Waarom iedereen gelooft dat pure chocolade gezond is

Van alle snoepgoed heeft donkere chocolade als enige een gezond imago. Goed voor hart en bloedvaten, of dat zijn we toch gaan geloven. Een sterk staaltje van misleiding.

Of je het nu pure, zwarte, bittere of fondant-chocolade noemt: er hangt een zweem van gezondheid rond. Uit enquêtes blijkt dat de meerderheid van de consumenten ervan overtuigd is dat regelmatig een stukje zwarte chocolade snoepen goed is voor de gezondheid. Zeker gezonder dan melkchocolade, laat staan witte chocolade. Nochtans bestaat alle chocolade, net als andere snoep, voor minstens de helft uit verzadigd vet en suiker. Het verschil zit hem in het cacaopoeder, gewonnen uit de fijngemalen kernen van de cacaobonen.

Pure chocolade bestaat voor minstens de helft, tot 80 procent en meer, uit cacaopoeder. Melkchocolade voor een derde, en in witte chocolade zit helemaal geen cacaopoeder maar enkel cacaoboter, eveneens gewonnen uit cacaobonen. Cacaopoeder bevat zogenaamde flavonolen. Dat zijn organische verbindingen die vaak voorkomen in planten, waaronder cacaobonen. Flavonolen behoren tot de groep van de antioxidanten, stoffen met een gunstig effect op de gezondheid. Vitamines zijn bijvoorbeeld ook antioxidanten. Flavonolen komen niet alleen voor in cacaobonen, maar ook in groene thee, rode wijn, kersen, appels en abrikozen. Maar het is de verdienste van de chocolade-industrie die onze aandacht gevestigd heeft op de cacaoflavonolen.

Vinden wat je zoekt

Verschillende fabrikanten doen er gericht onderzoek naar. Een van ’s werelds grootste chocoladeproducenten, Mars Incorporated, producent van onder andere Snickers en M&M’s, opende in 1982 een wetenschappelijk onderzoekscentrum in Brazilië: het Mars Center for Cocoa Science. Via dat onderzoeksinstituut investeert Mars Inc. miljoenen dollars in wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van flavonolen op de gezondheid. In enkele decennia leverde dat meer dan 150 wetenschappelijke publicaties op, grotendeels laboratorium- en dierproefonderzoek, en een dertigtal kleinschalige klinische studies bij mensen. Dat onderzoek focust op de effecten van cacaoflavonolen op hart en bloedvaten, bloeddruk, elasticiteit van de bloedvatwand, geheugen, immuniteit en gezondheid in het algemeen. De resultaten worden via perscommuniqués wereldkundig gemaakt, die telkens weer de link leggen met zwarte chocolade. Dat verklaart waarom we op geregelde tijdstippen berichten over de gunstige effecten van zwarte chocolade in de media zien verschijnen.

Onderzoeksjournalisten van de onafhankelijke Amerikaanse factcheckorganisatie VOX analyseerden honderd publicaties van het onderzoeksinstituut in Brazilië. Zij stelden vast dat men in 98 procent van de gevoerde studies gunstige uitkomsten vond met betrekking tot flavonolen en gezondheid. Slechts 2 procent vond geen of ongunstige effecten. De meeste studies waren kleinschalig en beperkt in de tijd.

Indigestie

Aan voorbeelden die de pers haalden geen gebrek. Wat dacht u hiervan? Een drankje met geconcentreerd cacaopoeder wordt getest bij 44 ouderen die slecht te been zijn ten gevolge van dichtgeslibde slagaders (claudicatio). De helft drinkt zes maanden lang driemaal daags een geconcentreerd cacaodrankje, de resterende controlegroep niet. Conclusie: bij een wandeltest van zes minuten stappen de mensen in de eerste groep gemiddeld 43 meter verder. In werkelijkheid heeft zo’n onderzoek weinig om het lijf, laat staan dat de uitkomst relevant is. Maar de studie haalde wel de krantenkoppen, zoals ‘chocolademelk doet ouderen beter stappen’. Bovendien werd voor dit onderzoek een geconcentreerde cacaodrank gebruikt met een veel hogere concentratie flavonolen dan wat we vinden in de klassieke chocomelkjes.

Een ander voorbeeld uit eigen land. Doctoraal onderzoekster Lieselot Decroix (VUB) toonde in 2018 in een studie aan dat cacaoflavonolen het herstel na een zware sportinspanning bevorderen wanneer atleten twee uur voor een sportinspanning minstens 430 milligram flavonolen innemen. Voor die studie werden voedingssupplementen met flavonolen gebruikt, geen chocolade. Toch stuurde de VUB een persbericht uit met als titel: ‘Chocolade verlaagt stress tijdens het sporten’. Om diezelfde hoeveelheid cacaoflavonolen uit chocolade te halen, moet een gemiddelde persoon per dag tussen de 100 en 200 gram pure chocolade (minstens 70 procent cacao) eten. Mocht je dat eten voor een sportinspanning, dan verdubbelt vooral de kans op een indigestie.

Onafhankelijk onderzoek

Niet alle onderzoek naar de effecten van flavonolen in cacao is gesponsord door de chocolade-industrie. In een overzichtsonderzoek van het onafhankelijke onderzoeksinstituut Cochrane, dat veertig studies over de effecten van flavonolen analyseerde, bevestigen de resultaten een bescheiden verlaging van de bloeddruk bij deelnemers die dagelijks gemiddeld 670 milligram flavonolen binnenkrijgen.

Hoeveel gram pure chocolade je daarvoor moet eten, is moeilijk te becijferen. Het hangt af van de concentratie cacaopoeder in de chocolade, en die wisselt naargelang van de soort cacaobonen, de klimatologische omstandigheden waarin de vruchten groeiden, de verwerking tot cacaomassa en ten slotte de productie van chocolade. Cacaopoeder bevat 12 à 18 procent flavonolen, maar daarvan gaat nog een belangrijk deel verloren tijdens het productieproces. Studies die gezonde effecten vinden, gebruiken gewoonlijk dagdoses van 600 à 750 milligram flavonolen. Dat komt grosso modo overeen met 130 gram fondant per dag, ofwel anderhalve plak chocolade. Goed voor 750 kilocalorieën per dag. Conclusie? De negatieve aspecten van zulke hoeveelheden chocolade overtreffen altijd de gunstige werking van flavonolen.