Geraffineerde plantaardige oliën worden op internetfora en sociale media aan de schandpaal genageld. Terecht? Of klutsen we beter geen zonnebloemolie meer in onze zelfgemaakte mayonaise?
De tijd waarin vet de baarlijke duivel was, ligt gelukkig al een tijdje achter ons. Maar er dient zich alweer een andere vorm van nutri-nonsens aan rond vet. Zonnebloem-, maïs-, soja-, kool- en raapzaadolie krijgen op online forums, blogs en sociale media tegenwoordig de schuld van zowat alles: ze zouden ‘giftig’ zijn, ‘je langzaam doden’ en allergieën, astma, auto-immuunziektes, depressie, gewelddadig gedrag, diabetes, obesitas en andere chronische ziekten in de hand werken.
Waarom staan plantaardige oliën in een negatief daglicht?
Plantaardige oliën zijn, naast palmolie, goedkope en makkelijk te gebruiken ingrediënten in hapklare fabrieksvoeding. Van dat laatste weten we ondertussen dat ze niet erg goed voor ons is. Maar of dat aan de gebruikte olie ligt, is niet bewezen. Ultrabewerkte producten bevatten namelijk ook veel suiker, zout en andere additieven, terwijl ze vezels en andere voedingsstoffen missen.
Het feit dat plantaardige oliën zelf ook stevig bewerkt zijn, helpt hun imago niet vooruit. De meeste oliën worden gemaakt door zaden te persen. Als je verder niets doet, heb je een koudgeperste olie – zoals extra vergine olijfolie – die rijk is aan heilzame plantaardige bestanddelen. Toch wil geen enkele consument zijn aardappelen in het koudgeperste, zwarte sap van zonnebloempitten bakken.
Door de oliën te ontkleuren, ontgeuren en industrieel te reinigen met bleekmiddel ontstaat een heldergele en neutrale olie. Om het productieproces ook nog eens zo efficiënt mogelijk te maken, wordt het zaad verhit of hexaan als oplosmiddel toegevoegd om zo veel mogelijk olie uit de zaden te extraheren.
Tegenstanders hebben het niet begrepen op al die raffinageprocessen. Ze vinden dat ze de chemische samenstelling van de olie aantasten, waardoor de hoeveelheid gezonde antioxidanten, zoals vitamine E en K, afneemt en dat de vetzuren in de oliën worden afgebroken tot toxische moleculen die lichaamscellen kunnen beschadigen.
Maar het belangrijkste argument van de vegetable oil-warriors is dat de oliën veel omega 6 en weinig omega 3 bevatten, allebei meervoudig onverzadigde vetzuren. Een hoger gehalte aan omega 6 ten opzichte van omega 3 verhoogt immers de hoeveelheid ontstekingen in het lichaam. Wanneer die overmatig voorkomen op de verkeerde plaats en op het verkeerde moment, kunnen ontstekingen in verband worden gebracht met onder andere diabetes type 2, obesitas, hart- en vaatziekten en kanker.
De hype rond omega 3-supplementen ten koste van omega 6 heeft allang zijn beste tijd gehad.
Door onze westerse voeding krijgen we trouwens al heel wat omega 6-vetzuren en te weinig omega 3 binnen. De verhouding omega 6/omega 3 mag zogezegd maximaal 5:1 opdragen, maar tegenwoordig ligt die tussen 15:1 en 20:1.
Zijn plantaardige oliën echt zo ongezond?
De hetze tegen het vloeibare goud uit pitten en zaden voelt wrang omdat hun gezondheidsvoordelen ontegensprekelijk bewezen zijn. Uit jarenlang wetenschappelijk onderzoekt blijkt dat het vervangen van verzadigde vetten als boter en reuzel door onverzadigde vetzuren uit plantaardige bronnen het risico op hartaandoeningen aanzienlijk vermindert in verschillende populaties De aanwezige meervoudig onverzadigde vetzuren doen de ‘slechte’ cholesterol evenals het totale cholesterol dalen.
Bovendien wordt het hele verhaal over de ontstekingsbevorderende omega 6-verzuren veel te simplistisch voorgesteld. Het klopt dat ons lichaam sommige omega 6-vetzuren omzet in ontstekingsbevorderende stoffen, maar het lichaam verandert ze ook in sommige ontstekingsremmende stoffen. En hoewel ‘ontsteking’ een vies woord is, weten we ook dat het een essentiële reactie van ons lichaam is op verwondingen en infecties. Onze gezondheid zou het moeilijk hebben zonder ontsteking.
Ook de Britse epidemioloog Tim Spector vindt de negatieve pr voor plantaardige oliën onterecht. ‘De uitspraak dat het gezond is om naar verhouding veel omega 3 en weinig omega 6 in je dieet te hebben, is gebaseerd op redelijk, zij het grotendeels zwak observationeel bewijs’, schrijft hij in zijn boek De dieetmythe.
‘Als in gerandomiseerde experimenten supplementen worden gegeven om die verhoudingen te veranderen, worden geen duidelijke positieve effecten waargenomen. Dat gebrek aan effect wordt bevestigd door grootschalige gerandomiseerde klinische experimenten met meer dan 25.000 deelnemers en een zorgvuldige meta-analyse van observationele studies, die evenmin een overtuigend of gunstig effect aantonen.’
Factcheck: het klopt niet dat alle plantaardige oliën naast olijfolie slecht zijn voor het metabolisme
Sterker nog, uit onderzoek blijkt dat mensen die meer omega 6-vetzuren consumeren, meer bepaald linolzuur, een lager risico lopen op hart- en vaatziekten, metabole ziektes en diabetes type 2. Mensen die het meeste linolzuur consumeren, hebben zelfs de laagste ontstekingsniveaus. ‘De hype rond het nemen van omega 3-supplementen ten koste van omega 6 heeft allang zijn beste tijd gehad’, vindt Spector.
En wat met het raffinageproces? Hoewel er inderdaad een licht verlies aan bioactieve stoffen is, zorgt deze industriële ingreep ervoor dat de olie stabiel blijft in de schappen van de supermarkt en bij hoge temperaturen in de pan. Al kunnen plantaardige oliën alsnog ranzig worden als u ze maandenlang op kamertemperatuur bewaart. Zet ze daarom steevast in de koelkast. De houdbaarheid van de meeste oliën is zes tot twaalf maanden.
Toch waarschuwen voedingsexperts voor het eindeloos hergebruik van plantaardige oliën op hoge temperaturen, wat wel eens durft te gebeuren in fastfoodketens en industriële friteuses. Door afbraak ontstaan zo mogelijk schadelijke chemicaliën. Maakt u zich daar vooral geen zorgen over als u thuis een eitje bakt. Over het algemeen bereikt u die hoge temperaturen niet en zult u de olie niet hergebruiken.
Hoe gezond is olijfolie? ‘Dat je het niet mag verhitten, is een misverstand’
Conclusie
Als onderdeel van een gevarieerd dieet op basis van volwaardige voeding passen plantaardige oliën perfect in een gezonde levensstijl. Uit onderzoek blijkt dat ze geen effect hebben op ontstekingen. Zolang u een redelijke hoeveelheid omega 3, uit bijvoorbeeld vis, avocado, noten, lijnzaadolie, walnootolie of een verrijkte olie binnenkrijgt, maakt de verhouding tot omega 6 niet uit. Vermijd echter om in omega 3-rijke olie te bakken: omega 3-vetzuren zijn niet erg stabiel zijn en breken tijdens het verhittingsproces af.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier