosjesmensen zijn klein omdat dat voordelen biedt voor hun leefomstandigheden. Maar door de eeuwen heen zijn grote mannen binnen het Kaukasische ras interessantere partners geworden. Mensen met langere genen krijgen dus vaker de kans om zich voort te planten.’
En er speelt nog meer mee dan alleen Darwin. We sporten meer en belasten zo ons botweefsel, dat daardoor groeit. Ook de obesitasepidemie is een factor. Roosen: ‘Hoe zwaarder we zijn, hoe meer gewicht op onze voeten rust. Die zwakken af, waardoor ze langer en breder worden. Dat blijkt ook uit studies bij zwangere vrouwen, vooral tijdens de eerste zwangerschap. Hun lichaam ontwikkelt een hormoon dat alles soepeler maakt, om de bevalling te vereenvoudigen. Door dat hormoon, in combinatie met een toegenomen gewicht, worden hun voeten gemiddeld twee tot tien millimeter langer, goed voor een halve schoenmaat. En die “mechanische vervorming” blijft de rest van hun leven.’
Knellende schoenen
Dat grotere mensen ook grote voeten hebben, is een goede zaak, aldus Philip Roosen. ‘Voeten hebben twee doelen: stabiliteit en voortbeweging. Een grotere lichaamsmassa heeft baat bij een groter steunoppervlak – denk maar aan die “ideale” verhouding van 6,5. En een grotere massa kan zich ook efficiënter voortbewegen op grote voeten, omdat die als een soort hefboom werken. Al schuilt daarin ook een pijnpunt: op een grotere hefboom werken meer fysische krachten, wat ook voor meer belasting zorgt. Vandaar het belang van degelijke schoenen, zeker voor grote voeten.’
En daar knelt nu net het – excusez le mot – schoentje. Letterlijk, zelfs. Roosen: ‘De meeste schoenen die je in de winkel kunt kopen zijn “op leest” gemaakt. Er wordt dus gebruikgemaakt van een gemiddelde vorm en breedte. Dat zijn standaardleesten, die vreemd genoeg niet mee geëvolueerd zijn met de groeiende lengte en breedte van de gemiddelde voet. Die breedte levert zelfs nog meer klachten op. Je moet weten dat onze voeten nog enorm zwellen door te bewegen: na tien minuten wandelen neemt het volume tot 3 procent toe, na tien minuten lopen tot 4 procent.’
Niet alleen de leesten zijn achterhaald, ook het modebeeld blijft achter. ‘Korte en smalle schoenen zijn blijkbaar nog altijd de norm, zeker bij dames’, zegt Roosen. ‘Uit internationaal onderzoek blijkt dat 88 procent van de damesschoenen gemiddeld 1,2 centimeter te kort is. Zelf hebben we dat aan de UGent ook onderzocht: de gemiddelde schoen bleek 1 tot 1,5 centimeter te kort en 0,5 tot 1 centimeter te smal.’
De hamvraag is natuurlijk: waar eindigt dit? Lopen we over dertig jaar allemaal rond op ‘zwemvliezen’ à la Anastasia Reshetova? ‘We hebben geen glazen bol’, lacht Roosen. ‘Maar wetenschappers vermoeden dat we stilaan aan de maximale lichaamslengte zitten. De kans is klein dat we nog gigantische sprongen maken.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
