Terwijl het aantal coronabesmettingen- en overlijdens in de meeste regio’s van de wereld grotendeels stabiliseert, gaat ons land, net zoals de rest van Europa, golf nummer 4 in. Waarom houdt het hier maar niet op?
Wanneer minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke in alle tv-studio’s persoonlijk komt waarschuwen dat de vierde coronagolf nu echt is ingezet, mogen we aannemen dat er bij de ziekenhuizen ongerustheid heerst. De minister verwacht dat er de komende dagen een forse stijging zal optreden van het aantal besmettingen én een steile stijging van de ziekenhuisopnames. ‘De vierde golf was weliswaar verwacht, maar komt toch redelijk fors aan. We gaan schrikken de komende dagen’, klinkt het.
De coronacijfers doen inderdaad opnieuw alarmbellen luiden. Zo liggen er momenteel weer bijna duizend covidpatiënten in het ziekenhuis. Ook het aantal patiënten op intensieve zorg is gevoelig gestegen, met een vijfde tegenover een week eerder, tot 240. Vooral de opname van het aantal dubbel gevaccineerde ouderen baart zorgen. Dagelijks overlijden ook nog eens gemiddeld twaalf covidpatiënten.
“Was dit niet allemaal voorbij?”, “We zijn toch gevaccineerd?” en “Houdt het dan nooit op?”, horen we u denken.
Het klopt dat België met een vaccinatiegraad van 74 procent (in Vlaanderen zelfs 80 procent) bij de vaccinatiekoplopers in de wereld hoort. Maar zelfs dit hoge percentage blijkt niet voldoende in het licht van de zeer besmettelijke, ondertussen dominante, deltavariant. Wetenschappers stelden het vaccinatiedoel daarom onlangs bij naar 90 procent.
Het is nog steeds het niet-gevaccineerde deel van de bevolking dat zorgt voor het stijgende aantal hospitalisaties. Volgens de meest recente cijfers van de U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) heeft een ongevaccineerde zes keer meer kans om positief te testen op covid en 11 keer meer kans om te sterven dan een gevaccineerde.
Toch blijven dubbel gevaccineerde mensen niet helemaal buiten schot en neemt ook hun aandeel in het ziekenhuis toe. Een van de redenen is dat als steeds meer mensen zich laten vaccineren, het aantal gevaccineerden in het ziekenhuis onvermijdelijk toeneemt. Maar we moeten ook erkennen dat zoals elke medische behandeling, niet elke prik 100 procent effectief is. Ook het griepvaccin is doorgaans na enkele maanden uitgewerkt. Mensen met een verzwakt immuunsysteem door ziekte of ouderdom reageren daarenboven niet altijd even goed op het vaccin. Zo stierf de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Colin Powell, onlangs aan covid-19 ondanks een dubbele vaccinatie, maar volgens bronnen leed hij eveneens aan een vorm van beenmergkanker en aan de ziekte van Parkinson.
Vooral de niet-mRNA-vaccins lijken na verloop van tijd aan effectiviteit in te binden, ook bij gezonde, jonge mensen. Volgens de Duitse vaccinatiecommissie Stiko hebben mensen die één dosis Janssen kregen veel vaker dan de andere gevaccineerden kans om alsnog besmet te raken of met covid-19 in het ziekenhuis belandden. In Duitsland wordt ondertussen al een boosterprik van Pfizer/BioNTech of Moderna aangeboden aan mensen die eerder werden ingeënt met AstraZeneca of Janssen. In eigen land buigt de Hoge Gezondheidsraad zich momenteel over de vraag of wie Janssen of AstraZeneca kreeg een bijkomende prik moet krijgen. Het advies daarover wordt begin november verwacht.
Nog te veel virus
Dat er een vierde golf(je) zat aan te komen was te verwachten. Toch zijn wetenschappers verrast door de snelheid en forsheid ervan. Wat is er aan de hand? Het is zo dat we nog steeds maar in het tweede jaar van de coronapandemie zitten en dat SARS-CoV-2 nog lang niet afgezwakt is zoals de andere coronavirussen. De herfst en winter vormen bovendien gunstigere omstandigheden voor luchtwegvirussen zoals corona’s omdat mensen het buitenleven stilaan inruilen voor bijeenkomsten binnenshuis.
Het coronavirus is met andere woorden nog steeds een zeer besmettelijk virus. Tussen 11 en 17 oktober waren er in ons land elke dag gemiddeld bijna 3.250 coronabesmettingen, een stijging met de helft in vergelijking met de zeven dagen ervoor. De afgelopen dagen is dat zelfs gestegen tot 6.000 per dag.
Maar de belangrijkste oorzaak van de fors oprukkende golf is volgens experts dat de coronamaatregelen te snel en te veel zijn losgelaten. Er gaat nog heel wat virus rond zonder dat basismaatregelen als mondmaskers behouden zijn gebleven. Kinderen, die nog niet allemaal gevaccineerd zijn, gaan sinds september weer naar school en brengen het virus mee naar huis waar ze hun ouders besmetten. Omdat thuiswerk en social distancing niet langer aanbevolen zijn, geven zij op hun beurt het virus door op het werk, in hun sociale omgeving, tijdens het winkelen of op restaurant.
En zolang het virus de kans krijgt om zich te vermenigvuldigen, bestaat het risico dat varianten ontstaan, die in het slechtste geval aan de werkzaamheid van het vaccin ontsnappen. Zo is er in het Verenigd Koninkrijk een nieuwe, nog meer besmettelijke subvariant van de deltavariant, genaamd AY4.2, opgemerkt die er nu al 10 procent van alle besmettingen uitmaakt. De nieuwe variant werd ook al in Antwerpen gedetecteerd.
Geen maatregelen
Toch vereist de nieuwe, vierde golf voorlopig geen nieuwe maatregelen, stelt minister Vandenbroucke. In plaats van het beleid bij te stellen, legt hij de verantwoordelijkheid bij de individuele burger die maatregelen kan inzetten wanneer hij zelf denkt dat dat nodig is. ‘Het is niet omdat het mondmasker in Vlaanderen niet meer algemeen verplicht is, dat het toch geen nuttig instrument kan zijn’, zo sprak hij. Nog belangrijker is volgens de minister de vaccinatiegraad opkrikken, wat in sommige gemeenten nog een probleem is. Door het breed invoeren van het Covid Safe Ticket zou het aantal vaccinaties een serieus duwtje in de rug kunnen krijgen, meent hij. En een virus kan niet overleven in een populatie waarin de meeste mensen gevaccineerd zijn.
Het uitblijven van maatregelen heeft te maken met het feit dat het Belgische gezondheidssysteem niet zal kapseizen tijdens deze vierde golf. Een cijfer van 1.000 patiënten op intensieve zorg is in ons land onwaarschijnlijk. Dat is in andere Europese landen met een lage vaccinatiegraad en hoge vaccinatiescepticisme, anders. Letland gaat als eerste land van de Europese Unie weer in lockdown omdat ziekenhuizen overbelast dreigen te raken. Buurland Estland sluit vergelijkbare maatregelen niet uit en Polen overweegt eveneens drastische stappen. Roemenië, waar minder dan een derde van de 19 miljoen inwoners tegen corona is geprikt, heeft inmiddels de hulp ingeroepen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
Rusland, waar slechts 30 procent gevaccineerd is, voert dan weer van 30 oktober tot 7 november een ‘week van betaalde vakantie’ in om de moordende corona-epidemie te beteugelen. Ongevaccineerde 60-plussers in Moskou moeten zelfs vier maanden binnen blijven. In Rusland stierven woensdag meer dan 1.000 mensen aan covid.
Maar landen met een hoge vaccinatiegraad voelen de druk in het ziekenhuissysteem evenzeer. In Nederland, waar de maatregelen nog vroeger zijn losgelaten dan in België, hebben verschillende ziekenhuizen al aangekondigd hun reguliere zorg opnieuw terug te schroeven.
De Afrikapuzzel
De regio waar zonder twijfel het minst wordt gevaccineerd is Afrika. Van de 6,4 miljard toegediende prikken wereldwijd, waren er slechts 2,5 procent voor Afrika bestemd en amper 5 procent van de gehele Afrikaanse bevolking is volledig gevaccineerd.
Toch is er in het continent geen noemenswaardige nieuwe coronagolf te bespeuren. Hoe komt dat?
Volgens wetenschappers zijn er verschillende factoren. 94 procent van de Afrikaanse populatie is jonger dan 60 met een mediaanleeftijd van 20 jaar. De overgrote meerderheid van de bevolking loopt dus een klein risico op ernstige ziekte en overlijden door covid-19. 58 procent van de mensen in Afrika ten zuiden van de Sahara leeft bovendien op het platteland. En ook het warmere klimaat en de cultuur van het buitenleven dragen mogelijk bij tot het uitblijven van torenhoge besmettingscijfers. Door de voortdurende uitbraak van andere besmettelijke infectieziekten in Afrika, kent het continent het klappen van de zweep en was het daardoor beter gewapend tegen covid.
En de griepgolf?
Er is tot slot ook nog goed nieuws: momenteel komt er in Europa haast geen griep voor, zo meldt het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC). Het aantal patiënten met griepachtige klachten is in België deze week zelfs wat gedaald.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
