Samen eten is niet alleen gezellig, het is ook bevorderlijk voor ons welbevinden. En vooral: het versterkt de band tussen mensen.
Eind december schuiven we weer met zijn allen rond feestelijk gedekte tafels. We smikkelen en smullen, heffen het glas, praten en genieten. De hapjes en gerechten smaken des te beter in goed gezelschap. Waarom is samen eten zo’n krachtig ritueel? ‘Samen tafelen doet iets met mensen’, weet Charlotte De Backer. Ze is verbonden aan het departement Communicatiewetenschappen van de Universiteit Antwerpen, waar ze doceert en onderzoek doet over interpersoonlijke communicatie. ‘Of het nu gaat om de dagelijkse gezinsmaaltijd of om een feestmaal, samen de maaltijd gebruiken is dé manier om sociale relaties te ondersteunen en te verstevigen. Het verbindt families en vrienden.’
Samen een maaltijd nuttigen kan een omslag betekenen in de manier waarop mensen naar elkaar kijken
Eerlijk delen
Van Kerstmis tot Thanksgiving, van het Joodse Loofhuttenfeest tot het islamitische Suikerfeest: in alle culturen zitten mensen samen aan tafel als er iets te vieren valt. Dat is altijd zo geweest. ‘Er wordt zelfs geopperd dat coöperatie, dus samenwerking tussen mensen, haar evolutionaire oorsprong heeft bij het voedsel’, zegt Charlotte De Backer. ‘Eerst leefden onze verre voorouders van planten, fruit, zaden en noten, die ze in hun eentje bij elkaar konden zoeken. Maar bij de introductie van vlees in ons voedingspatroon veranderde dat. Om een groot dier te doden, moest samengewerkt en overlegd worden. Ook over de verdeling van het vlees moesten afspraken gemaakt worden: wie kreeg welk stuk?’
De Backer maakt een onderscheid tussen samen eten en eten delen. ‘Vergelijk een maaltijd op restaurant met een maaltijd thuis. Op restaurant bestellen we elk ons eigen gerecht en zitten we normaal gezien niet in elkaars bord te prikken. Thuis worden de potten op tafel gezet en wordt het eten verdeeld. Dat geeft een dynamiek waarbij op een ongedwongen manier principes van eerlijkheid en rechtvaardigheid worden doorgegeven en aangeleerd. Denk aan een gerecht als balletjes in tomatensaus, waarbij een kind nauwlettend in de gaten houdt of broer of zus er niet eentje meer krijgt. Dat doen ze trouwens ook bij dingen die ze niet graag lusten: ‘Hij krijgt minder spruitjes dan ik, dat is niet eerlijk!’ Eten delen doet kinderen nadenken.’
Daarom is Charlotte De Backer ook geen voorstander van cupcakes. “Ik begrijp dat juffen dat een fijne verjaardagstraktatie vinden, omdat het minder gedoe is als elk kind zijn eigen cakeje krijgt. Maar zo verlies je een leermoment dat je wel hebt als je een grote cake in het midden zet. Dan denken kinderen spontaan: ‘Ik eerst, en het liefst het grootste stuk.’ Om vervolgens te leren dat je soms je beurt moet afwachten en misschien tevreden moet zijn met een dunner plakje cake.’
Altruïsme en vertrouwen
Dat samen eten – en vooral delen wat de pot schaft – een belangrijk effect op mensen heeft, wordt bevestigd door wetenschappelijk onderzoek. ‘Zo is uit een van onze studies gebleken dat jongvolwassenen zich altruïstischer opstellen als ze zijn opgegroeid in een gezin waarin het delen van voeding de norm was. Ze scoorden hoger op vragen als ‘Help je je vrienden soms met studeren?’ of ‘Zet je je weleens in voor een goed doel?”
Een ander experiment toonde aan dat eten delen, zelfs met onbekenden, een positief effect heeft op de mate waarin mensen elkaar vertrouwen. ‘We brachten telkens 2 personen die elkaar niet kenden samen en lieten hen een half uur met elkaar praten. In de ene groep stond voor elk 1 bordje tapas op tafel, in de andere groep was er 1 bordje tapas voor beiden. En we waren bovendien zo gemeen om er oneven aantallen op te leggen: 3 stukjes vlees, 3 kaasblokjes, 3 olijven. (lacht) Zo moésten ze wel overleggen. En wat bleek? De koppels die hun bordje tapas moesten verdelen, gaven achteraf meer blijken van vertrouwen in elkaar.’
Sociale cohesie
Internationale onderzoeken komen tot dezelfde conclusie: zet mensen samen aan een eettafel en ze zijn geneigd meer open te staan voor elkaar, elkaar meer te vertrouwen. Voor haar boek Eating Together: Food, Friendschip and Inequality observeerde en ondervroeg de Amerikaanse socioloog Alice P. Julier tientallen gastvrouwen, gastheren en gasten op feestjes en etentjes allerhande. Haar conclusie: samen een maaltijd nuttigen kan een omslag betekenen in de manier waarop mensen naar elkaar kijken. Het leidt ertoe dat culturele, raciale en sociaal-economische verschillen naar de achtergrond verdwijnen en dat een gevoel van herkenning en gelijkheid ontstaat.
Daarom zijn initiatieven als straatfeesten en buurttafels zo belangrijk als sociaal smeermiddel: naarmate buren elkaar beter leren kennen, groeit de sociale cohesie. Hetzelfde geldt voor de eindejaarsfeestjes en -recepties die verenigingen en bedrijven organiseren: ze zijn goed voor de samenhorigheid en geven mensen het gevoel dat ze erbij horen. Voor collega’s komt daar nog een dimensie bovenop: samen eten leidt ook tot meer efficiëntie en betere prestaties op de werkvloer. Met collega’s lunchen is niet alleen gezellig en goed voor de teamgeest, het maakt ook productiever.
Voedsel voor de ziel
Met collega’s lunchen is niet alleen gezellig en goed voor de teamgeest, het maakt ook productiever.
In een recent onderzoek vroeg antropoloog Robin Dunbar (Oxford University) aan zo’n 8.000 Britten wat hen gelukkig of ongelukkig maakt. Opvallend: mensen die meestal alleen eten, voelen zich ongelukkiger dan mensen die meestal in gezelschap eten. Ze scoren op de geluksschaal gemiddeld 8 punten lager. ‘Hoe dat komt?’, vraagt Dunbar. ‘In ons hectische leven is samen tafelen een rustpunt, een moment van emotionele verbinding. Deugddoende sociale interactie zorgt er zelfs voor dat we meer endorfines aanmaken. Eten voedt ons lichaam, samen eten voedt onze ziel.’
In de Verenigde Staten is het steeds meer de gewoonte dat gezinsleden een voor een de koelkast opentrekken als ze honger hebben en nog amper samen tafelen, of alleen in het weekend. Bij ons loopt het gelukkig zo’n vaart niet: in de meeste huizen is de avondmaaltijd een gezinsmoment. Aan de eettafel wordt gepraat, geruzied, onderhandeld, gelachen en gehuild. Er worden nieuwtjes uitgewisseld, plannen gesmeed en verhalen verteld. Er is aandacht voor elkaar. Nergens anders in huis is de sociale interactie zo sterk als aan tafel. ‘Uit onderzoek blijkt dat het ook de plek bij uitstek is om over gevoelige of moeilijke onderwerpen te praten’, weet Charlotte De Backer. ‘Misschien omdat er altijd een afleidingsmanoeuvre voorhanden is: wordt de sfeer te gespannen, dan schakel je naadloos over op een opmerking over het malse vlees of de lekkere groenten. Maar toch vooral omdat de gezinsmaaltijd de juiste context schept voor gevoelens van openheid, vertrouwen en verbinding.’
Bonding-effect
Mensen uitnodigen voor een etentje is in alle culturen een teken van gastvrijheid. Het is zoveel als zeggen: onze vriendschap of familieband is waardevol voor me. Of: ik wil je graag beter leren kennen. Schuif je als gast bij iemand aan tafel, dan weet je dat die persoon moeite voor je heeft gedaan en dat je welkom bent. ‘Cooking is caring‘, zegt Charlotte De Backer. ‘Een etentje geven, dat is: nadenken over wat je gaat klaarmaken, boodschappen doen, kokkerellen, de tafel mooi dekken. Zo geef je de boodschap: je bent belangrijk voor me. Het hoeft heus niet altijd zo verfijnd of ingewikkeld te zijn wat je je gasten voorschotelt. Een zelfgemaakte ovenschotel wordt door je gasten doorgaans even goed gesmaakt als een chic gerecht van bij de traiteur.’ Iets om te onthouden, voor als we met kerst en Nieuwjaar weer aan tafel zitten met de mensen die ons dierbaar zijn. Om te eten, maar vooral om te delen, te koesteren en te bonden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
